Қалб кечинмаларини юрак қони ила ёзган ижодкор: Улуғбек Ҳамдам

[Ulugbek Hamdam]

Сообщение от Kavsar

Hayotda sizni juda ham ko'p o'ylantiradigan savol bormi, mumkin bo'lsa u qanday savol?

(Masalan meni biz hayotda qanday yashashimiz kerak, bu olam nima sababdan bunyod etildi kabi savollar ko'p o'ylantiradi. To'g'ri, kitoblardan bularga javob topishga harakat qilaman, lekin baribir qoniqtirmaydi, yoki men o'qib tushuna olmayman. Aytmoqchimanki, sizni ham qachonlardir shu savollar qurshaganmi? Va javobini topganmisiz?)

Yana bir qo'shimcha savol: Ehtiyoj, aql, fikr, orzu-istaklarni chekli deb bilasizmi yoki cheksiz debmi va nega?

Оффтоп:

Berayotgan sermazmun javoblaringizga qarab menga shunday savollar kelmoqda... Siz kabi ustozlarimizdan biz kabi talabalar doim nimadir (ilm xazinasidan) olib qolishga intiladi...

Ustoz, javoblaringiz uchun oldindan tashakkur aytib qolaman.
Cheksiz ehtirom bilan...

Албатта, менинг хам ичим тўла жавобсиз саволлар! Ижодимнинг ўзи каттакон САВОЛ КУ!!! Мен хам вактида кўп саволларимга жавобни яхши ёмон, катта кичик китоблардан кидирганман, топгандек бўлардиму сиз айтгандек, кўнгил тамомила конмас, кўнмасди. (Аслида, мутасаввифлар айтадики, китобни ўки ва вакти келиб ўкиганларингни унут, яъни китобларни "дарёга от" ва ўз сўзингни айт...) Бу хол аслида халигача давом этмокда. факат вакт ўтган, озми кўпми тажриба ортирганинг сайин саволларга кўп да ахамият бермай яшашни ўрганиб оларкансан. яъни саволлардан етаётган огрик доим мавжуд бўлса хам, у йўкдек йўлингда давом этаверасан. чунки кўпгина саволларнинг жавоби ухрода бериладигандек... Яна Румий хазрат айтадики, Инсон бу дунёда хамма нарсани унутиб яшаши мумкин, лекин дунёга нега келганини унутишга хакки йўк!.. Мени инсоннинг мохияти, рухи, ухроси хамиша ўйлатиб келган...

[Ulugbek Hamdam]

Сообщение от Nigora Umarova

Улуғбек ака!
"Ёлғизлик" қиссасининг бошланишида шеър орқали эпиграф келтиргансиз:

Инсон-ота, инсон-фарзанд, инсон ёр, инсон-турмуш ўртоғи, инсон- аввало ўзининг МЕНи.
Ҳаёт инсонни турли жабҳаларга парчалаб ташлайди. Натижада эса У баъзан ўзлигини-МЕНини йўқотиб қўяди. Мени йўқолган юракда ЖАРЛИК пайдо бўлади. Инсон руҳияти шу жарликка томон қуламоқда. Жарликнинг номи АРОСАТдир.
Ҳаёти давомида инсон ЯХШИЛИК ва ЁМОНЛИКларни содир қилади. Яхшилик ва Ёмонликни ОҚ ва ҚОРАга менгзашади.
Ҳаётни қайси рангда кўрасиз?

хаётни бир хил рангда кўриш фожеа! хох у кора, хох у ок бўлсин! чунки доим кора рангда кўрадиган одамнинг ичида шундай бир ранг борки, дунё кўзига кора кўринади. хаётни доим рангин кўрадиганлар эса реалликдан узилган, оёклари хавода колган, муаллак инсонлардир. кун келиб, бундайларнинг пешоналари тошга тегиши мумкин. Шунда кийин бўлади. чунки улар хаётнинг кора йўлаклари борлигини билишмаган, бинобарин, тайёргарлик кўришмагани учун бошкаларга нисбатанда кўпрок азоб чекишади. шунга кўра хаётни кандай бўлса, ўшандай кўриш энг макбули. Хаёт эса хилма хил, рамзий маънода адогига етиш мумкин бўлган ранглардан иборат... ана шундай, хамма рангларни ўзида акс эттирган адабиёт эса менга хаммасидан кўпрок ёкади...

[Ulugbek Hamdam]

Сообщение от Kavsar

Muhtaram ustoz. Mana shu she'ringiz ko'proq yoqdi menga. Chunki Asqar Mahkamning Tabriz daftari she'riy kitobini eslatdi.

Bir savolim bor : "Tabriziy yonimda yo'q" deyilganida Shams Tabriziy nazarda tutilmoqdami? Shuni juda ham bilgim keluvdi.

Ya'ni, ramziy ma'noda Majnun - Mavlono Rumiy, Layli - esa Shams Tabriziy deb tushunsak xato bo'lmaydimi? (Garchi Majnun nomi berilmagan bo'lsada, Layli bor joyda albatta Majnun ham bo'ladi. Shunga ko'ra Majnunni xayolan tasavvur etib...)

Javobingiz uchun oldindan rahmat, hurmat ila...

рамзий маънодаги тушунганингиз истагимга якинрок. Айнан Шамс эмас. Чунки хар биримизнинг ўз шамсиимиз бўлади. Инсон ўзини баъзан жуда ёлгиз хис килади, хатто одамларнинг даврасида бўлса хам. чин бир дўст, хамдам, дил хамрохига, кўнглининг хакикий дўстига эхтиёж сезади. бу шеър ана шундай маънавий хол асносида ёзилган...

[Umida Shodiyeva]

Сообщение от Ulugbek Hamdam

...рамзий маънодаги тушунганингиз истагимга якинрок. Айнан Шамс эмас. Чунки хар биримизнинг ўз шамсиимиз бўлади. Инсон ўзини баъзан жуда ёлгиз хис килади, хатто одамларнинг даврасида бўлса хам. чин бир дўст, хамдам, дил хамрохига, кўнглининг хакикий дўстига эхтиёж сезади. бу шеър ана шундай маънавий хол асносида ёзилган...

"Yolg'izlik Allohga xosdir",-deyishadi. Javobingizdan kelib chiqqan holdagi savol. Haqiqiy do'st deganda qandaydo'stni tushunasiz& Do'stlik qanday mezon asosida o'lchanadi? "Muvozanat" romanidagi Yusufni haqiqiy do'st deya olamizmi? Axir u qaysidir jihatdan do'stiga xiyonat qildi-ku?

[Ulugbek Hamdam]

Сообщение от Nigora Umarova

Кавсарой!

Улуғбек аканинг қандай дўст эканликларини билиш учун уларнинг дўстларини Улуғбек акага ёзган шеърларини ўқиш кифоя.
"Дўстлик" тушунчаси ҳақида эса ўзлари батафсил маълумот берадилар деган умиддаман.

Чинакам дўсти бор киши накадар бахтли! бу жумла кимгадир шунчаки чиройли сўзлар йиғиндиси бўлиб туюлиши мумкин. Лекин дўст кадрини биладиган, умрида чин дўстга муҳтож бўлган, унинг йўлларига кўзлари тўрт бўлиб термилган киши бошкача тушунади. Ривожланган мамлакатларда биласиз, одамлар психологларга мурожаат этишади. Хар бир кишининг, оиланинг бу борада шахсий врачлари бор. чунки тараккиёт шундай йўлдан бораяптики, одамлар тўртта девор ичига камалиб колмокдалар, гаплашадиган, диллашадиган, суянадиган бошка якинларидан махрум бўлаяпти... Натижада, инсон ўз юрагидан (худди бетон деворлар ичида колгандек)
ташкарига чика олмаяпти. психологлар хам шу тарзда урчиб кетаяпти. бир карашда улар дўстлар ўрнида пайдо бўлаётгандек. фарки шуки, уларнинг "дўстлигини" пулга сотиб оласиз...
Кунимизда чинакам дўст топиш хам, дўст бўлиш хам кийин! Чунки бу маком жуда катта мехнат ва курбонликни талаб килади. Одамлар факат олишдан лаззат топадиган бўлиб коляпти, хадя этиш, тухфа килиш рохатидан эса узоклашаётгандек. дўстлик кўпинча биздан курбонлик талаб килади. Замонамиз кишиси эса аксарият холларда бунга ярамаяпти. У маънавий дангаса! яна бир гап, нуксонсиз дўст кидириш дўстсиз колиш билан борабар!.. Дўстни ўз идеалимизга кўра
бахолаш маглубиятга олиб боради, яъни дўстсиз колишга. Шунинг учун у кандай бўлса, шундай кабул килишга, камчиликларини кечиришга, борига каноат килишга ўрганишимиз керакка ўхшайди...

[Ulugbek Hamdam]

Сообщение от Umida Shodiyeva

"Yolg'izlik Allohga xosdir",-deyishadi. Javobingizdan kelib chiqqan holdagi savol. Haqiqiy do'st deganda qandaydo'stni tushunasiz& Do'stlik qanday mezon asosida o'lchanadi? "Muvozanat" romanidagi Yusufni haqiqiy do'st deya olamizmi? Axir u qaysidir jihatdan do'stiga xiyonat qildi-ku?

хакикий дўст яхши ёмон кунларда дўстининг ёнида туриб беради. бу дегани тўй ё азадагина эмас, умуман, инсоннинг бутун умри давомида унга хамрохлик килади. унинг тўгри ва янглиш карорларида маслахатгўй булади: кўллаб кувватлайди ёки эътироз килади. энг мухими, дўстига хайрихох булади. Самимий хайрихохлик, керак бўлганда моли билан, жони билан дустининг ёнида туриш бу хакикий дўстликдир!..
Юсуф дўстига хиёнат килди.бу тугри. шунинг учун хам унинг виждони бош кўтарди. тушларида Миразимнинг бир жуфт кўзини кўрди. улар кўз эмас, саволлардек бунга каради... Натижада, Юсуф севса хам Захродан кетди, кета олди... У ўз хатосини тан олди. Бу дунёда инсоннинг ўз хатоларига икрор бўлиши хам жуда катта иш! демак, Юсуф йўлдан бир тойди, лекин ундан бутунлай чикиб кетмади. Буни кандай баҳолаш эса хар кимнинг ўз ниятига, дунёкарашига боглик.

[Ulugbek Hamdam]

Сообщение от Kavsar

Mumkin bo'lsa yana savolim bor edi:
5. Sizningcha yurtimizda (Navoiydek) daholar bormi hozir ham, yoki endi keladimi?

Оффтоп:

(uzr, savollarim juda ko'p edi, muhimlarini bermoqdaman)

Навоийдек дахолар минг йилда бир тугилади, деймиз. Аслида, минг йилда тугилиши эмас, етишиб чикиши хакикатга якинрок. Менимча, улар тез тез тугилиб туришади. факат тез тез етишиб чикмайди. Истеъдод, мухит, тарихий вазият, зарурият! Мана нималар юзага чикаради дахони! Хозир хам инсонлар орасида шундайлари борки, улар алохида кобилиятлари борасида Навоий хазратларини догда колдиришлари мумкин. лекин Навоийнинг хизматини барибир бериша олмайди. Нега? Чунки Навоийгача Навоий амалга оширган Вазифа (туркий тил ва адабиёт борасидаги) пишиб етилиб келганди. Бирдан улкан исътедод сохиби Алишер тугилдию Вазифанинг улугворлигини англади. (Кодирий ва Чулпон амалга оширган ишлар хам аслида шундайдир). Миллат тарихида яна шундай бир Вазифа пайдо бўлса, уни рўёбга чикаргувчи катта Истеъдод (дахо) албатта тугилгуси! яъни дахоларнинг кисматида мен тарихий ижтимоий конуниятни кўраман, асло акл бовар килмас мўъжизани эмас. Шу боис мен орамизда Навоий дахосига тенг исътедодлар кезиб юриши фикрига ижобий карайман. Аммо улардан яна бир Навоийнинг чикиши... анча мураккаб эканлигини тушунаман. шундай бўлсада, Яратганнинг кудратига ишонаман. Бу кудрат Навоий дахоси билан тухтамайди. Асло!

[Fayzbek]

Сообщение от Ulugbek Hamdam

Навоийдек дахолар минг йилда бир тугилади, деймиз. Аслида, минг йилда тугилиши эмас, етишиб чикиши хакикатга якинрок. Менимча, улар тез тез тугилиб туришади. факат тез тез етишиб чикмайди. Истеъдод, мухит, тарихий вазият, зарурият! Мана нималар юзага чикаради дахони! Хозир хам инсонлар орасида шундайлари борки, улар алохида кобилиятлари борасида Навоий хазратларини догда колдиришлари мумкин. лекин Навоийнинг хизматини барибир бериша олмайди. Нега? Чунки Навоийгача Навоий амалга оширган Вазифа (туркий тил ва адабиёт борасидаги) пишиб етилиб келганди. Бирдан улкан исътедод сохиби Алишер тугилдию Вазифанинг улугворлигини англади. (Кодирий ва Чулпон амалга оширган ишлар хам аслида шундайдир). Миллат тарихида яна шундай бир Вазифа пайдо бўлса, уни рўёбга чикаргувчи катта Истеъдод (дахо) албатта тугилгуси! яъни дахоларнинг кисматида мен тарихий ижтимоий конуниятни кўраман, асло акл бовар килмас мўъжизани эмас. Шу боис мен орамизда Навоий дахосига тенг исътедодлар кезиб юриши фикрига ижобий карайман. Аммо улардан яна бир Навоийнинг чикиши... анча мураккаб эканлигини тушунаман. шундай бўлсада, Яратганнинг кудратига ишонаман. Бу кудрат Навоий дахоси билан тухтамайди. Асло!

Asli savol qo'yilishi hato, javob ham shunga yarasha bo'lgan. Men Ulug'bek aka sizni fikringizga qo'shilmayman. Har bir narsaga holis yondashsak-da, Mir Alisher Navoyi xazratlari nafaqat turkiy til va adabiyot borasidagi hizmatlari, uning ta'savvuf olamidagi, davlat arbobi sifatidagi hizmatlari, oddiy inson sifatidagi odobi ahloqi, amalining o'zi ham uni shu darajada ulug'ladi bu Yaratganni hohishi bilan bo'ldi, albatta. Hozirgi kunda bunday inson tug'ulmadi, ko'rmadik, kelajak haqida esa fol ochish niyatim yo'q. Inson o'zi hayolida olamni muammosini echishi mumkin, insoniyat uchun hech manfaat yo'q bo'lsa, uni xalq ko'rib tan olmasa nima keragi bor?

Оффтоп:

Shu o'rinda: "Xunarni asrabon netkumdir axir, olib tufroqqami ketgumdir axir" jumlasini keltirishni ma'qul topdim.

Mir Alisher Navoyi xazratlari xaqida Yuksak ma'naviyat yengilmas kuch asarida shunday qatorlar bor:

Оффтоп:

...Турмуш ва тафаккур тарзимизнинг ажралмас қисмига айланиб кетган мана шундай азалий тушунчалар минтақамизда яшаб ўтган улуғ алломалар, мутафаккир зотларнинг қолдирган бебаҳо меросида ҳам ўзининг ёрқин ифодасини топган. Мисол учун, Алишер Навоий бобомиз бўладими, Рудакий, Абай, Махтумқули ёки Тўқтағул каби улуғ зотлар бўладими, уларнинг барчаси ўз ижоди билан нафақат икки дарё оралиғидаги халқларни, балки бутун башарият фарзандларини доимо меҳр-оқибатли, дўст-биродар бўлиб яшашга даъват этгани бежиз эмас...
...Бир сўз билан айтганда, тарихий воқеликка мана шундай қараш, жамулжам бўлиб яшаш туйғуси биз учун ҳаёт фалсафасига, яна ҳам аниқроғи, ҳаёт қоидасига айланиб кетган. Замонавий тилда айтадиган бўлсак, бу миллий менталитетимизнинг асосини ташкил этадиган, бизни бошқалардан ажратиб турадиган шундай бир хусусиятки, уни сезмаслик, англамаслик, кўрмаслик умуман мумкин эмас... .

Bobomizni ma'naviyat targ'ibotchisi, komil inson sifatida va ulug' ustoz sifatida ham buyukdir.

Оффтоп:

...Шу фикрни мантиқий давом эттириб, маънавият - инсонни руҳан покланиш, қалбан улғайишга чорлайдиган, одамнинг ички дунёси, иродасини бақувват, иймон-эътиқодини бутун қиладиган, виждонини уйғотадиган беқиёс куч, унинг барча қарашларининг мезонидир, десак, менимча, тарихимиз ва бугунги ҳаётимизда ҳар томонлама ўз тасдиғини топиб бораётган ҳақиқатни яққол ифода этган бўламиз...
...Барчамизга маълумки, Оллоҳнинг ўзи инсон зотини вужудга келтирар экан, уни турли қиёфада, нафақат юз-кўзи, балки феъл-атворини ҳам бир-бирига ўхшамайдиган қилиб яратган. Ер юзида қанча инсон яшайдиган бўлса, бармоғининг изи ҳам, ички дунёси ҳам бир хил бўлган иккита одамни топиш, учратиш қийин. Табиийки, бу инсонларнинг фикрлаш ва яшаш тарзи ҳам бир-биридан фарқ қилади. Таъбир жоиз бўлса, кимдир Раҳмон измида юрса, кимдир Шайтон измида юради.
Шу ҳақиқатнинг ўзи токи бу дунёда ҳаёт бор экан, турфа хил одамлар ва уларнинг онгу тафаккуридаги ўзаро тафовут ва зиддиятлар сақланиб қолаверишини кўрсатади...
"Yuksak ma'naviyat yengilmas kuch"

Ikkita bir hil inson bo'lmasligi, bu aniq narsaku shunday emasmi?
Hozirgi davr bilan o'sha davr orasida qancha tafavut bor?
Suvda oqib kelayotgan olmani ruxsatsiz bir tishlaganing uchun, o'glimni shu darajaga etishi shunchaga kechikdi deb aytgani borasida sizga tushuntirish shart bo'lmasa kerak.

[Kavsar]

Hurmatli Fayzbek janoblari, albatta fikringizni inkor etolmayman. Chunki bu sizning nuqtai nazaringiz. Bilasizmi, men ham ikki yillar ilgari xuddi sizdek tasavvurda edim. Agar daho bo'lganida chiqqan bo'lardi, hech kim tanimaydimi demak daho hali kelmagan deb hisoblardim.

Lekin hayotning o'zi meni ko'p odamlar, turfa xil dunyolar bilan tanishtirgan, men bu fikrimdan voz kechganman. Va ayni damda ustozni fikrlariga qo'shilaman.

Xulosalarim shunday bo'lgan: 1. Navoiy tafakkuridagi insonlar bir emas, balki kim qancha bo'lishi mumkin va ularning soni ko'pligi ham hali Navoiydek yakka ajralib chiqishiga hali ehtiyoj sezmaydi. Yoki ustoz aytganlaridek, bunga yarasha hali vaziyat, ulkan burulish o'z kulminatsiya nuqtasiga borib yetganicha yo'q, bir sabab, katta vaziyat vujudga kelishi kerak.

2. Xazinalar xaroba yerlarda yashirin bo'ladi deydilar. Bunday odamlar aksar holda o'zlarini tanitib yurmaydilar. Chunki xazina ochiq-sochiq bo'lsa, u talon-taroj bo'ladi. Siz qayerdan bilasiz, balki yoningizdagi yaqin kishingiz aslida dahodir, vaqti kelganda u yuz ochadi faqat. Biz unday kishilarning daholigini ular balki o'tib ketganidan so'nggina anglaymiz.

3. Navoiydek kishilarni uning o'zini tanitib chiqishini kutish bilan emas, balki atrofga diqqat e'tiborli bo'lish bilan, insonlarni bir-biridan farqlay olish bilan ko'ra olish mumkin deb hisoblagan bo'lardim. Chunki men hayotning turli nuqtalarida turli sabablarga ko'ra shunday insonlarni uchratdimki, ularni Navoiydan kam ko'ra olmagan bo'lardingiz. Navoiydek kishilarning kelishi alohida bir mo'jiza kabi porlab, hammaga oshkor bo'lib kelmasligi mumkin... U bilinmay kelib bilinmay ketadi, lekin bu qisqa umrida Navoiy qilgan ezgu ishlar singari o'zidan ezgulik qoldirib ketadi. Biz esa ularni ko'ra olishimiz va qadriga yeta olishimiz kerak deb o'ylayman. Bu qadr qandaydir mukofotlar, unvonlar berish bilan emas, balki bu qadr, u kishilarning ilm chashmalaridan bahra olib qola olishimiz bilan o'lchanadi deb o'ylardim...

Balki bu savolim noo'rin yo haqiqatda xato tuzilgandir. Savoldan maqsad, domlaning shunday kishilarga duch kelganlarmi yo'qmi shuni bilish edi men uchun...

Albatta sizning fikringizni noto'g'ri deb baholay olmayman, ma'lum ma'noda haqdirsiz, har holda bu sizga xos qarash.. Balki siz ham bu fikrimga qo'shilmassiz, har holda bu mening shaxsiz qarashlarim edi... Kim haq yo nohaqligi to'g'risida bir hukm chiqara olmaymiz baribir.

[Fayzbek]

Сообщение от Kavsar

Hurmatli Fayzbek janoblari, albatta fikringizni inkor etolmayman. Chunki bu sizning nuqtai nazaringiz. Bilasizmi, men ham ikki yillar ilgari xuddi sizdek tasavvurda edim. Agar daho bo'lganida chiqqan bo'lardi, hech kim tanimaydimi demak daho hali kelmagan deb hisoblardim.

Lekin hayotning o'zi meni ko'p odamlar, turfa xil dunyolar bilan tanishtirgan, men bu fikrimdan voz kechganman. Va ayni damda ustozni fikrlariga qo'shilaman.

Xulosalarim shunday bo'lgan: ... Kim haq yo nohaqligi to'g'risida bir hukm chiqara olmaymiz baribir.

To'g'ri siz u kishilar suhbatida bo'ldingiz, lekin Mir Alisher Navoiy xazratlari suhbatida bo'lmadingizku?
Siz ularni qanday taqqoslaysiz?
Biz uni o'sha davrdagi yashagan insonlar tasavvurlari, yoki yozma manbalar orqali ko'z oldimizga keltiramiz. Mir Alisher Navoiy xazratlari mehnatlari samarasini biz bu kunda ham ko'rayapmiz, MS: ustoz sifatida olaylik, Behzod uning shogirdi, to'grimi? Behzodni chizgan rasmlaridagi gilamlar naqshlaridan, o'sha davr gilamlari qayta tiklanib, ishlab chiqarishga joriy qilinmoqda. Bu bir. ba'zi masalalarni echishda biz uning fikrlaridan foydalanamiz, Dini Islom va davlat ishlaridagi xizmatlarini sanab o'tirmayin, sababi meni maqtashim yoki kimnidir salbiy fikri Mir Alisher Navoiy xazratlari ulug'ligiga hech qanday o'zgarish kiritmaydi menimcha.
Men yana bir marta aytaman; Inson o'z hayolida olam muammolariga echim topishi mumkin, lekin uni ommaga olib chiqmas ekan u daho bo'la olmaydi. Bu mexnatlar bashariyat uchun xizmat qilmas ekan uni kimga keragi bor?
To'gri siz aytgandek kim haqligi borasida tortishishdan naf yo'q lekin, men faqat ularni solishtirishni o'zini noo'rin deb o'ylayman.
Futbol ishqibozlari tili bn aytganda Peleni Pele deb Maradonani Maradona deb atashni tavsiya etardim yani Navoyidek Daholar deb emas bugungi kun Dahosi qabilida.