Нимага саводсизлашиб кетаяпмиз?

[Bekmirzo]

Сообщение от Tulqin Eshbekov

Бироқ, лотин алифбосига асосланган янги алифбомизнинг афзаллигини иккита ҳолатда кузатдим.
Биринчиси, пойтахтимизга ташриф буюрган хорижлик меҳмонлардан бири мени ҳайратга солди. Катта йўл бўйида лотин алифбомизда ёзилган бир шиорни шариллатиб (ўзбекча!) ўқиса, денг. Мен уни ўзбекчани шунчалик яхши билармикин, деб ҳаяжонга тушдим. У бўлса, таржимондан ниманидир сўради. Кейин нима гаплигини мен ҳам таржимондан суриштирдим. Таржимон: “французлар лотин алифбомиздаги сўзларни бемалол ўқиганини ва таржимасини сўраётганини” айтди! Ҳатто, баъзи халқаро атамалар уларга танишлигидан мамнунлигини изоҳлади.
Демак, лотин алифбосида саводи чиққан ёшлар француз ва бошқа дунёвий тилларни осонроқ ўрганиши учун катта имкон яралибди! Бу фикрим қанчалик ҳақлигини билмоқчи бўлсангиз, марҳамат, чет тилларни ўрганаётган талабалардан сўраб кўринг.

To'lqin aka,
bu gaplaringizga qo'shila olmayman.
Men o'zim Toshkentdagi talabaligimning ilk ikki yilini O'zbekiston Davlat jahon tillari universitetining tarjimonlik fakultetida o'tkazganman. Nemis tilini maktabda 4-sinfdan boshlab o'rganib kelganmiz. O'zbek tili yozuvining lotin alifbosiga asoslanishi yoshlarimizning lotin alifbosiga asoslangan Evropa tillarini o'rganishini siz to'lqinlanganchalik darajada osonlashtirib qolmaydi. Alifboni masalan bir oy ichida o'zlashtirib olish mumkin. To'g'ri, qaysidir ma'noda imkoniyat bo'lishi mumkin, ammo chet tilini o'rganishda hech qanaqangi hal qiluvchi masala emas.
Bitta frantsuz yo'l bo'yidagi o'zbekcha shiorni o'qiy olganidan shu darajada to'lqinlanyapsizmi? Nega? Ertaga siz Frantsiyaga borib, yo'l bo'yidagi biror reklama yozuvini (endiii, ularda bizdagi kabi shiorbozlikni uchratishingiz amri mahol bo'lsa kerak. Har qalay, Germaniyada yo'l bo'ylarida shior ko'rmaysiz...) o'qib bersangiz, o'sha frantsuzning tuki ham qimirlamaydi "O'zbek kelib mening tilimdagi yozuvni sharillatib o'qiy oldi-ya!" deb. U bunga oddiy hol sifatida qaraydi.

Лотин алифбосида саводи чиққан ёшлар ўз навбатида криллдаги ёзувларни ўқишга, айниқса ёзишга жуда қийналишади. Демак, лотин алифбоси ёшларимизнинг дунё билан мудом бўйлашишлари учун бебаҳо имкониятдир.

Bunaqa balandparvoz gaplar kerak emas. Bu xulosangiz asossizdir.
Yoshlarimizning dunyo bilan mudom bir pog'onada turishlari uchun (shunga chiqib olish ham kerak hali) Lotin alifbosiga asoslangan yozuvni emas, balki aniq fanlar - matematika, fizika, kimyo kabi - bo'yicha bilimlar borasida ko'krak kerib gapira olish kerak.
Texnik taraqqiyot borasida dunyo bo'yicha oldingiz safga chiqib olish uchun yaponlar o'z yozuvlarini o'zgartirishmagan (!), ular ilm-fanga urg'u berishgan.

Lotincha alifboda savodi chiqqan yoshlarning kirill alifbosidagi yozuvlarni o'qishga qiynalishlari, aytish joiz bo'lsa, ta'lim tizimidagi xatolarga bog'liq. Birinchidan, "Yangisini qurmasdan turib eskisini buzmaslik" kerak edi. Avval lotincha alifboda chiqarilgan kitoblarning ilmiy va adabiy bazasini yaxshilab rivojlantirib olish kerak edi.
Ikkinchidan, kirill alifbosiga asoslangan o'zbek yozuvida ham darslarni parallel ravishda olib boraverish kerak edi. Axir, matbuot muntazam ravishda kirill alifbosiga asoslangan yozuvda ketayotgan bir vaqtda qanday qilib ta'lim tizimini undan uzib qo'yish mumkin? Bu ikkinchidan.
Muammo alifboning o'zida emas. Muammo uning qanday tadbiq qilinayotgani yoki qilinmayotganligida.

Мен бир дўстимизга, лотин алифбосида хориж газеталарини ўқиш қулай бўлаётгандир, деб ёзганимда шуни назарда тутгандим. Унга бошқа бир форумдошимиз (гапимнинг маънисини тушунмасдан!) суратчалар билан кулги қилибди...

O'sha bir forumdoshingiz men edim. Xafa bo'lmang-ku, yana takrorlashim mumkin o'sha "qilig'imni".
Chet tilida biror narsani o'qish uchun o'sha tilni bilish kerak, deyishim ortiqcha gap. Chet tilini bilish uchun alifbomiz o'sha chet tili alifbosi bilan bir xil bo'lishi kerak, deyish asossiz narsa, deyish ham ortiqcha gap bo'lishi kerak.

Устоз ҳақида Нигорахон иккингиз билдирган гўзал фикрларни кўчириб олдим. Эрта-индин уни қоғозга чиқариб, Омонулла акага тақдим қиламан.

Сизга энг эзгу тилаклар ила Тўлқин Эшбек.

Omonulla akaga samimiy salomlarimizni ham yetkazib qo'ying, iltimos.

Salomatlik tilab
kamina