AKA:Nigorabegim
Сообщений: 8,095
+ 8,360
10,318/4,529
– 37
58/50
|
|
Анвар Обиджон.Пашшавойнинг бошдан кечирганлари (митти роман-фожиa)
|
|
Цитата:
I I ҚИСМ
ДАРБАДАРЛИКДА
Биринчи боб
Поччам билан опам келиб, мени ўз уйларига олиб кетишди. Туғилган жойимдан узоқлашар эканман, ўзимни худди яна бир жигарбандимдан жудо бўлгандек ҳис этдим. Бу – уқубатли дарбадарликнинг бошланиши эканлигини ўшанда билмагандим...
Опамлар бир бой одамнинг данғиллама уйидаги қимматбаҳо жавон ортида туришаркан. Хонага кириб, оғзим ланг очилиб қолди. Деворнинг эшик-деразаларидан бўлак ҳамма жойига гиламлар қоқилган, шипдаги нақшларкўзни қамаштиради, идиш-товоқдан тортиб қошиқ-чўмичгача – бари ялт-юлт қилади.
Борган куним катта зиёфатнинг устидан чиқиб қолибман. Ўша бадавлат одам эндигина эмаклаётган ўғлининг туғилган кунини нишонлаш баҳонасида ўз улфатларини йиғиб, катта исрофгарчиликлар қилаётган экан. Дастурхонда оймомодан бошқа ҳамма нарса бор денг.
Поччамнинг қари бувиси билан бирга у таомдан бу таомга сакраб юриб, роса яйрадик. Шўрва ичдик, оҳ, оҳ, оҳ, қовурма едик, оҳ, оҳ, оҳ, хорижий балиқнинг ивилдириғидан тотдик, оҳ, оҳ, оҳ, асал яладик,оҳ, оҳ, оҳ... Чанқаб кетиб, олма шарбатига тумшуқ тиққан чоғимда очкўз кампир «юр,анави мураббониям синаб кўрайлик-чи», деб елкамга турткилади. Унинг кўнгли учун бориб, мураббога ҳам оғиз теккизган бўлдим.
Мураббохўрлик қилиб турганимизда, кайфи ошиб қолган одамлардан биттаси: «Қуй қуядиганингни!» – дея ҳайқирганича столни муштлади-ю, мурабболи пиёлани ағдариб юборди. Мен-ку тепага бир сапчиб, осонгина қутулдим, бироқ поччамнинг бувиси мураббога аралашиб кетиб, димиқиб ўлди. Буни биров сезмадиям, ачинмадиям.
Биламан, сезганларидаям барибир ачинишмасди. Улар бизни азалдан ёмон кўришади, иркит махлуқлар деб ижирғанишади.
Бу воқеадан кейин поччам «ҳе, пойиқадамингдан ўргилдим», дегандек менга совуқ қарайдиган бўлиб қолди. На илож, ўқрайса ўқрайиб юраверсин. Энди поччадан қўрқиш етмай турувди менга.
Иккинчи боб
Дод-войни эшитиб, зинғиллаганимча қўшни хонага кириб бордим. Кириб қарасам, опам бечора устига алланарса суртиб қўйилган қоғозга қўниб олиб, зириллаб турибди. У жон-жаҳди билан тинмасдан қанот қоқар, лекин ҳарчанд чиранмасин, оёқларини қоғоздан узолмасди.
Шу паллада қаёқдандир поччам келиб қолди. Ўша сирли қоғознинг теварагида бир-икки айланиб чиқиб, тумтайган ҳолда ёнимга қўнди.
– Одамлар бизга қарши елимли дори ишлатишяпти,– деди у. – Опангни туғма каллаварамсан десам, жириллаб айюҳаннос соларди. Мана,ўзинг кўриб турибсан, эси жойида бўлса, келиб-келиб, ёпишқоқ қоғозга қўнармиди?
Опамга кўмаклашиш учун эндигина қўзғалмоқчи бўлганимда, поччам шоша-пиша йўлимни тўсди:
– Нима бало, жонингдан тўйдингми? Ҳе,тирранча!
Поччам шундай дея, мени қанотлари орасига маҳкам қисиб олди. «Қўйворинг мени, қўйворинг!» – дебқанча типирчиламай, эзғилаб ушлаб тураверди. Опамга раҳмим келиб, кўзларимдан ёш тирқиради.
– Ўзингни ўйласанг-чи, ука, – менга жони ачишган бўлди поччам. – Опанг энди пешанасига ёзилганини кўради.
У сўзини тамомламай туриб, шўрпешана опам елимга бутунлай қоришиб кетди. Поччам ниҳоят мени қўйиб юбориб, хомушланган кепатада бошини эгди.
– Мен ҳақимда ёмон ўйламагин, – кўзимга қарамай, аста гапирди у. – Опангга ёрдам беришим мумкин эди. Лекин, унда, севимли поччангдан ҳам айрилиб қолган бўлардинг.
Севимли эмиш! Бунақа сўтакни қайси аҳмоқ ёқтираркан?
Нима бўлгандаям, куним шу қўрқоққа қолди...
Учинчи боб
Ҳовлидаги лайчанинг «вак-вак»лашини эшитиб, сўлактумшуқ Тўрткўзга ем бўлган раҳматли аям беихтиёр эсимга тушди. Дераза токчасидаги телефонга қўниб олиб, эзгин-эзгин йиғлай бошладим. Агар, меҳрибон аяжоним тирик бўлганида, ҳозиргидек оч-наҳор ўтирармидим? Ўзи емаса емасдики, бирор нарса топиб, папалаганича оғзимга тиқарди.
Эшикнинг тирқишидан чимрилиб кириб келган поччам йиғлаётганимни кўриб, телефон ёнидаги китобга келиб қўнди-да: «Нега хуноб бўляпсан?» – деб сўради. Мен гапни чўзиб ўтирмай, қорним сурнай чалаётганини айтдим.
– Жудаям бўшанг бола экансан! – дея койиб берди поччам. – Шуни эсдан чиқармагинки, яхшилаб қидирилса, туядек жойдан куядек ушоқ ҳамма вақт топилади. Ушоқнинг ўзи пашшани ахтариб келганини ҳали ҳеч ким кўрмаган. Ваҳоланки, сен тенгилар...
Яна нималар демоқчи бўлувдийкин – буни биргина поччамнинг ўзи билади. Унинг насиҳати чала қолди. Хонада ивирсиб юрган семиз хотин қўлидаги чармшалпилдоқни бир силтади-ю, поччамни китобга паққос чаплаб қўйди. Ҳозиргина кеккайиб ваъз айтаётган пашшанинг бирдан чалпакка айланиб қолганини кўриб, кўнглим баттардан бузилиб кетди.
Шунда ўйланиб қолдим – поччам-ку барибир ўлар экан, ўшанда опамга кўмак бериб, мабодо омади келмаса, елимга бирга қоришиб кетаверса бўлмасмиди? Тўғри, бир неча кун олдинроқ ўларди, лекин ўзидан яхши ном қолдирарди. Унинг бу ишини бошқа пашшалар узоқ-узоқ вақтгача эслаб, бола-ю невараларига ҳам гапириб юришарди.
... Бу оламда ҳеч кимим қолмади.
Тўртинчи боб
Ҳақиқий дарбадарлик бошланди. Кўп жойларда бўлдим. Аҳволингни сўраб, дарддошлик қиладиганлардан кўра, сени ноҳақ масхаралаб ёки дўппослаб, ўз кўнглини хушлайдиганлар тоифаси кўпроқ экан. Ҳамма махлуқ ўзининг ўрнига бегонани қўйиб кўролса-ку, олам гулистон бўларди-я.
Бир куни санғиб юриб, ўзимдан пича ёшроқ Пашшаой билан танишиб қолдим. У бошпанасиз етимча эканлигимни эшитиб, жуда ачиниб кетди. Умрим бино бўлиб, бундақанги раҳмдил қизни кўрмаган эдим. Раҳмдиллар олижаноб бўлишади деганлари тўғри экан, у мени меҳмондорчиликка таклиф этди.
Оч бўлганим учун уялиб ўтирмадим.Унга эргашиб, қассобхонага кириб бордим.
– Биз ҳў илгакнинг тепасидаги тешикда турамиз,– деди Пашшаой. – Хоҳласанг, аввал шу ерда бир гўштхўрлик қилиб олайлик. Кейин уйимизни кўрсатаман.
Олдин қорин тўйдириб олинмаса, ҳар қандай томоша ҳам юракка сиғмаслигини мендан тузукроқ биласиз. Шу туфайли, Пашшаойнинг сўзига тезда кўниб қўяқолдим.
Эндигина гўштга бориб қўнган эдик, орқамиздан бир Қовоғари дириллаганича келиб қолди. Мен зўр бериб қассобнинг бурни атрофида айлана бошладим. Чунки, одамлар паскаш ариларни ўзларининг муқаддас бурунларига ҳеч қачон яқин йўлатишмайди. Буни ёшлигимда дадамдан эшитганман.
Ҳа, мен устамонлик билан қутулибқолдим. Аммо, Пашшаой нодонлик қилиб, қайроқтошнинг панасига яширинмоқчи бўлди-ю, Қовоғарининг чангалига тушди. Олижаноблар содда бўлишади деган гап ҳам тўппа-тўғри экан.
Донолар айтганидек, бу дунёда истаганча душман орттириш мумкин-у, бироқ дурустроқ дўст топиш жуда мушкул. Мен зўрға битта дўст орттирганимда, шу заҳотиёқ ундан айрилиб қолдим.
Шу пайт жангари акамнинг қачонлардир гапирган бир сўзи тўсатдан эсимга тушди. «Қисматда борини кўрамиз», деган эди у. Ўзингни қисматнинг оқимига ташлаб қўйиб, анқайиб юраверсанг, яшашдан нима маъни чиқади? Қизиқ!..
Хотима
Мен бу «роман»ни бахтсиз бир Пашшанинг чўнтагидан топилган ёндафтарчадаги эсдаликлари асосида ёздим.
Мусибат ҳақида гапириш қанчалар оғир бўлмасин, ахборотингиз учун яна бир нарсани билдириб қўйишим шарт: ўша дарбадар Пашша 1978 йилнинг саккизинчи августида мен тановул қилиб турган қайноқ шўрвага тушиб, фожиали ҳалок бўлди...
1978-йил
|
|
Линейный вид
