uForum.uz

uForum.uz (https://uforum.uz/index.php)
-   Ижод хусусида сўз (https://uforum.uz/forumdisplay.php?f=463)
-   -   Бола учкур хаёл сохиби: Болалар адабиёти ва унинг бугунги кундаги ахволи (https://uforum.uz/showthread.php?t=8567)

Nigora Umarova 02.04.2009 11:01

Бола учкур хаёл сохиби: Болалар адабиёти ва унинг бугунги кундаги ахволи
 
Болалар адабиёти суз санъати ва тарбия воситасидир. Кичкинтойларимиз учун ёзилган ва ёзиладиган хар кандай бадиий асар уларнинг ёш хусусиятларига, савияларига мос, ёш китобхонлар калбида уй-фикрлар уйготадиган, , ёркин образларга бой, юксак гояларга, улкан ва порлок ишларга илхомлантирадиган булиши зарур. Энг мухими мавзулар тушунарли, содда ва кизикарли тилда ифодаланиши керак.


Мухтарам Форумдошим!
Ушбу мавзуда аввалги ва бугунги кундаги болалар адабиёти хакида фикр юритсак, Болажонларимизнинг тарбиясига таъсир киладиган асарлардан колдирсак...

Lutfillo Tursunov 02.04.2009 11:08

Цитата:

Сообщение от Nigora Umarova (Сообщение 199298)
Болажонларимизнинг тарбиясига таъсир киладиган асарлардан колдирсак...

Болаликда ўқиган баъзи асарларни қайта ўқигим келиб юрувди, зора уларнинг электрон вариантини шу ердан топсам...

Nigora Umarova 02.04.2009 11:16

Болалар адабиёти ёшларни имон-эътикодли кишилар сифатида ва Ватанга мухаббат рухида тарбиялашда кудратли куролдир.
Факат чинакам бадиий асаргина болаларга кучли таъсир курсатиб, ана шу катъий талабларга жавоб бера олади.
Болалар адиби содда, равон, кизикарли ва мазмундор килиб ёза билиши керак. Адиб асар ёзиш жараёнида болаларча фикрлай олиши ва фикрлаш жараёнида катталарга хос тарбиявий фикрни хам болажонларга сингдира олмоги лозим.
Болалар адабиёти болажонларнинг педагогик-психологик хусусиятларига кура куйидагича гурухларга ажратилади:

1. Мактабгача тарбия ёшидаги болалар адабиёти(2 ёшдан 7 ёшгача).
2. Мактаб ёшидаги кичик болалар китобхонлиги (7 ёшдан 11-12 ёшгача).
3. Урта ва катта мактаб ёшидаги болалар китобхонлиги (13-14 ёшдан 15-17 ёшгача).

Nigora Umarova 02.04.2009 11:17

Цитата:

Сообщение от Lutfillo Tursunov (Сообщение 199304)
Цитата:

Сообщение от Nigora Umarova (Сообщение 199298)
Болажонларимизнинг тарбиясига таъсир киладиган асарлардан колдирсак...

Болаликда ўқиган баъзи асарларни қайта ўқигим келиб юрувди, зора уларнинг электрон вариантини шу ердан топсам...

Энди бу мухтарам форумдошларимизнинг ташаббускорликларига боглик.

Nigora Umarova 02.04.2009 11:31

Мактабгача тарбия ёшидаги болалар китобхонлиги
Бу давр болалар китобхонлиги асосан ота-оналар ва тарбиячилар томонидан амалга оширилади. Хали укиш, ёзиш, чизишни билмайдиган мактабгача тарбия ёшидаги болалар дунё сирларидан бехабар буладилар. Шунга карамай атрофимиздаги оламни тезрок билиб олишга, уни урганишга интиладилар. Бунда ота-оналар, богчаларда эса тарбиячилар болаларга якиндан ёрдам бериши, яъни уларга бадиий асарлардан парчалар erb, бериши лозим. Болаларга укиб бериладиган хар кандай асарнинг хажми киска, мазмуни содда булиши талаб этилади. Шунингдек, бундай китобларнинг расмлари ранг-баранг, харфлари эса йирик-йирик булиши максадга мувофик.

Nigora Umarova 02.04.2009 11:37

Цитата:

Сообщение от Lutfillo Tursunov (Сообщение 199304)
... зора уларнинг электрон вариантини шу ердан топсам...

Кулимдан келганича болажонларга качонлардир электрон шаклда куйидаги ишни килгандим. АТ мутахассиси эмаслигимни хисобга олиб камчиликларга ахамият бермайсизлар деб умид киламан.

Nigora Umarova 02.04.2009 11:56

Мактабгача тарбия ёшидаги болалар тинглайдиган асарларнинг купчилигини эртак, кушик макол, тез айтиш, санамачок каби халк jupfrb ижоди асарлари ташкил этади. Бундан ташкари ёзувчилар яратган ва юкоридаги талабларга тула-тукис жавоб берадиган асарлар хам мактабгача тарбия ёшидаги болалар учун кул келади. Аммо шу нарсани хам таъкидлаб утиш керакки, болалар учун ижод киладиган калам сохиби хаётдаги мухим, характерли вокеа ва ходисаларни бадиий образлар оркали болалар нуткига хос тилда, уларнинг ёши, рухияти ва савиясига мувофик равишда тасвирлаши лозим.
Болалар шоири Анвар Обиджоннинг "Сухбат" деган шеъри бор. Шоир унда болалар яхши курадиган гозлар тугрисида суз юритади. Маълумки, болалар жониворлар, хусусан кушларга илк ёшларидан кизикадилар. Шу жихатдан карайдиган булсак, "Сухбат" бола хаётида катта ахамиятга эга. Вокеа жуда оддий ва содда. Узаро сухбатдан маълум буладики, гозларнинг корни оч, уларни бокиш керак. Буни шоир уйин воситасида тасвирлайди:
Цитата:

-Гозлар, бир суз дейсизми?
-Га, га- га!
-Тотли сули ейсизми?
- Ха, ха, ха!
Нега патни силайсиз?
-Гок, гок, гок!
-Мендан нима тилайсиз?
- Бок, бок, бок!


Nigora Umarova 02.04.2009 13:17

Менга шоир Эркин Вохидовнинг болалар учун ёзган "Бир ёлгондан кирк ёлгон" шеъри ёкади. Бошлангич синфларга дарс берганимда укувчиларим чарчаб колишганида диккатларини туплаш учун хам дам олиш дакикасида укиб берардим. Шеърни укиш жараёнида укувчиларга ёлгонларни санаб утиришга топширик берардим.
Цитата:

Бир ёлгондан кирк ёлгон

Каминаи камтарин-
Фалончиев Фалончи.
Мен бир узим ростгуйман,
Колган хамма ёлгончи.

Ёшимни сурасангиз,
Юз ойлик чакалокман.
Котмадан келган дарроз,
Пакана бакалокман.

Хуш курганим музкаймок,
Хаммомга тушиб ейман,
Устига мурч сепиб,
Шур бодринг кушиб ейман.

Димлаб есанг- соз узум,
Хом емакка шолгомдир.
Тескарисин айтсалар,
Ишонманглар ёлгондир.

Яна бир суйганим - ов,
Амаким билан бирга
Хар якшанба чикамиз
Балик овига кирга.

Куштигли милтик билан
Сазанларни отамиз.
Тунаб колсак, лайлакнинг
Уясида ётамиз.

Дерлар: углон ёшидан,
Менга хакикат доя.
Умримни бир бошидан
Килай сизга хикоя.

Келишим булганда шарт
Мен камина оламга
Онамнинг вакти булмай
Ялинибди холамга.

Холам бувимга айтиб,
Бувим янгамга айтиб,
Янгам аммамга айтиб,
Аммам хаммага айтиб,

Хамманинг вакти булмай,
Уртада чикиб жанжал,
Омадим келмаса сал-
Колар эдим тугилмай.

Отам шурлик айрилиб
Чунтакдаги боридан,
Мени сотиб олибди
Чоршанба бозоридан.

Хола, холингиз калай?
Алам килсин, аммавой!
Тугмасангиз, тугилмай
Колармиди Жумавой?

Билиб куйсин элу-юрт,
Мен дунёга келган кун.
Уттиз биринчи февраль,
Соат икки кечкурун.

Бешикда ётганимда
Бир вокеа юз берган.
Айтиб берай,
Жумавой
Рост айтишга суз берган.

Сургичим суриб ётсам,
Эшикни очиб тугри
Мен ётган уйга кирди
Кора барзанги угри.

Тахланган курпаларни
Бир-бир олиб ташлади.
Бисот сандикни очиб,
Шошмай тита бошлади.

Шурликнинг хабари йук
Караб турган кишидан.
Мен кузатиб турибман
Говрапеш тиркишидан.

Кулай фурсат келишин
Мулжаллайман узокдан.
Аста-секин кулимни
Бушатаман кулбогдан.

Сандикни титиб булиб
Келгач бешик кошига.
Сумак билан туширдим
Угрининг кок бошига.

Барзанги гурс йикилди,
Ceyu туриб кочиб колди.
Шошганидан эшик хам,
Сандик хам очик колди.

- Эй. номард,-деб
кичкирдим,-
Кочсанг уриб шаталок,
Эшикни ёпиб кет-да,
Шамоллайди чакалок...

Бу биринчи хикоям,
Курбонингиз булайин.
Сизни бир бор алдасам,
Тил тортмасдан улайин.

Сузга беринг эътибор,
"Бир бор" дедим, "минг бор"мас.
Мени акли бутунлар
Ёлгончига чикармас.

Ичим тула хикоя,
Кирктасини айтаман.
Дам олинглар, хозирча
Сузимни тухтатаман.

Эркин Вохидов

Aziza Abdunabiyeva 03.04.2009 15:12

Rus adabiyotidan Tolstoyni o'rganish jarayonida uning didaktik asarlari, bolalar (o'qish-yozishni endi o'rgangan, o'rganayotgan bolalar) uchun yozilgan kichik hikoyachalarini o'qib, bolalarga kichkinaligidanoq berishni istagan tarbiyaga, umuman mavzularga qoyil qoldim. Uning bu qatralaridan hozir ham Moskva maktablarida o'qitiladigan "Azbuka"da foydalanishar ekan.

Bizning "Alifbe"da esa nimagadir qandaydir kemalar haqidagi ma'nosiz she'rlar, hikoyalardan foydalaniladi...Avval ham shundaymidi degan savolimga javoban nohaq ekanimni tushuntirishdi. Hamza Hakimzoda Niyoziy ham shu borada e'tiborli ishlar qilgan ekan. Lekin nimagadir bugungi kunda bu masalaga befarqlik kuchli.

Umida Abduazimova 03.04.2009 15:27

Бугунги бола кечаги бола эмас. У бир ерда туриб бутун дунёни кузатади. Болани бола деб янглишасиз. Киприк кокмай катталар учун бериладиган курсатувларни курадиган, оилада катталарнинг гийбат сифатларини тинглайдиган бола албатта улгайиб колади-да.
Бир шеъримни келтираман.
Цитата:

Дадалар

-Менинг дадамлар доктор,
-Менинг дадам инженер.
- Менинг дадамлар йукдир,
Ойим доим ишда дер.
-Менинг дадамлар касал...
- Дадам заводда мастер.
- Менинг дадамни булса,
Бувим пиёниста дер.
Бу болакайларнинг гапига кулок солиб ёзилган шеър...
Мен Республика болаларининг "Тонг юлдузи" газетасида 12 йил, "Гунча" журналида эса карийб икки йил Бош мухаррир булиб ишладим. Энди эса нафакадаман. "Нега нафакага чикяпсиз?"- деб суровчилар куп булди. Уларга "Булди-да, энди. Ёшлар нашрларида ишладим. Ёшлар йилида ишимни ёшларга топшираман",- дедим мардона. Аслида, набираларим билан вактимни утказишга уйга ошикдим. Колаверса, вакти келди - иззатимни билишим керак, дедим. Тугри, тажрибаларим сабаб, хали яна ишлашим муикин эди. Лекин шу болакайлар сабаб замон илгарилаб кетяпти. Уларга уз сузингни сингдириш учун камида турт-беш тил билишинг керак, компьютер сабокларидан мукаммал хабардор булишинг шарт. Энг асосийси уларга тенгдош булиб яшашинг керак. Бу хамманинг хам кулидан келавермайди. Айникса, мен... кейинги оёги булиб яшашни истамайман. Шунинг учун хам уйиндан чикдим, ижодимга, халкимга, албатта!!!


Текущее время: 18:01. Часовой пояс GMT +5.

Powered by vBulletin® Version 3.8.5
Copyright ©2000 - 2025, Jelsoft Enterprises Ltd. Перевод: zCarot
OOO «Единый интегратор UZINFOCOM»