Исмлар жилоси

[Mahmud Jurat]

Сообщение от Masud Mahsudov

ўзбекларимиз ичида кенг тарқалиб кетган Хуршид, Зиёвуддин, Маҳмуд каби исмларни қўйиш яхшироқ эмасми?

Йўқ, мен бундай деб ўйламайман. Миллатнинг асосий белгиларидан бири унинг тили. У ўз тили ва шу тилдаги исм бўлган сўзларни ёқтирмас экан, билмадим, нима бўлишини. Мана, шу тилимизни яхши билмаганимиздан туркий сўзларга қаршилар кўпайиб кетаяпти ва кўпайиб кетган эди. Ёрқиной, Ботир, Қилич, Ҳосил ва бошқалар сизга ёқмайдими? Ўзингиз бир мушоҳада қилиб кўринг, аҳолимиз орасида туркий сўзлардан исми бўлган, туркий сўзлар билан аталган кишилар, яъни бизда асл туркий исмлар қанча фоиз эканлигини ўйлаб кўрганмисиз.

[DURIAN]

Сообщение от Mahmud Jurat

Аслида гапни узун исмлар йўналишида эмас, бузуқ исмларга қаратмоқчи эдим. Бизнинг шароитда Ўзбекистонда Қутайба исмининг учрашидан шу даражада ҳайрон бўлган эдимки, охирги йиллардаги Фрунзега ўхшаш. Наҳотки бундан юз йиллар кейин бизнинг жамиятимизда Володя ва фрунзелар учраса. Бошқа тиллардан олинган сўзлар исм сифатида учраганда уларнинг талаффузи ўта муҳим бўлади. Биргина мисол бу араб тилидан кириб келган тхр, яъни тохир, тоҳир, тахир, таҳир, тойир ва бошқа вариантлари. Шу ўринда муҳиб ва унинг вариантлари ҳам. Мен ўз тилимиз, унинг имкониятлари ва жамиятимиздаги туркий исмларга эътибор қаратмоқчи бўлдим.

O'zbekistonga ISLOM dinini olib kelib, bizni sharaflantirgan insonni ismi nechuk sizni hayronlar ichida qoldiradi. Ha bunday o'zligizni, tarihizni taning.
Agar siz aytyotgandey arabchadan kelgan ismlar o'rniga faqatgina turkiydagi ismlar bilan kifoyalanganimzida, qanday qilib Abdug'ani oppodada yaxshi niyatlar bilan o'z o'g'liga Islom ismini qo'ymasdan, Teshavoy yoki Boltavoy deb qo'yganda hozir qanaqa ahvolda qolardik.
Tak chto qo'yin, ma'nosi yomonlikni kasb qilmasa va dinu madaniyatimizga mos ism bo'lsa, qo'ysa qo'yaversin.

[Mahmud Jurat]

Сообщение от DURIAN

O'zbekistonga ISLOM dinini olib kelib, bizni sharaflantirgan insonni ismi nechuk sizni hayronlar ichida qoldiradi. Ha bunday o'zligizni, tarihizni taning.
Agar siz aytyotgandey arabchadan kelgan ismlar o'rniga faqatgina turkiydagi ismlar bilan kifoyalanganimzida, qanday qilib Abdug'ani oppodada yaxshi niyatlar bilan o'z o'g'liga Islom ismini qo'ymasdan, Teshavoy yoki Boltavoy deb qo'yganda hozir qanaqa ahvolda qolardik.
Tak chto qo'yin, ma'nosi yomonlikni kasb qilmasa va dinu madaniyatimizga mos ism bo'lsa, qo'ysa qo'yaversin.

Эсиз адабий тилим, эсиз миллий ғурурим, эсиз соф ислом ва унинг қадриятлари.
"Tak chto qo'yin", қўйдик, биздан сукут.

[Tulqin Eshbekov]

Сообщение от Mahmud Jurat

Бу исмларни газеталарда кўриб халқимизнинг нақадар ўз қадри қимматига, исми ва тилига лоқайд бўлиб кетганидан ачиниб кетаман. Исмига, тилига лоқайдлик қилган киши бошқа масалаларда ҳам лоқайдлик кўрсатиши тайин. Менимча бу йўналишда баъзи бошқа давлатлар тажрибасидан келиб чиқиб қонуний, ҳатто мажбурий йўл тутиш керакми, деб ўйлаб қоламан. Ўзбек халқида исмлар йиллар, асрлар давомида ўта араблашиб улгуриб, охирги пайтларда улар секин аста руслашиб бормоқда эди. Уларни туркийлаштириш пайти келди.

Бу масалада ориятли рус халқига ҳавас қиламан. Юртимизда бирорта русча исм ҳужжатида ўзбекона оҳангда "бузиб" ёзилмаган. Айтайлик, Пушкинни ҳеч ким - Пўшқин деб ёзмайди! Навоийни эса - "Наваи", Бобурни - "Бабур" деб ёзаверадилар...

[Tulqin Eshbekov]

Сообщение от Masud Mahsudov

туркийдаги Болтавой, Тешавой, Қўчқорали, Бўривой ва ҳк. каби хунук исмлар

Бундай исмлар қўйилишининг сабабини билмасдан уларни "хунук" деманг! Русларда ҳам Топоров, Волков, Медведев, Зверев, Тараканов каби пурмаъно исм-фамилиялар кўп-ку! Демак, улар замирида донишманд бобокалонларнинг қандайдир ҳикматлари мавжуд!

[Masud Mahsudov]

Сообщение от Tulqin Eshbekov

Бундай исмлар қўйилишининг сабабини билмасдан уларни "хунук" деманг! Русларда ҳам Топоров, Волков, Медведев, Зверев, Тараканов каби пурмаъно исм-фамилиялар кўп-ку! Демак, улар замирида донишманд бобокалонларнинг қандайдир ҳикматлари мавжуд!

Хўп, масалан, Сиз фарзандингизга шу каби "пурмаъно" исм қўйган бўлармидингиз? Ўрисларнинг ўзбек исмларига қандай алоқаси бор? Рус маънавияти билан бизнинг маънавиятни солиштирмаган бўлардим. Қачондан бери улар ҳикмат ўчоғи бўлган эканки, биз улардан бирор нарса олишга интилсак...

Юқорида таъкидлаб ўтган исмларнинг қўйилишига ягона сабаб - илмсизлик. (Масалан "Бўривой" исми - тиши билан туғилган болаларга қўйилган экан....) Ўшандай исм эгалари ҳаётида бир ёки бир неча бор ўз исмидан уялмаганига ишонмайман. Сиз таъкидлаб ўтган "бобокалонларнинг қандайдир ҳикматлари"ни издаб ҳечам овора бўлманг, кетган вақтингизга ачинасиз...

[DURIAN]

Сообщение от Tulqin Eshbekov

Бундай исмлар қўйилишининг сабабини билмасдан уларни "хунук" деманг! Русларда ҳам Топоров, Волков, Медведев, Зверев, Тараканов каби пурмаъно исм-фамилиялар кўп-ку! Демак, улар замирида донишманд бобокалонларнинг қандайдир ҳикматлари мавжуд!

Ruslarni yonini berilib olayotganizni ko'rib "Демак, улар замирида донишманд бобокалонларIMIZнинг қандайдир ҳикматлари мавжуд!" degan joyida "imiz" qo'shimchasi qop kettimi deb o'ylabman.
Agar ja shunchali rus ismlaridan ilhomlanadigan bo'seyz qiynbas sizga chiroyli bir ism topib berishimiz. Ho'sh Petya Tarakanov ismiga qanday qaraysiz,bo'ladimi?

[Masud Mahsudov]

Сообщение от Mahmud Jurat

Йўқ, мен бундай деб ўйламайман. Миллатнинг асосий белгиларидан бири унинг тили. У ўз тили ва шу тилдаги исм бўлган сўзларни ёқтирмас экан, билмадим, нима бўлишини. Мана, шу тилимизни яхши билмаганимиздан туркий сўзларга қаршилар кўпайиб кетаяпти ва кўпайиб кетган эди. Ёрқиной, Ботир, Қилич, Ҳосил ва бошқалар сизга ёқмайдими? Ўзингиз бир мушоҳада қилиб кўринг, аҳолимиз орасида туркий сўзлардан исми бўлган, туркий сўзлар билан аталган кишилар, яъни бизда асл туркий исмлар қанча фоиз эканлигини ўйлаб кўрганмисиз.

Демак Сизга ўз исмингиз (фамилиянгиз) ҳам ёқмас экан-да?

Миллатнинг асосий белгиларидан бири бўлган тилимиз фақат туркийга асосланмаган-ку. Унинг шаклланиши борасида форсий, араб тилларидан кириб ўзлашиб, яъни ўзбекчалашиб кетган сўзларни инкор қилмайсиз, деган умиддаман. Мен юқоридаги ёзганларим билан туркийдаги исмларни ёқтирмайман, демадим. Улар ҳам ўзига хос, бироқ Сизнинг сўзингизга кўра араб ва форсий ибтидога оид бўлган исмлардан тўлиқ воз кечиш таклифи билан чиқаяпсиз, бу эса ўзбек тилига маълум маънода эътирозингизнинг далилидир, шундай эмасми?

Туркий асос бўлиши керак экан, деб "Қилич", "Теша", "Бўри", "Турди", "Тўхтасин", "Ўроқ", "Тош", "Қўчқор", "Тўти" ёки "Сотволди" исмларини фарзандга қўйиш учун инсон илмдан, зиёдан анча йироқ бўлиши керак... Қолаверса, шу каби исмларнинг эгалари катта бўлганларидан сўнг ўз исмларидан уялашларини алоҳида таъкидлаб ўтмоқчиман (Бунинг гувоҳи ҳам бўлганман).

[Mahmud Jurat]

Сообщение от Masud Mahsudov

"Қилич", "Теша", "Бўри", "Турди", "Тўхтасин", "Ўроқ", "Тош", "Қўчқор", "Тўти" ёки "Сотволди" исмларини фарзандга қўйиш учун инсон илмдан, зиёдан анча йироқ бўлиши керак...

Бу исмлар миллатимизнинг ғурури. Аммо ўзини тойр, тайр деб атовчилар миллатимизнинг алами ва саводсизлари. Ўз исмининг муҳийб, қўрқинчли, баҳайбат эканлигини тушунмайдиганлар, ўз тилининг адабий нормасидан чиқиб арабчалашиб Оллоҳ ўрнига Аллоҳ дегувчилар, Тангрини унутиб у дунёда ҳам араб тилида жавоб бермоқчи бўладиганлар ўз туркий исмларидан уялишади. Оддийгина бир Тўхтасинга келсак бу тотем сифатида мингйиллик тарихимизни, бизнинг босиб ўтган тарихий йўлимизни исботлайдиган тилшунослар тили билан айтганда қадимий таянч белгилардан бири.
То туркнинг муғлари эканмиз, бугунги кунда тилларнинг умумлашиб бораётганига кўз юмиб бўлмайди, аммо шу билан бир пайтнинг ўзида мумкин қадар унинг тозалигига интилиш, керак бўлмаган жойда кераксиз сўзларни киритмасликга ҳаракат қилиш ҳам миллат зиёли вакилларининг бурчи бўлиши керакга ўхшайди.
Гап 8, 10 исмга айланган араб сўзида эмас, араблашиш ва руслашиш хавфида ва унинг олдини олишда бориши керакмасми.
Кечагина миллий қадрият тотем бўлган Тўхтасиндан бугун уялишимиз бу тарихимизни унутганлигимиз эмасми. Бундай кетаверсак биз эртага Темир ва Қиличдан уялиб Смит, Шмитга айланиб кетмаймизми. (Ҳа шу ўринда биз бугунги кунда Темирдан уялиб уни Темур, ҳатто Таймур ёзишга ҳам тайёр бўлиб кўрдик). Натижа аниқ, улар бизга раҳмат демоқда ва темурлан дейишларини давом этдириб келмоқда. Аммо ўз халқимиз эмас. Халқимиз собит қадамлар қўя бошлади ва келгусида албатта маголлар, узбек ёки озбек сўзларига ҳам чек қўйилади, деган умиддаман. Катта ишни кичкина кичкина ишлардан, умуман амалга ўтишдан бошламоқ жоиз.
Қани эди, масалан бугунги кунда кўчаларимиздаги машина номерларидан кирилдаги С олиб ташланса. Ахир уни бугунги мактабни битирганлар, ҳатто институтни битирганлар амалда ч, сh ... нинг ярми деб ўқиб келаяпти.
Ҳар бир киши комилликга интилишни ўзидан бошлагани яхши, нокомиллигимни тан оламан.

[albatros]

O'zbek ismlari orasida Soat degan ism ham bor. Bu ism qanday holatlarda qo'yiladi? Bu haqda ma'lumotlar bersangiz, hurmatli forumdoshlar.