Исмлар жилоси

[Shokirbek]

Сообщение от DURIAN

mdaa. Bilib qo'yishganmikan yoki adashibmi? Yoki asli G'ayratiddin bo'gan bo'sa , "at" si tushib qolib G'ayriddin bo'p qoganmikan.
Savodsizlik qursin savodsizlik.

Ёки "Ғаюриддин"нинг қисқартма шакли бўлиши ҳам мумкин. "Ғаюр" сўзи арабчада "ҳамиятли", "қизиққон", "қаттиқ қайғурган" маъноларини беради. "Динга маҳкам" маъносида "Ғаюриддин" деб қўйилган бўлса, тилга олинганда "Ғайриддин"га алмашиб кетгандир.

[DURIAN]

Ahli ilmlar ham borakanu bu forumda.

Сообщение от Shokirbek

Ёки "Ғаюриддин"нинг қисқартма шакли бўлиши ҳам мумкин. "Ғаюр" сўзи арабчада "ҳамиятли", "қизиққон", "қаттиқ қайғурган" маъноларини беради. "Динга маҳкам" маъносида "Ғаюриддин" деб қўйилган бўлса, тилга олинганда "Ғайриддин"га алмашиб кетгандир.

Ustoz, shu FARISHTA yoki MALAK ismini farzandlarga qo'yish masaladida kitoblarda u bu izohlar keladimi? Bizlar bilan o'rtoqlashing.

[Nigora Umarova]

Сообщение от DURIAN

Ahli ilmlar ham borakanu bu forumda.

Оффтоп:

Siz nima deb o'ylagandingiz. Forumimizda zakiy zotlar yig'ilgan.

Mening ham Shokirbek akaga savolim bor edi:
Ba'zan ota-ona tomonidan qo'yilgan ism inson taqdiriga ta'sir qiladi deyishadi. Yoki bo'lmasam "ismini ko'tara olmabdi" degan qarashlarga ham duch kelamiz. Siz bunday gaplarga qanday qaraysiz?

[Mahmud Jurat]

"Исмлар жилоси" муҳокамасида қаташмоқчи эмас эдим. Чунки бу масала бизда анча чалкашиб, ҳатто ечимини излаб бўлмас даражадаги масалага айланиб кетган. Ахир, бизнинг Мустақилликдан кейинги биринчи қарорларимиздан бири бу "исмларингизни тўғрилаб олинг" деган қарор бўлган эди. Аммо исмларини тўғриламоқчи бўлганлар қандай тўсиқларга учраганини айтиб ўтишга ҳожат йўқ. Чунки қонун ижозат берганига қарамасдан ИИВ гида ишлаб чиқилган Йўриқнома бунга тўсиқ қўйган эди.
Мен Мустақиллик йилларида газеталарда чиққан ғалати исмларни йиғиб юрардим. Мана уларнинг намуналари: Қутайба, Жанизам, Мирсавур, Баххаб, Наризиба, Сотим, Низан, Абил,
Арип
Тахри
Явқашти
Исран
Бумат
Фахрад
Шамак
Мафурат
Эшета
Захардин
Турасхан
Мукамбар
Сагинтай
Абдукалик
Урал
Кудайкул
Бовре
Патила
Юлдаш
Лафиса
Мухтабар
Диляра
Хаджи
Ширмухамад
Эшондеда
Деда
Сагат
Исар
Убат
Шамир
Зура
Хаитби
Ахтам
Тимаш
Пида
Тоживой
Салахеттин
Банги
Ақоид
Бария

Бу исмларни газеталарда кўриб халқимизнинг нақадар ўз қадри қимматига, исми ва тилига лоқайд бўлиб кетганидан ачиниб кетаман. Исмига, тилига лоқайдлик қилган киши бошқа масалаларда ҳам лоқайдлик кўрсатиши тайин. Менимча бу йўналишда баъзи бошқа давлатлар тажрибасидан келиб чиқиб қонуний, ҳатто мажбурий йўл тутиш керакми, деб ўйлаб қоламан. Ўзбек халқида исмлар йиллар, асрлар давомида ўта араблашиб улгуриб, охирги пайтларда улар секин аста руслашиб бормоқда эди. Уларни туркийлаштириш пайти келди.

[OmoN]

Сообщение от Mahmud Jurat

Бу исмларни газеталарда кўриб халқимизнинг нақадар ўз қадри қимматига, исми ва тилига лоқайд бўлиб кетганидан ачиниб кетаман.

Келтирган исмларингиз "Муҳаммадтоҳирмирзооҳун" ёки "Меҳринозбонубегим"нинг олдида чепуха. Болани издеваться қилишиб бирваракайига нақд 4 та исм қўйишган. Ота-онанинг ўзи ҳам болани тўлиқ исми билан чақирмаса керак (исмини тўла айтгунингча обед бўлади).

[Nigora Umarova]

Сообщение от OmoN

Келтирган исмларингиз "Муҳаммадтоҳирмирзооҳун" ёки "Меҳринозбонубегим"нинг олдида чепуха. Болани издеваться қилишиб бирваракайига нақд 4 та исм қўйишган. Ота-онанинг ўзи ҳам болани тўлиқ исми билан чақирмаса керак (исмини тўла айтгунингча обед бўлади).

Har holda bu dunyodagi eng uzun ism emas-ku.

[Nigora Umarova]

"Dunyodagi eng uzun ism" haqida yapon rivoyati bor edi:

Sio Syan tug'ilganida onasi unga "Sion" deb ism qo'yadi-yu vafot etadi. Shu bilan bolaning ismi Sion bo'lib ketadi. Oradan ikki-uch yil o'tib Sionning otasi ikkinchi marta uylanadi. O'gay ona ham o'g'il ko'radi. U o'g'liga go'zal ism qo'yishni istar edi. Qoni-qo'shni, qarindosh-urug'lar bilan maslahatlashganida, ular agar o'g'lingga uzun ism qo'ysang, ana unda uning umri ham uzun bo'lib, baxtli bo'ladi, deyishdi. Ayol uch kechayu uch kunduz o'ylab, dunyodagi eng uzun ismni tanladi: Denyudo konyudo mapiranyudo sekartanyudo xeytokko xaritanimambedo xaritanikommeto itsigariko sigariko sioni setrabitsuni ayomonu omonu ayamotsu kosu mosunimosikunu xonaxixi sioni oysukyan
166 ta harfdan iborat ism onaga juda go'zal va salobatli tuyuldi va o'zining topgan ismidan benihoya xursand bo'ldi.
Aka-uka birga katta bo'lishdi. O'gay onadan tug'ilgan eng uzun ismli bola o'taketgan shum va maqtanchoq bo'lib o'sdi. Chunki ota-onasidan eng uzun va salobatli ism faqat senda bor, degan gapni ko'p eshitgan edi-da. U akasini masxaralab, bitta so'zdan ham iborat ism bo'larkanmi, Sionmish, deb kulardi. Sion ukasining uzun ismini masxaralamoqchi bo'lib,
Denyudo konyudo mapiranyudo sekartanyudo xeytokko xaritanimambedo...ga kelganida hiqichoq tutib qolardi.
Uyda ham ukaning ismi uzun bo'lganligi sababli unga ish buyurib o'tirishmas, o'rniga "Sion, bozorga borib kel", "Sion, ana uni qil", "Sion, mana buni qil", deyishardi. hatto ukasi to'palon qilganida ham Sion gap eshitardi, axir uning ismini aytish oson-da. Agar ota kichik o'g'lini urishmoqchi bo'lsa, Denyudo konyudo mapiranyudo sekartanyudo...
derdiyu, chakagi og'rib, keyin qo'l siltab qo'ya qolardi.
Bir kuni aka-uka quduq bo'yida o'ynab yurganlarida ukasi shumlik qilib akasini quduqqa itarib yubordi. Bolalar chuvillashib kattalarga murojaat qilishdi: "Sion quduqqa tushib ketdi", deyishdi hovliqib. kattalar quduq bo'yiga kelib, arqon tashlashdi, narvon tushirishdi, Sion eson-omon tahqariga chiqib oldi.
Oradan bir hafta o'tdi va Sionning uzun ismli ukasi sho'xlik bilan quduqqa tushib ketdi. Bolalar chuvillashib kattalarga murojaat qilishdi: Denyudo konyudo mapiranyudo sekartanyudo xeytokko xaritanimambedo xaritanikommeto itsigariko sigariko sioni setrabitsuni ayomonu omonu ayamotsu kosu mosunimosikunu xonaxixi sioni oysukyan quduqqa tushib ketdi,-deyishdi bolalar tillari osilguncha. Kattalar bolalarning gapini tushungunlaricha ancha vaqt o'tdi va quduq bo'yiga borib arqon tashlashdi, narvon tushirishdi, bolani bir amallab tortib olishdi, ammo vaqt o'tgan edi...
Chunki uning ismi juda uzun edi-da.

[Nigora Umarova]

Сообщение от OmoN

... "Муҳаммадтоҳирмирзооҳун" ёки "Меҳринозбонубегим"нинг олдида чепуха. Болани издеваться қилишиб бирваракайига нақд 4 та исм қўйишган. Ота-онанинг ўзи ҳам болани тўлиқ исми билан чақирмаса керак (исмини тўла айтгунингча обед бўлади).

To'g'ri, ba'zan bir qancha so'zli ismlar uchrab turadi, biroq ismlarning so'ngida-xon, -xo'ja, -bonu, -begim, -jon qo'shimchalarini qo'shish, nasl-nasabini bildiruvchi Mir-, Said-, Sho- old qo'shimchalarni qo'yish ularga husn bo'lmaydimi?
Yuqorida siz keltirib o'tgan "2-3 seriyali' ismlar esa "husnbuzar"ga o'xshab turibdi.

[Mahmud Jurat]

Аслида гапни узун исмлар йўналишида эмас, бузуқ исмларга қаратмоқчи эдим. Бизнинг шароитда Ўзбекистонда Қутайба исмининг учрашидан шу даражада ҳайрон бўлган эдимки, охирги йиллардаги Фрунзега ўхшаш. Наҳотки бундан юз йиллар кейин бизнинг жамиятимизда Володя ва фрунзелар учраса. Бошқа тиллардан олинган сўзлар исм сифатида учраганда уларнинг талаффузи ўта муҳим бўлади. Биргина мисол бу араб тилидан кириб келган тхр, яъни тохир, тоҳир, тахир, таҳир, тойир ва бошқа вариантлари. Шу ўринда муҳиб ва унинг вариантлари ҳам.
Мен ўз тилимиз, унинг имкониятлари ва жамиятимиздаги туркий исмларга эътибор қаратмоқчи бўлдим.

[Masud Mahsudov]

Сообщение от Mahmud Jurat

Аслида гапни узун исмлар йўналишида эмас, бузуқ исмларга қаратмоқчи эдим. Бизнинг шароитда Ўзбекистонда Қутайба исмининг учрашидан шу даражада ҳайрон бўлган эдимки, охирги йиллардаги Фрунзега ўхшаш. Наҳотки бундан юз йиллар кейин бизнинг жамиятимизда Володя ва фрунзелар учраса. Бошқа тиллардан олинган сўзлар исм сифатида учраганда уларнинг талаффузи ўта муҳим бўлади. Биргина мисол бу араб тилидан кириб келган тхр, яъни тохир, тоҳир, тахир, таҳир, тойир ва бошқа вариантлари. Шу ўринда муҳиб ва унинг вариантлари ҳам.
Мен ўз тилимиз, унинг имкониятлари ва жамиятимиздаги туркий исмларга эътибор қаратмоқчи бўлдим.

Нега айнан туркий исмларга? Ўзбек тили фақат туркий эмас, араб, форс тилларидан ҳам ташкил топган... Истайсизми, йўқми, буни қабул қилишимиз керак. Исмларнинг чиройли эканлиги, табиийки ўша инсоннинг психологиясига ҳам таъсир кўрсатади.

Сиз айтмоқчи бўлган туркийдаги Болтавой, Тешавой, Қўчқорали, Бўривой ва ҳк. каби хунук исмлар (бундай исм эгаларида узр сўрайман)дан кўра чиройли маъноли, форс ёки араблардан келган, ўзбекларимиз ичида кенг тарқалиб кетган Хуршид, Зиёвуддин, Маҳмуд каби исмларни қўйиш яхшироқ эмасми?