Томошабинлар кўнглини чарағон этган етук санъаткор - Ёдгор Саъдиев билан суҳбат

[Ёдгор Саъдиев]

Сообщение от Nigora Umarova

Халқимизда “Устоз отангдек улуғ” деган гап бор. Айримлар эса “Устоз отангдан улуғ” деб талқин этишади. Сизнинг эл таниган санъаткор “Ёдгор Саъдиев” бўлиб етишишингизда отангиз актёр Ҳабиб Саъдийнинг таъсири катта бўлганми ёки бўлмасам қаттиққўл устозларингизнинг? Балки устоз санъаткор Наби Раҳимовнинг, ўзингиз суҳбатларингизнинг бирида таъкидлаб ўтган, ҳар сафар бирга сафар қилганлигингизда айтадиган - “Туринг, князь Сизни буюк ишлар кутмоқда”- деган ишончли сўзлари далда бўлгандир?

Биласизми, “Устоз отангдан улуғ” деган сўз жуда ҳам нотўғри. Гоҳида шундай деб қўйишади. Бу ҳам сўзга эътиборсизлик. Отадан улуғ инсон йўқ. Мен отамни кўрмаганман. “Ота”, “ада” демаганман, тиззаларида ўтирмаганман, отам вафот этганларидан икки ойдан сўнг туғилганман. Шу сўзларни баъзан ёнимда айтишганлигида, “Ҳой, тўхтанглар. Устоз отадан улуғ бўла олмайди. Отадан улуғ зот бу – Аллоҳ бўлиши мумкин”- деб тўғрилашга ҳаракат қиламан. Лекин отадек улуғ бўлиш ҳамманинг ҳам қўлидан келавермайди. Яхши устозлар отадек улуғ бўлиши мумкин. Наби ака негадир менга “Туринг, князь” дердилар. Нимага бундай дейишларини сабабини ҳеч сўрамаганман. Билмадим бў сўзларни менинг ўзимни тутишимга қараб айтганмилар, лекин ушбу сўзларни ҳеч қандай истеҳзосиз, кўнгилларидан чиқариб, самимий гапирардилар.
Устоз шогирдига кўп гапириши шарт эмас. Миллий академик театрни мен ўзимнинг энг катта устозим деб биламан. Театрдаги устозларимдан Наби акадан кўп нарсани қараб туриб ўрганганман. Худди шундай Шукур ака Бурҳоновдан, худди шундай тарзда Амин ака Турдиевдан, Зайнаб опа Садриевадан, Ёқуб ака Аҳмедовдан ҳам ўзимга керакли бўлган кўп нарсаларни олганман. Наби ака Раҳимов раҳматли, - “Ким мени устозим деса, ўша менинг шогирдим”,- дердилар.
Ҳозир бизда, “Шогирдларим жуда кўп, шунча-бунча”- дейишади. Мен бунга ишонмайман. Баъзан қўшиқчилар орасида шогирд мингтагача чиқиб кетиб қолади. Бу бўлиши мумкин эмас, бу шогирд эмас. Кимдир сенинг қўшиқларингни айтса, у шогирд бўлиб қолганимас. Ҳали ўзи шогирд бўлган қўшиқчилар ҳам шогирдларим кўпайиб қолди, дейишади. Мен устоз-шогирд мавзусига эҳтиёткорлик, талабчанлик билан қарайман. Устозни шогирдига қадамма – қадам “Уни қил, буни қил”,- дейиши шарт эмас. Шогирд ўзи қузатиб, ўзига керакли бўлган нарсани олади. Театрга энди ишга келган пайтимда элликта актёрдан йигирма беш-ўттизтаси эркаклар бўлган бўлса, мен ўзимга керакли бўлган хислатларни ўрганиб ўзимга сингдириб борганман. Менинг қўлимга “санъат алифбеси”ни бериб улар ўқитишган эмас. Актёрларнинг ҳатти-ҳаракати, ўзбек тилига бўлган муносабатин кўриб, таҳлил қилиб ўрганганман. Чунки театр ўзбек тилининг софлигини сақловчи марказлардан биридир. Айниқса, миллий театр ўзбек тилининг лабораторияси бўлиши керак. Илгари шундай эди, ҳозир ҳам шу нарсага ёшларимиз кўпроқ эътибор беришлари лозим. Айни замонда киноларимизда ҳам, театрларимизда ҳам лаҳжаларда сўзлашиш кўпайиб кетди. Ўзбек адабий тили жуда соф ва гўзал тил ҳисобланади. Шуни биз албатта, асрашимиз-авайлашимиз даркор. Нутқнинг софлигича томошабинга етказишни устозлардан ўрганганман. Икки устозимиз- Шукур ака Бурҳонов ва Амин ака Турдиевлар “меҳнат” сўзини айта олмай, “михнат” деб талаффуз этишарди ҳамда роль ўйнаш жараёнида “ Мен кўп миҳнат қилдим” дейишарди. Бу борада устозларнинг мана шундай камчилиги бор, деб баралла айтмоқчи эмасман. Уларнинг ўзига хослиги мана шунда эди. Олим ака Хўжаевнинг нутқи ўзига хос жозибадор эди. Ўзини тутишни, саҳнага бўлган эътиқодни, саҳнага бўлган ҳурматни устозларимиздан ўрганиш лозим. Шундагина устоз-шогирдлик анъанаси давом этиб кетаверади. Ёшлар устоз танлаш борасида ҳеч ҳам янглишишмасин.