Ўзбек лотин алифбоси ҳақида фикрлар

[Jamshid Begmatov]

Сообщение от Bekmirzo

Talaffuz qilib ko'rdim, ikkalasida ham tomog'imdan "H" tovushi chiqdi, "X" emas.

Предвзятый сўзининг ўзбекча таржимаси нима?

Сообщение от Bekmirzo

Siz o'rtaga tashlayotgan muammo mavjud. U ham bo'lsa, asosan, o'zbek tilini rus tili bilan baravar o'rgangan, boshqacha aytganda, rus maktablarida o'qigan o'zbeklarda uchraydi. Stereotip asosan o'shalarda mavjud, deb o'ylayman. Masalan, "H" hamda "X" tovushlarini yozuvda ifodalashda xato qiladigan tanishlarimning deyarli barchasi rus maktablarida o'qishgan.

Мактабда русча, институтда ўзбекча таълим олганман. Имлода кам хато қиламан деган камтарона фикрга эгаман Сизнинг билимингиз ва фикрингизни жуда ҳурмат қиламан. Ҳар биримиз ўз фикримизда қолишимиз мумкин, мунозаранинг гўзаллиги ҳам шунда. Албатта, амалдаги имло қоидаларига риоя қилишдан бошқа чорам йўқ, лекин бирлаштириш керак деган фикрим ўта қатъий

[myu]

Оффтоп:

Агар купрол ёзилган булса олдиндан узр сурайман.
Бир одам айтиб берган эди
"Совет даврида Кирилл алифбосидаги узбек имлоси кандай булишини куриб чикишиётган булишган, уша давр тилшунос олимлари ва ёзувчилар тупланишган, у ерда курилаётган масалалар ичида "к" ва "қ" харфларини битта "к" харфи билан ифодалаш хам курилган экан. Куп тортишувлар булибди, шунда Говур Гулом домла урнидан туриб "Уфф, бу тортишувлрингдан си*илиб кетдим" деган экан ("қ" урнидага "к" харфи айтиб). Шунда йигилганлар, "домла бу нимаси, зиёли одамсиз, шундай гап айтиш уринлими деб сурашганда, домла "узларинг шуни хохолаяпсизлар" деган экан, шундан сунг "к" ва "қ" харфлари урнида колган экан.

P.S. Хозирдаги ёзишмаларга хеч кандай алокаси йук, шундай эсимга тушиб кетганди.

[Bekmirzo]

Сообщение от Jamshid Begmatov

Предвзятый сўзининг ўзбекча таржимаси нима?

Ataylab unaqa talaffuz qilmadim, axir

Сообщение от Jamshid Begmatov

Мактабда русча, институтда ўзбекча таълим олганман. Имлода кам хато қиламан деган камтарона фикрга эгаман Сизнинг билимингиз ва фикрингизни жуда ҳурмат қиламан. Ҳар биримиз ўз фикримизда қолишимиз мумкин, мунозаранинг гўзаллиги ҳам шунда. Албатта, амалдаги имло қоидаларига риоя қилишдан бошқа чорам йўқ, лекин бирлаштириш керак деган фикрим ўта қатъий

Amaldagi imlo qoidalariga o'zgartirish kiritish haqidagi taklifingiz juda o'rinli. Taklifingiz tarkibidan joy olgan ba'zi punktlar, albatta, bundan mustasno.

[Mahmud Jurat]

Имломиз юзасидан баҳс очилгани ўта ўринли ҳолат. Имломизни ўзгартирган пайтда баъзи шошмашошарликка йўл қўйилди. Бугунги кундаги имломиздаги бир неча икки белгили ҳарфларни бир белгилига айлантиришнинг ўрни ва имкони бор. Айтайлик, ҳозирги лотиндаги (ш) (sh) ни бир ҳарфда (s) ёзса бўлади. Бу ҳолатда кирилдаги (с) лотинда ҳам (c)и бўлиб қолаверади. (Ғ) даги ва умуман апострофларни олиб ташлаш керак бўлади ва апострофнинг ўрнига зарур жойда, масалан (ч) СН (h) ёзилишини қўллаш керак бўлади. Бугунги кунда қўлланилаётган апостроф ўрнига кирилдаги (ъ) белгисини қолдирса бўлади. Шу ўринда (ў) ҳарфини ҳам апострофсиз ёзишнинг имкони бор. Бу ўринда лотиндаги бугун бизнинг имломизда ишлатилмай қолиб кетган (w) ни (ў) ҳарфи ва товуши қилиб киритиш керак бўлади. Бу ўзгаришлар имломизни такомиллаштириб, айниқса уни интнрнет соҳасида қўллашга катта қулайлик яратади.
Очилган баҳсдаги Ҳ ва Х ҳарқлари масаласида аниқ айтиш керакки иккаласи ҳам қолиши керак. Сабаби Ҳ ҳарфи ва товуши билан бошланадиган ва Х ҳарфи билан бошланганларидан маъно жиҳатидан бир биридан тубдан фарқ қиладиган сўзлар жуда кўп. Хўп, таъкид; Ҳўп ғаллани эзиб майдалаш; хам ғамгинлик ва ҳам, ҳол ва хол, ҳар ва хар алоҳида сўздардир.
Бундан ташқари х ва ҳ ҳарф ва товушлари сўзнинг ўртасида ҳам сўз маъносини бузиб юборади. Масалан Тоҳир ва тохир. Бу сўзлар бизга бошқа тилдан келган бўлса ҳам уларнинг маъноси мана шу х ва Ҳ товушлари орқали аниқланиб туради.
Умаман имломиз тўғрисида мунозара ташкил қилиниб катта ишга қўл урилган. Буни охиригача етказиш керак.

[Jamshid Begmatov]

Сообщение от Mahmud Jurat

Очилган баҳсдаги Ҳ ва Х ҳарқлари масаласида аниқ айтиш керакки иккаласи ҳам қолиши керак. Сабаби Ҳ ҳарфи ва товуши билан бошланадиган ва Х ҳарфи билан бошланганларидан маъно жиҳатидан бир биридан тубдан фарқ қиладиган сўзлар жуда кўп.

Жуда кўп эмас, бир неча шундай сўз жуфтлиги бор. Улар омоним бўлиб қолаверади.

[Jamshid Begmatov]

Сообщение от Bekmirzo

Siz o'rtaga tashlayotgan muammo mavjud. U ham bo'lsa, asosan, o'zbek tilini rus tili bilan baravar o'rgangan, boshqacha aytganda, rus maktablarida o'qigan o'zbeklarda uchraydi. Stereotip asosan o'shalarda mavjud, deb o'ylayman. Masalan, "H" hamda "X" tovushlarini yozuvda ifodalashda xato qiladigan tanishlarimning deyarli barchasi rus maktablarida o'qishgan.

Ана шу рус мактабида ўқиган танишларингиз қ ва к ҳарфларини адаштирмайди-ку. Нимага? Чунки улар бир биридан талаффузда аниқ фарқланади. Ҳ ва х ўртасидаги фарқ эса ўзбек тили учун ўз долзарблигини, муҳимлигини йўқотган.

Мен назарда тутган стереотип эса қуйидагидан иборат: х ва ҳ ҳарфларини ажратиш тарафдорлари бу товушларни ҳақиқатда талаффузда фарқламайди, шунчаки сўзларнинг ёзилишини ёддан билади ва ана шу "билим"идан воз кечолмайди.

Рус мактабда ўқиган танишларингиз эса эшитиб бу товушларни фарқлай олмайди, чунки реал фарқ йўқ. Шунинг учун хато ёзади. Фақат рус мактабда ўқиганлар эмас, ҳ ва х ҳарфли сўзларни ёддан билмаган ҳамма, ҲАММА адашади.

[Jamshid Begmatov]

Сообщение от Jamshid Begmatov

Мен назарда тутган стереотип эса қуйидагидан иборат: х ва ҳ ҳарфларини ажратиш тарафдорлари бу товушларни ҳақиқатда талаффузда фарқламайди, шунчаки сўзларнинг ёзилишини ёддан билади ва ана шу "билим"идан воз кечолмайди.

Биламан, танқид ёғилиб тушади бундай жинояткорона фикр учун Ҳеч кимни ҳафа қилмоқчи эмасман, лекин назаримда ҳақиқат айнан шунақа.

[Bekmirzo]

Сообщение от Jamshid Begmatov

Мен назарда тутган стереотип эса қуйидагидан иборат: х ва ҳ ҳарфларини ажратиш тарафдорлари бу товушларни ҳақиқатда талаффузда фарқламайди, шунчаки сўзларнинг ёзилишини ёддан билади ва ана шу "билим"идан воз кечолмайди.

Juda yaxshi farqlashadi.
Agar mantiqli taklif bo'lsa, siz aytgan "stereotip bilim"dan voz kechish mumkin bo'lar, ehtimol. Biroq, shu mantiqli taklifning o'zi yo'q-da.
Bu bilan Sizning taklifingiz mantiqsiz, demoqchi emasman. Sizning taklifingiz - o'rinsiz.

[Shokir Dolimov]

Сообщение от Jamshid Begmatov

Ана шу рус мактабида ўқиган танишларингиз қ ва к ҳарфларини адаштирмайди-ку.

Ниҳоятда қаттиқ янглишмоқдасиз. Ишонинг, нима деётганимни жуда яхши биламан. Зеро, вазифаларим жумласига баъзи ҳамкасбларга тўғри гапиришни ўргатиш ҳам киради

[Mahmud Jurat]

х ва ҳ ҳарфлари масаласида тортишув ва мулоҳазалар бўлиб ўтар, бирор мантиқли қарорга келишилар. бу ўринда масалани қаттиқроқ ва чуқурроқ кавлаштирсак масалага яна бир муаммо у ў ҳарфи ва товуши ЎТ Ўт Ўрик Ўртоқ каби сўзлардаги икки хилдаги ў лар масаласи ҳам қўзғалиб кетади.
Аммо бугунги кундаги имломизни такомиллаштириш масаласи кун тартибида жуда муҳим ўрин эгалламоқда. Сабаби, бугунги имломизни интернетда қўллашдаги қийинчиликларни инобатга олмай бўлмайди ва бу масалани иложи борича тезроқ ҳал қилиш пайти етиб келди. Зораки, ушбу мунозара масалага туртки бўлса эди.