Ҳикматли сўзлар

[Masud Mahsudov]

Сообщение от Gulchehra Ibragimova

Унда Машрабнинг айнан шу мазмунга яқинроқ "..То отанг рози эмас, тавбанг қабул бўлмас сени" деган ғазалини ҳам ўқимаган бўлишиз мумкиндир..

"Отанг ўтирган уйнинг томига чиқма" деган ҳикмат бор, эшитган бўлсангиз.. Ва шу ҳақда айрим манбаларда Ибн Синон билан айрим мавзуларда яна бошқа бир алломамиз билан боғлиқ ҳикоят бор..

Бафуржа гаплашарканмиз Сиз билан бу ҳақда.."Фикр Ўз"да.."Ота", "Оталар" ҳақида гапириш, ёзиш менинг энг севимли мавзуим..

Сиз иккиланган сатрлар ҳақиқатдан ҳам Ҳадис.

Мана ўша манба, марҳамат:

Ассалому алайкум, Гулчеҳра опа. Фикрларингиз учун раҳмат.
Опа, манбада кўрсатган китобни бир пайтлар мен ҳам варақлаб чиққандим.
Иккинчи томондан, опа, биласиз, хадис илми жуда нозик ва шу билан бирга масъулияти юқори илмдир. Шунинг учун ҳам бирор ҳадис ўқиганимизда унинг саҳиҳ, заиф ёки саҳиҳ эмаслигини билиш учун унинг ким томонидан келтирилганини аниқ билишимиз керак. Имом Бухорийда, масалан, мен бу хадисни ўқимагандим... Яна аниқ текшириб, ким томонидан ривоят қилинаётгани аниқ бўлсагина ишонч билан айтишингиз мумкин... Абдулазиз Мансур домладан бу ҳадис ҳақида аниқроқ маълумот олишга ҳаракат қиламан.

[Gulchehra Ibragimova]

Сообщение от Masud Mahsudov

бирор ҳадис ўқиганимизда унинг саҳиҳ, заиф ёки саҳиҳ эмаслигини билиш учун унинг ким томонидан келтирилганини аниқ билишимиз керак. Имом Бухорийда, масалан, мен бу хадисни ўқимагандим..

Масъудбек! Фикрларимни қайта ўқиб чиқинг, У ерда "Отага итоат қилиш - Аллоҳга итоат қилишдир, унга гуноҳкор бўлиш Аллоҳга гуноҳкор бўлиш билан баробардир".деган ҳикмат, яъни Ҳадис бу САҲИҲ. БУ БУХОРИЙга тегишли, ёки аксинча дейилмаган, менимча?!

Бу ҳақда Сиз айтганингиздек, Абдулазиз Мансур домладан ва яна бошқа олимлардан аниқроқ маълумот олишимиз керак. Ўзимизча тортишяпмиз.. Менгаям бу муҳим..кимга тегишлилиги..Ҳадисни жойлаштиришда бу томонини тўғриси ўйлаб ҳам кўрганим йўқ..бу менинг ҳақиқатдан ҳам эътиборсизлигим!

Аммо Менинг фикрим умуман бошқа мазмунга қаратилган эди. Эътибор беринг, кейин хулоса чиқаринг, бекорга тортишмайлик анови бир ривоят бор эди-ю "Ангур, узум" ҳақидагига ўхшаб:

1."Отага итоат қилиш - Аллоҳга итоат қилишдир, унга гуноҳкор бўлиш Аллоҳга гуноҳкор бўлиш билан баробардир"...

2".То отанг рози эмас, тавбанг қабул бўлмас сени" (Машраб)

3."Отанг ўтирган уйнинг томига чиқма"

4."Отанг чўчқа бўлса, боғлаб боқ"

Ушбуларни таҳлил қиладиган бўлсангиз ҳаммаси Отаниниг, Отамизнинг буюк зот экани ҳақида айтиляпти..Мани мақсадим, ман ифодаламоқчи бўлган фикрим ҳам шу: Ота азиз, Ота мўътабир!

Қолаверса, бу улуғ зот ҳақида ҚИБЛАГОҲ деб мурожаат қилинади..

Ахир ҳаммамизнинг отамиз бор..Гап улар ҳақида! Мабодо юқоридаги Ҳадис сахих бўлмаган тақдирда ҳам отанинг ҳурмати баландлиги ҳақида айтиляпти..Ота ёмон дейилмаяпти..

Яна қайтариб айтмоқчиман, Ҳадис саҳиҳ, носахиҳлигини мутахассислар аниқлаб беришади!

Ман учун Ота азиз, ота табаррук! Шуни айтмоқчиман, холос..бошқа нарсага эътироз йўқ.. Энди тушунтиролдим шекилли?

[JUS]

Мен ушбу ҳадисда Аллоҳ билан отани тарозида бир хил қўйиляпти деган ўйга боришга ҳаркат қилиш учун урунганим ҳам йўқ ва яна шуни таъкидлайманки "Отангни танимасанг, назаринга илмасанг, Аллоҳни билармидинг" қабилида таълқин қилиняпти. Балки домла таржимада озгина адашгандирлар ва ўзбек тилида шундай талқин қилгандирлар. Лекин сизлар ваҳима қилаётган нарсани кўрмаяпман.
Нима бўлганда ҳам сизни дунёга келишингизга ва шу ёруғ оламда нафас олаётганингизга ота-она сабабчими, демак уларни рози қилинг, Аллоҳ сиздан рози бўлсин, хурсанд бўлсин!

[Nigora Umarova]

Сообщение от JasurBek Urinboev

Мен ушбу ҳадисда Аллоҳ билан отани тарозида бир хил қўйиляпти деган ўйга боришга ҳаркат қилиш учун урунганим ҳам йўқ ва яна шуни таъкидлайманки "Отангни танимасанг, назаринга илмасанг, Аллоҳни билармидинг" қабилида таълқин қилиняпти. Балки домла таржимада озгина адашгандирлар ва ўзбек тилида шундай талқин қилгандирлар.

Jasurbek, gap mazmunda emas, shakl haqida bormoqda. Y'ani hadis keltirishning o'z qonun-qoidasi bor. Hadisning sahihligini bildirish uchun aynan kim tomonidan aytilganligi, roviysi so'raldi, xolos.
Ota-onani hurmat qilish aynul farzligini barchamiz chuqur anglaganmiz.

[Masud Mahsudov]

Сообщение от Gulchehra Ibragimova

Масъудбек! Фикрларимни қайта ўқиб чиқинг, У ерда "Отага итоат қилиш - Аллоҳга итоат қилишдир, унга гуноҳкор бўлиш Аллоҳга гуноҳкор бўлиш билан баробардир".деган ҳикмат, яъни Ҳадис бу САҲИҲ. БУ БУХОРИЙга тегишли, ёки аксинча дейилмаган, менимча?!

Бу ҳақда Сиз айтганингиздек, Абдулазиз Мансур домладан ва яна бошқа олимлардан аниқроқ маълумот олишимиз керак. Ўзимизча тортишяпмиз.. Менгаям бу муҳим..кимга тегишлилиги..Ҳадисни жойлаштиришда бу томонини тўғриси ўйлаб ҳам кўрганим йўқ..бу менинг ҳақиқатдан ҳам эътиборсизлигим!

Аммо Менинг фикрим умуман бошқа мазмунга қаратилган эди. Эътибор беринг, кейин хулоса чиқаринг, бекорга тортишмайлик анови бир ривоят бор эди-ю "Ангур, узум" ҳақидагига ўхшаб:

Опа, ота табаррук эмас, демадим... Ота-онанинг динимизда қандай улуғланишини яхши биламан. Юқорида Сизга эътироз билдирган синглимиз ҳам, фикримча, айнан, шу нарсага шаъма қилганлар...
Мен бир жумла ёки ҳикматли сўзнинг ҳадис ёки ҳадис эмаслиги ҳақида гапирдим. Шунингдек, ҳадисни иқтибос келтиришда айнан кимдан ривоят қилиниши шарт эканини эслатиб ўтмоқчиман холос...Унинг маъноси ҳақида Сизга бир нарса демадим.

[Gulchehra Ibragimova]

Сообщение от Masud Mahsudov

Абдулазиз Мансур домладан бу ҳадис ҳақида аниқроқ маълумот олишга ҳаракат қиламан.

Мазмун аниқ, майли шаклини аниқланг, чоп этганлардан ва бизни ҳам бохабар қилсангиз ғоят миннатдор бўлар эдик!

[Kavsar]

Сообщение от Gulchehra Ibragimova

Кавсар! Сахих ва носахих (ҳақиқий ва ёлғон, ўйлаб топилган) Хадислар борлигини инкор қилмаган ҳолда узр-ку, қисман фикрингизга қўшилолмайман, ЯЪНИ Ота -ПАДАРИ БУЗРУКВОР ҳақида! Хафа бўлманг.

Aslo xafa emasman, aksincha jon kuydirib menga tushuntirishga harakat qilayotganingizdan minnatdorman.

Odam (a.s.) haqidagi fikrlarni juda yaxshi keltirdingiz. Darhaqiqat Alloh erkaklarni ayollardan ustunroq qilib yaratgan. Shu bois ayol itoatkor bo'ladi. Nega payg'ambarlar ayollardan emas, ilk va so'nggi payg'ambarlar ham erkakdan bo'ldi? Chunki ayol bu zaifa sanaladi, buning hikmati Xudoga ayon. Nega qiz otaning fotihasini olish kerak degan savolingizga ham quyidagi oyat javob bo'lsa kerak.
Qur'oni Karimning Niso surasi, 34-oyati:

Аллоҳ баъзиларини баъзиларидан устун қилгани ва молларидан сарфлаганлари учун эркаклар аёлларга раҳбардирлар. Солиҳа аёллар–итоаткор ва Аллоҳнинг ҳифзи-ҳимояси бўйича ғойиб(эр)ларининг муҳофазасини қилувчилардир. Бош кўтаришларидан хавф қилинган аёлларга ваъз-насиҳат қилинг, ётоқларида ҳижрон қилинг ва уринг. Агар итоат қилсалар, уларга қарши бошқа йўл ахтарманг. Албатта, Аллоҳ юксак мақомли буюк зотдир. (Аллоҳ таоло ҳеч бир ишни беҳикмат қилмайди. Жумладан, эркак киши оила раҳбари бўлса ва у ўз раҳбарлигини шариатда кўрсатилгандек адо этса, бундай оилалар бахт-саодатга соҳиб бўлмоқда. Бу кўрсатмага юрмаган оилалар эса, бахтсизликка учрамоқда, шундайлардан ташкил топган жамиятлар ҳам бахтсизликка дучор бўлмоқда. Бу ерда гапни чўзиб ўтиришнинг ҳожати бўлмаса керак. Мўмина, солиҳа аёлларнинг табиатида эрига итоаткорлик бордир. Биз «итоаткорлик» деб таржима қилаётган сўз ояти каримада «қонитатун» лафзи ила келган. Бу сўз ўз иродаси, рағбати ва муҳаббати ила итоат қилиш маъносини англатади. Демак, мўмина, солиҳа аёлларнинг эрларига итоати ўз масъулиятини тушунган ҳолдан келиб чиққан бўлади. Қўрққанидан, мажбурлашдан ёки бошқа бирор босқидан эмас. Бу итоат ўзини тушунган, ҳаётдаги ўрнини, вазифаси ва масъулиятини ҳис этган гўзал инсоннинг итоатидир.)

shu sura 59-oyatida:
59 . Эй иймон келтирганлар! Аллоҳга итоат қилинг, Пайғамбарга ва ўзингиздан бўлган ишбошиларга итоат қилинг. Бирор нарса ҳақида тортишиб қолсангиз, агар Аллоҳ ва охират кунига иймон келтирган бўлсангиз, уни Аллоҳга ва Пайғамбарга қайтаринг. Ана шундай қилиш хайрли ва оқибати яхшидир.

Oyatdan ma'lumki, anglashim bo'yicha (yana ojizman) : Allohga itoat qiling, Unga (Allohga) itoat qilganingiz kabi payg'ambarlarga, o'zingizdan bo'lgan ishboshi ya'ni rahbarlarga itoat qiling (rahbar bu yerda ota bo'lsa kerak) deyilmoqda ekan.

69 . Ким Аллоҳга ва Расулга итоат қилса, бас, ана ўшалар Аллоҳ неъмат берган набийлар, сиддиқлар, шаҳидлар ва солиҳлар билан биргадирлар. Ва уларнинг рафиқлари қандай ҳам яхши! (Niso, 69-sura)

80 . Ким Пайғамбарга итоат қилса, Аллоҳга итоат қилган бўлади. Ким юз ўгирса, Биз сени уларга қўриқчи қилиб юборганимиз йўқ.

116 . Албатта, Аллоҳ Ўзига ширк келтирилишини кечирмас. Ундан бошқани, кимни хоҳласа, кечиради. Ким Аллоҳга ширк келтирса, шубҳасиз, қаттиқ адашган бўлади.

117 . Улар ундан бошқа фақат аёл-санамларга ибодат қиладилар ва фақат бебош шайтонга ибодат қиладилар. (Яъни, араб мушриклари Аллоҳдан бошқа, фақат аёл-санамларга ибодат қиладилар. Жоҳилий арабларнинг бузуқ эътиқодлари бўйича, фаришталар Аллоҳнинг қизлари ҳисобланар эди. Улар шунинг учун ҳам бутларини аёл киши шаклида ясашар ва уларга аёлларнинг исмини беришар эди.)

168 . Албатта, куфр келтирганлар ва зулум қилганларни Аллоҳ зинҳор мағфират қилмас ва йўлга ҳидоят ҳам қилмас.

171 . Эй аҳли китоблар! Динингизда ҳаддан ошманг ва Аллоҳ ҳақида ҳақдан бошқани айтманг. Албатта, Масиҳ Ийсо ибн Марям Аллоҳнинг Пайғамбари, Марямга илқо қилган калимаси ва Ундан бўлган руҳдир. Бас, Аллоҳга ва Унинг Пайғамбарларига иймон келтиринг. Уни учта деманг. Тўхтанг, ўзингизга яхши бўлади. Албатта, Аллоҳ ягона илоҳдир, ўзга эмас У Ўзининг боласи бўлишидан пок бўлди. Осмонлардаги нарсалар Уникидир, ердаги нарсалар Уникидир. Вакилликка Аллоҳнинг Ўзи кифоя қилур. (Ислом дини инсониятнинг ақидасини тўғри йўлга солишга келган. Бу ўринда насороларнинг ақидасини тўғриламоқда. Маълумки, насроний дини янгилиги вақтида ақида тўғри бўлган. Лекин замон ўтиши билан бу ақида аста-секин бузила борган. Милодий олтинчи асрга келиб, Рим императорларининг тазйиқи остида насроний ақидаси тамоман бузилиб бўлган эди. Насоролар ўз динларида ҳаддан ошиб кетдилар. Аллоҳнинг бандаси ва Пайғамбари Ийсо алайҳиссаломни, Аллоҳнинг ўғли, дедилар. Сўнгра, Аллоҳ уч аслдан–ота, ўғил ва муқаддас руҳдан иборатдир, деб даъво қилдилар. Шунингдек, Биби Марямни ҳам илоҳлик даражасига кўтардилар. Худонинг табиати ҳақида битмас-туганмас ихтилофларга тушдилар. Охири келиб, ўзлари ҳам тушуниб етмайдиган ақидавий машмашаларга гирифтор бўлдилар. Уларнинг ушбу ва шунга ўхшаш кўплаб ишлари динда ғулувга кетиш–ҳаддан ошиш эди.)

Yuqorida aytilgani kabi otaning ulug'ligini rad etmadim. Hadis deb berganingiz dalilsiz ifoda etilgani uchungina menda shirk bo'lib qolgandek shubha uyg'otgan edi. Ota ulug', aziz. Ammo banda u Yaratgan bilan qanday barobar bo'lsin deb o'ylanib qoldim. Alloh O'ziga sherik qilishlarini yoqtirmaydi, nega ulug'likni otaga nisbatan me'yordan oshirib ko'rsatildi degan xayolga borib qoldim. Aniqrog'i shu yerida tushunmaganim uchun u hikmatning chindan hadismi o'zi yoki yo'qmi degan joyiga e'tiborimni qaratgan edim. Shu bois uning dalilini so'ragan edim. Chunki hujjatsiz narsaga e'tirozlar ko'payadi. Shubhali narsaga esa ergashib ketilmaydi. Ilk savolim shu tufayli qo'yilgan edi. Lekin mavzu boshqa tomonlargacha chalg'ib ketdi..

Sizning bee'tiborlik qilishingiz esa ayni damda yana izlanib yuqoridagi haqiqatlarni topishimizga ko'mak berdi. Har holda baribir bu hadisning manbasini muallifning o'zlaridan aniqlashtirib olgan ma'qul deb o'ylayman. Va bu olimlarimizni yanada hushyorroq bo'lishlariga undaydi nazarimda.

Yuqoridagi oyatlarning bari Niso surasidan olindi, uni kim qanday tushunishi har kimning o'zigagina havola.

Hammangizga kattakon rahmat, bir masalani oydinlatishga ko'mak berganlaringiz uchun...
Alloh rozi bo'lsin, samimiy hurmat bilan Kavsar..

[Nigora Umarova]

«Минг афсуслар бўлсинким, турли омилларга кўра кўплаб заиф ва сохта гаплар ҳадис сифатида китобларимизга кириб қолган. Бунга асосан ҳадисларни суриштирмасдан келтириш, аниқланмасдан ёзиш каби ишлар сабаб бўлган.
Шунинг учун ваъз-насиҳат, амру маъруф, наҳйи-мункар, тарғибот ва шунга ўхшаш ишлар билан шуғулланадиган кишилар, қолаверса, ҳар бир мусулмон ҳамма нарсани ҳадис, деб қабул қилавермаслиги керак. Балки бирор нарсани ҳадис, деб айтишдан оддин уни яхшилаб текшириб кўриш лозим. Уламоларимиз халқ ичида ҳадис дея эътиқод қилиниб, айтилиб юрган кўпгина гаплар аслида ҳадис эмаслигини исбот қилганлар. Масалан, кўпчилик орасида «Ватанни севмоқ иймондандир» деган гап ҳадис деб тушунилади, айтилади ва ёзилади. Лекин бирор киши уни ким ривоят қилганини, қайси китобда келганини зикр қилмайди. Аслида эса у гап ҳадис эмас, исломий ҳикматлардандир. Кишиларни тарғиб қиламан деб ҳадис бўлмаган нарсани ҳадис, деб айтиш Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламга нисбатан ёлғон тўқиш катта гуноҳ эмасми?!
Шунинг учун ҳам уламоларимиз ҳадисни ровийи ва ким чиқарганини зикр қилмасдан келтиришни ман этганлар. Мисол учун, аллома Ибн Ҳожар ал-Ҳайсамий ўз замонларидаги ҳокимлар-дан ҳадисларни ровий ва тўплаб чиқарувчиларини айтмай ваъз қиладиганларни ишдан ҳайдашни талаб қилганлар». (Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф. «Ҳадис ва ҳаёт». Муқаддима. 1-жуз. Тошкент. «Шарқ» НМАК бош таҳририяти, 2008 йил. 120-бет)

«Абдуллоҳ ибн Амр розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:
«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам:
«Мендан бир оят бўлса ҳам етказинглар. Бани Исроил ҳақида гапиринглар, танглик йўқ. Ким менга қасдан ёлғон тўқиса, дўзахдаги ўриндиғига жойлашаверсин», - дедилар».
Бухорий ва Термизий ривоят қилишган.
Ушбу ҳадисга мувофиқ, кўпгина саҳобаи киромларнинг ҳадис айтишда ўта тақводорлик қилганликлари, ўзлари яхши биладиган ҳадисларнинг ҳам бирор сўзида янглишиб қолмаслик учун ниҳоятда эҳтиёткор бўлганликлари ва ҳуда-беҳудага ҳадис айтишдан ўзларини тийганликларининг сабаби ҳам мана шунда.
Ҳа, ҳадис ривоят қилиш ва уни шарҳлаш катта масъулиятни ҳамда ниҳоятда кенг билимни талаб қилувчи соҳадир.
Билар-билмас ҳадис айтиш ила «қош қўяман деб, кўз чиқариш», савоб ўрнига гуноҳга ботиш ҳеч гап эмас».
(Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф. «Мусталаҳул ҳадис». Тошкент. «Шарқ» НМАК бош таҳририяти, 2011 йил. 367-368-бетлар)

[MOD]Мавзудаги ушбу мазмундаги баҳс-мунозарага шу билан якун ясайлик.[/MOD]

[Pfefferminze]

Сообщение от Gulchehra Ibragimova

Яна бир қалбларни ларзага соладиган ривоят бор, билмадим эшитганмисиз йўқми.. "Отанг чўчқа бўлса боғлаб боқ"..Эшитилиши жуда қўпол, ..аммо ушбу мақол шу ривоят замиридан келиб чиққан..манбаларда айтилишича..

Yo'q, bu rivoyat emas, bu haqiqat...Otang cho'chqa bo'lsa bog'lab boq degani haqiqat...Muso.a.s so'ragan ekanlar Alloh s.v.t men kim bilan Jannatda birga bo'laman deb...Shunda Muso a.s ga ko'rsatilgan ekan...chap tomonalrida bir kishi turar ekan...u kishining otasi adabi xunuk inson bo'lib, Xudoni qaxriga uchragan ekan, Xudo uni jazolab cho'chqaga aylantirib quygan ekan. Ammo, o'g'il bu otatanda qaytmasdan, Otasi garchi cho'chqa holiga kelgan bulsa ham, uni sevib, quchoqlab boqar ekan...Shu o'g'il o'z farzandlik burchini a'lo bajargani uchun u jannatda Muso a.s. ninig chap tomonlarida turar ekan..

Muso. a.s ning o'ng tomopnlarida esa onasini rozi qilgan boshqa kishi turar ekan...buning hikoyasi uzoooq, yozmay qo'ya qolay....

Xullas, shu.....

R

[Gulchehra Ibragimova]

Сообщение от Nigora Umarova

«Минг афсуслар бўлсинким, турли омилларга кўра кўплаб заиф ва сохта гаплар ҳадис сифатида китобларимизга кириб қолган. Бунга асосан ҳадисларни суриштирмасдан келтириш, аниқланмасдан ёзиш каби ишлар сабаб бўлган.

Бу ҳақда юқоридаги китобни тўплаб, халққа фойдаланиш учун етказган ҳурматли Абдулазиз Мансур домладан ва яна бошқа олимлардан аниқлаб, бизни ҳам Ҳадис илмидан хабардор қилиб қўярсиз деган умиддамиз..

Ёки Мана бу ерда Ҳадис илми ҳақида жудаям кўп нарсани билиб олса бўларкан. Яхшиям шу баҳс сабаб, Кавсар айтгандек изланиб, кўп нарсани билмаслигимизни янаям билиб олдик ҳар ҳолда, раҳмат кўпчиликка!

Сообщение от Pfefferminze

Yo'q, bu rivoyat emas, bu haqiqat..
R

Ҳар бир ривоят замирида тарихий ҳақиқат ётади. Афсона эмас ҳар ҳолда, тўқиб чиқилмаган.

Сообщение от Pfefferminze

.Otang cho'chqa bo'lsa bog'lab boq degani haqiqat...Muso.a.s so'ragan ekanlar Alloh s.v.t men kim bilan Jannatda birga bo'laman deb...Shunda Muso a.s ga ko'rsatilgan ekan...chap tomonalrida bir kishi turar ekan...u kishining otasi adabi xunuk inson bo'lib, Xudoni qaxriga uchragan ekan, Xudo uni jazolab cho'chqaga aylantirib quygan ekan. Ammo, o'g'il bu otatanda qaytmasdan, Otasi garchi cho'chqa holiga kelgan bulsa ham, uni sevib, quchoqlab boqar ekan...Shu o'g'il o'z farzandlik burchini a'lo bajargani uchun u jannatda Muso a.s. ninig chap tomonlarida turar ekan..

Muso. a.s ning o'ng tomopnlarida esa onasini rozi qilgan boshqa kishi turar ekan...buning hikoyasi uzoooq, yozmay qo'ya qolay....

R

Ҳа, ёзиб ўтганимдек хабардорман Раъно!..Аммо тўлиқ келтирсангиз ҳам ҳеч бир зиёни бўлмасди..Тарбиявий аҳамияти жуда катта ривоят бу! Фақат мавзудан чиқиб кетиб қоламиз-да..Бу ҳақда "Fikr" сайтида гаплашса бўлади..менимча..