Бола учкур хаёл сохиби: Болалар адабиёти ва унинг бугунги кундаги ахволи

[Nigora Umarova]

Мавзуда Анвар Обиджоннинг ижодидан намуналар жойлаштиришни давом этаман. Ижодкорнинг ижод намуналарини муаллиф рухсти ила тақдим этганликлари учун Эркин ака Каримовга ўз миннатдорчилигимни билдираман.

Кучукнинг ҳикояси

Ўртоғинг ярамасроқ бўлса, орани очиқ қилиб қўйиш осон – пайт пойлаб туриб, унга итқитилган суякни олиб қочсанг бас, сен билан бир умрга салом-аликни йиғиштириб қўяқолади. Лекин, ўз туғишган опанг бўлмағур чиқса, вов-вов, бундан қутулишнинг иложи йўқ экан.

Дарди бедаво-дашу опам. Менга сира кун бермайди. Сал-пал эсимда бор, жишлик чоғимизда ҳам аямни аввал у эмарди. Аслида, ёнма-ён эмсак тузук иш бўларди-ю, аммо бунга кўнмасди у ярамас. Кўпинча очлигимча ухлаб қолардим.

Мана, занжирга боғлансак боғлангудек бўпқолдик. Биз тенгилар аллақачон алоҳида итялоқ қилишиб, одамларнинг уйини пойлашяпти. Уларга қараб, ҳавасинг келади. Опамнинг бўлса, ҳали-вери эси кирадиганга ўхшамайди. Вой унинг очкўзлиги! Вой унинг жирттакилиги!

Гапини қаранг,«қиз боламан, шунинг учун идишни мен тозалашим керак», дейди. Ўзингиз ҳам тушуниб тургандирсиз, идишни тозалаш, бу – итялоқдаги ювиндини пок-покиза ялаб қўйиш дегани.

Дастурхон қоқилиши биланоқ, қолган-қутган нонларгаям биринчи бўлиб у хоним чанг соладилар. «Ҳей, уятсиз, энди буёғини менга қўйиб бер-да», десам, «ўғил боласан-ку, сен суякниям ғажийверасан», деб сурбетларча кавшанишга тушади. Ҳеч бўлмаса, улгуржироқ суяк тегиб турса ҳам майлийди. Қаёқда дейсиз, ҳозирги қассоблар ниҳоятда ноинсоф бўлиб кетишган, бир кило гўштга бор-йўғи ярим кило суяк қўшишади.

Уф-ф, жуда ҳайрон бўпқолдим. Ё уйдан шартта бош олиб кетворсаммикин? Бунақа опа билан, масалан, сиз бир кун ҳам яшолмаган бўлардингиз...

Мана, азбаройи қорним очганидан, бармоғимни сўри-и-б ўтирибман. Опам бўлса, «чилип-чилип, чилип-чилип»латиб идиш тозалаяпти. Бир нарса деяй десам, яна қиз болалигини пеш қилади. Ҳе, бетинг чармдан бўлмай кетгур!

...Ишқилиб, сен укангни хафа қилмаяпсанми, қизалоқ? Ё одамларнинг болалари ҳам бизга ўхшаганроқми?

Анвар Обиджон

[Nigora Umarova]

Қарғанинг ҳикояси
Қағ-ғ! Ишлар чатағ-ғ! Қағ-ғ! Қағ-ғ-ғ!!!

Ҳой, аҳволимни сўраб нима қиласан? Ўргилдим сендақанги меҳрибондан. Нима, айтганим билан ярим дардимни тортишиб берармидинг?

Қағ, қағ-ғ! Вой,аблағ-ғ! Биқинимни еди-ку бу аблаҳ Қорамош!

Мабодо, сеники эмасми ўша юмдалоғич иблис? Ҳалиги қора Мушукни айтаман-да. Бу бефаросатни авваллариям ёмон кўрардим. Боя ўрикнинг шохида қиров ялаб ўтирсам, барака топкур Лайчавой уни зинғиллатганича қувиб ўтиб қолди.

Ана энди Қорамошнинг ҳолини томоша қил – қўрқувдан жунлари тиккайиб, кўзлари ола-кула бўпкетибди. Оёғи ерга тегмайди. Шу қочишда қочиб бориб, ўзини бостирманинг остига урди. Бостирманинг четига бир уюм хазон тўплаб қўйилган, ивитиб қўйга бериб туришади-да. Қорамош борасолиб, худди ўша хазоннинг ичига кириб кетди. Дарахтнинг устидан кўриб турмасам экан!

Қарасам, Лайчавой гарангсиган тахлитда ивирсиб қолди. Бу ишга шахсан ўзим аралашмасам бўлмайдигандек туюлди. Бориб, яқинроққа қўндим-у, гўё ҳеч нимадан хабарсиздек, бепарво сўрадим:

– Хў-ў-ш... Бу ерда нималар бўляпти ўзи, Лайчавой?– дедим.

– Мушукни қувиб юриб, шу жойда йўқотиб қўйдим, – деб акиллади Лайчавой. – Ўша хумпарни тутиб думини юлмасам, ит эмасман деб қасам ичганидим.

– Доноларнинг гапига қараганда, биров билан ўчакишиш умуман яхши эмас, – дея гердайдим мен. –Минг афсуски, оғзингга қалтисроқ сўз олиб қўйибсан. Энди «ит» деган табаррук номни астойдил ҳимоя қилмоғингга тўғри келади. Бинобарин, шундай экан, сен паҳлавонзода...

Гапни ортиқча чўзганим Лайчавойга ёқмади шекилли, сўзимни шартта бўлиб, «Олимлигингни йиғиштир! Қорамош қаерга беркинганини кўрдингми, йўқми?» – деб ириллади.

– Кўришга-ку кўрмадим-а, – дедим, ҳануз сатангланишни қўймай. –Лекин, фаросатни ишга соладиган бўлсак, калаванинг учини топмоқ мумкиндир. Яъни, Қорамош каламуш эмаски, кавакка кириб кетса. Агарда ақлим панд бермаса, у хазоннинг ичига беркинган бўлмоғи эҳтимолдан холи эмас.

Ҳали гапимни тугатганим йўқ эдики, Қорамош хазон*нинг орасидан ўқдек сапчиб чиқиб, устимга отилди.Лайчавой ҳам, мен ҳам ўзимизни ўнглашга улгурмай қолдик. Баттол мушук: «Мана сенга,чақимчи!» – деди-ю, биқинимга бир тирноқ уриб ўтиб кетди. Юлинган патларимни тўзитиб,зўр-базўр ҳавога кўтарилдим. Лайчавой уни яна қувишга тушди.

Вой, биқингинам-ей! Ўрикнинг шохида жимгина ўтираверсам бўлмасмиди? Нима қилардим бировларнинг ишига аралашиб? Бошқаларга ўзимни ақлли қилиб кўрсатгим келдими дейман-да. Эҳ, пишмаганкалла!

...Чақимчилик ёмон нарса дейсанми? Ақл ўргатмоқчимисан, ука? Бор, йўлингдан қолма. Фаросат билан айтганда, шахсан менга дарс беришга ҳали ёшлик қиласан.

Қағ-ғ!!!

[Nigora Umarova]

Чўчқачанинг ҳикояси

Хур... хур... хурсандчилик яхши нарса-да. Кеча балчиққа юмалаб,роса ўйнабман денг. Кейин маза қилиб ахлат титкиладим. Дадам аҳволимни кўриб, «сендан ҳақиқий Чўчқа чиқади», дея елкамга бир уриб қўйди.

Сиз қандай ўйлашингизни билмайман-у, мен калламни ишлати-и-б туриб, «Агар дунёда балчиқ деган нарса бўлмаса, яшашнинг биттаям қизиғи қолмаса керак», деб юраман. Афсуски, баъзилар шуни тушунмайди. Масалан, қўшнимиз қора Совлиқ эсли-ҳушли ҳайвон бўлатуриб балчиқни ҳурмат қилмайди-я.

Ўтган куни унин гўғли билан биргалашиб ўйнагани чиқдик. Қарасам, Қўзичоқ тушмагур тўғри майсазорга қараб кетяпти. Биламан, у ёқда ажриқдан бошқа ҳеч вақо йўқ.

– Ҳў, латтабош, буёққа юр! – деб қичқирдим унга.– Жуда ажойиб жой бор, юмаланиб-юмаланиб ўйнаймиз. Қани, орқамдан ўрмала-чи.

Уни ўша ҳузирижон Сассиқкўлга бошлаб бордим. Борибоқ, ўзимни балчиққа отдим. «Ке, менга ўхшаб бир яйра», дедим Қўзичоққа. У оз-моз иккиланиб туриб, секин балчиққа тушди.

– Қўрқма, – дебдалда бердим унга. Кейин тумшуғимни балчиққа тиқиб, унинг ҳавасини келтирдим. –Қани-қани, сен ҳам шунақа қил-чи.

Қўзичоқ тумшуғини балчиққа тиқди-ю, дарров бошини кўтариб, афтини буриштирганича лой туфлашга тутинди.

– Э-э, ютвормайсанми!– дедим, ғашим келиб.

Қўзичоқ менга ёмон кўз билан ўқрайиб қўйиб, индамасдан уйига жўнаб қолди. Шу-шу, мендан андак хафа. Эшитишимга қараганда, уйига борганидан сўнг, пўстинчангни расво қилибсан, деб онаси роса таъзирини берибди. Буни эшитиб, Қўзичоққа жуда раҳмим келди.

Бошқа томондан, сал жаҳлим ҳам чиқди. Қўзичоқ-ку ҳали ёш, лекин кап-катта қора Совлиқ балчиқнинг қадрига етмагани қизиқ. Хур... хур... хурофот бу.

Э, менга нима? Кимки яшашни билмабди, ўзига қийин. Мен бўлсам, бугун ҳам, эртага ҳам балчиққа юмалайвераман. Ишқилиб, тоза юрмасам бўлгани. Шундагина ҳақиқий Чўчқа бўлиб етишаман.

... Ҳа, йўл бўлсин? Оқсойга дейсанми? Ие, ғўр бола экансан-ку! Сойда чўмилиб нима ҳузур топасан? Юр, Сассиқкўлга борамиз. Сен ҳам менга қўшилиб бир ялала-ялай қилсанг-чи.

[Kavsar]

Бўри билан улоқча

Томга чиқиб олган Улоқча, пастдаги йўлдан ўтиб кетаётган Бўрига пўписа қилди:
- Қотил... Ўғри... Нега сен яхши одамларнинг уйлари атрофида ўралашасан? Сенинг ёмон ниятда эканлигинг маълум. Хўш, бу ерларда нима қиляпсан? Уларга ўзингни кўрсатишга қандай ҳаддинг сиғади?
Бўри тишларини ғижирлатиб жавоб берди:
- Ҳап сеними кичкинтой... Барибир бир кун сен ҳам, албатта пастга тушасан. Ўшанда кўрасан.
* * *

"Узоқда туриб жасоратли бўлиш осон"

"Лафонтен масаллари" китобидан олинди. Турк тилидан таржимонлар: С., М. Холмуродовалар

[Kavsar]

Мушук хоним

Қадим замонда Юпитер ва Вена, махлуқотларнинг ўзгариш-ўзгармаслиги ҳақида баҳс қилишибди.
Юпитер:
- Ўзгаради, - дебди.
Вена эса:
- Ўзгармайди, - деб туриб олибди.

Шунда Юпитер қарори тўғрилигини исботлар учун бир мушукни олиб сулув қизга айлантириб қўйибди. Кейин уни хушбичим, келишган йигитга никоҳламоқчи бўлибди. Катта никоҳ маросимидан сўнг улар зиёфат дастурхонига келишибди. Буларни кузатиб турган Юпитер:
- Унга қара, - дебди. - Қандай одоб билан тановул қилмоқда, тўғрими? Ким шундай гўзал, ёш қизни мушук деб ўйлайди?! Қара, яратилиш ўзгарар экан.
Вена:
- Шошма, дўстим. Ҳозир ишнинг аслини биламиз.
Шу заҳоти Вена бир сичқонни олиб келиб, эшикдан ичкарига қўйиб юборибди. Сўнг иккови нима бўлишини қизиқиб кутишибди.
Ҳалиги қиз сичқонни кўрар-кўрмас, меҳмонларга ҳам қарамай, дастурхон оша сичқонни қувлай кетибди.
Шунда Вена:
- Дўстим, яратилиш аслияти ҳеч қачон ўзгармайди, - дебди.

"Лафонтен масаллари"дан.

[Nigora Umarova]

Хабар сотувчи

Янги гаплар сотаман,
Эски гаплар ҳам.
Болажонлар, кепқолинг,
Қолди жуда кам.


Суриштирманг нархини,
Арзондан арзон.
Хўрозқандга — рост хабар,
Пишлоққа — ёлғон.

Алмашаман янгисин
Кепаксиз унга.
Эски гапни —
пуч ёнғоқ
Ёки совунга...

Бугун тонгда эшитдим
Энг янги хабар:
Еб қўйганмиш тушида
Бургутни Каптар.

Қуён йўлбарс пўстинин
Ёпиниб юриб,
Ҳушдан кетди, кўзгуда —
Ўз аксин кўриб.

Ўтган куни Тулкивой
Опкелиб Хўроз,
Ҳиринглади Бўрига
Талтайиб бир оз.

Бўри эса хуш кўрмас
Ҳазил, кулкини.
Аввал еди Хўрозни,
Сўнгра Тулкини.

„Саводсиз“, деб Айиқни
Қилганмиш эрмак —
Уч йил битта синфда
Ўқиган Эшак.

Кеча Арслон дўхтирга
Арз қилди Туя,
Қимматбаҳо теримга
Тушди деб куя.

Дўхтир унинг арзига
Солди-ю қулоқ,
Шилиб олиб терини,
Текширди узоқ.

Бугун тоғда учратдим
Очкўз Тўнғизни.
Ямлаганмиш у бирдан
Беш минг қўнғизни.

Кирпи бориб бозорга,
Олганмиш игна...
Қизиқсангиз, янги гап —
Топилар яна.

Болажонлар, кепқолинг,
Хилма-хил хабар!
Уни сотиб олганлар
Кўрмайди зарар.

Анвар Обиджон

[Iymandar]

assalomu alaukum!
Yaxshi mavzu!
Aynan bizga kerak bo'lgan mavzu. Chunki mani 1-sinfda o'qiydigan qizchamga Ona haqida biror 1-2 ta to'rtlik yod olib kelishni buyurishibdi. Ona haqida sherlar talaygina, ammo bola tilidan oson aytiladiganini topa olmadik. Mabodo yordam bera olmayslarmi?
Oldindan katta rahmat!

[Nigora Umarova]

Сообщение от Iymandar

assalomu alaukum!
Yaxshi mavzu!
Aynan bizga kerak bo'lgan mavzu. Chunki mani 1-sinfda o'qiydigan qizchamga Ona haqida biror 1-2 ta to'rtlik yod olib kelishni buyurishibdi. Ona haqida sherlar talaygina, ammo bola tilidan oson aytiladiganini topa olmadik. Mabodo yordam bera olmayslarmi?
Oldindan katta rahmat!

Ona tili haqidagi she'rlar

Ona tilim - onajonim tili bu,
Beshikdanoq singgan jonu quloqqa.
Elu yurtim, xonumonim til bu,
Qadimlikda o'xshar ona tuproqqa...

Mirtemir

Tilini sotganlarni,
Gunohga botganlarni,
Bo'lding deya havoyi,
Kechirmagay Navoiy.
(Muallifi yodimda yo'q)

Keyingi xabarda ona haqidagi she'rlarni yozaman

[Nigora Umarova]

Сообщение от Iymandar

Aynan bizga kerak bo'lgan mavzu. Chunki mani 1-sinfda o'qiydigan qizchamga Ona haqida biror 1-2 ta to'rtlik yod olib kelishni buyurishibdi. Ona haqida sherlar talaygina, ammo bola tilidan oson aytiladiganini topa olmadik. Mabodo yordam bera olmayslarmi?

Siz dunyoda tengi yo'q,
Mehribonsiz, onajon.
Dasta-dasta gul tutay,
Doim sog' bo'ling, omon.
(Muallifi yodimda yo'q)

[Iymandar]

Сообщение от Nigora Umarova

Siz dunyoda tengi yo'q,
Mehribonsiz, onajon.
Dasta-dasta gul tutay,
Doim sog' bo'ling, omon.
(Muallifi yodimda yo'q)

Hurmatli Nigora!
mana bu zor bo'ldi! Oldingisi ona tili haqida edi. Bizga esa ona haqida kerak edi. Balki yana bordir?
Rahmat!