Нимага саводсизлашиб кетаяпмиз?

[OmoN]

Сообщение от Tulqin Eshbekov

Масалан, баъзи катта ёшдагилар криллдаги "октябрь" сўзи лотинда нега "oktabr" шаклида ёзилишини унчалик тушунмаяпдилар...

фидоий сўзининг нега fidoyi деб ёзилишини ҳам.

[Timur Bazikalov]

Tarix - rivojlanishdir. Tilimiz va alifbomiz boy, lekin qotib qolgan emas-ku. Zamon yangi talablar qo'ysaku, biz til imkoniyatlarini cheklasak. Axborot texnologiyalari sohasiga moslashmaganlik mavzusini olsak, hech bo'lmaganda.
Aytib o'tilganlardan - "цех" so'zi nemischa (olmoncha) negizga ega, va unda aynan "ц" tovushi qollaniladi. Bu holda o'zbek-lotin alifbosida uni "sex" deyish tilni (va tushunishni) bir oz chegaralaydi va chalg'ishtiradi.
"Октябрь" so'zi esa lotin tilidan kelib chiqqan, va rus tilining an'anaviy qoidalariga asosan moslashtirilgan.
Bunga o'xshash hollar ko'p, ularga biz moslashganmiz, va turli so'zlarni qo'llash uchun ularning asl ma'nosini va kelib chiqishini eslashimiz shart emas. Toza o'zbek tilini qaytarish masalasi tursa, arab va fors-tojik imlosi, so'z va gap tuzilishi, talaffuzi, borsa - dunyoqarashini qaytarishimiz kerak bo'ladi.

[Bekmirzo]

Сообщение от Husen Tangriyev

Шахсан мен Ц ҳарфи учун лотин алифбосида алоҳида харф жорий этилишини жуда истайман. Кимлар учундир аҳмоқона туюлиши мумкин, аммо шу циркни sirk дейиш ҳечам ёқмайди-да!

Buning uchun menimcha "C" harfini qo'llasak, maqsadga muvofiq bo'ladi. Men doim shu harfni qo'llab kelardim.

Shunda, kiril alifbosida yoziladigan "Цех" so'zi o'zimizni lotin alifbomizda "Cex" bo'lib yozilardi

[Bekmirzo]

Сообщение от Tulqin Eshbekov

Икки алифбо уртасидаги айрим жузъий тушунмовчиликларга шу тарика бархам берсак яхши буларди. Масалан, баъзи катта ёшдагилар криллдаги "октябрь" сўзи лотинда нега "oktabr" шаклида ёзилишини унчалик тушунмаяпдилар...

O'sha katta yoshdagilar aybni o'z tengdoshlaridan qidirishlari kerak bu muammoda, deb o'ylayman. Nega desangiz, aynan o'sha katta yoshdagilar "Sentyabr" so'zini [Sentabr] deb talaffuz qilishadi. Menimcha, yangi imlo lug'ati ustida ishlayotgan guruh ichida shunday talaffuz qiladiganlardan biri ham o'tirgan bo'lsa kerak.

To'lqin aka, mana, O'zMUning eng yetuk tilshunoslarni chiqarib beradigan "O'zbek tili filologiyasi" fakultetida o'zbek tili reformasi bo'yicha qanday amaliy ishlar qilinmoqda?

[Bekmirzo]

Сообщение от Timur Bazikalov

Aytib o'tilganlardan - "цех" so'zi nemischa (olmoncha) negizga ega, ...

Bu gap to'g'ri. Lekin, siz keltirgan manbada xato bor.
Nemis tilida "zёсh, zёсhе" degan so'z yo'q. "Zeche" degan so'z bor.

Bu ham rus tili orqali chet so'zlarni o'zlashtirishda qanday xatolar bo'lishiga bir misol.

[Maestro]

Сообщение от Bekmirzo

Buning uchun menimcha "C" harfini qo'llasak, maqsadga muvofiq bo'ladi. Men doim shu harfni qo'llab kelardim. Shunda, kiril alifbosida yoziladigan "Цех" so'zi o'zimizni lotin alifbomizda "Cex" bo'lib yozilardi

Афсуски, лотин алифбомизда "С" харфи йук... Лекин нимагадир "сн" харфи бор... Алохида "n" ва "g" харфларига кушимча равишда, томдан тараша тушгандек яна алохида "ng" харфи хам пайдо булган...

[Nigora Umarova]

Сообщение от Maestro

Афсуски, лотин алифбомизда "С" харфи йук... Лекин нимагадир "сн" харфи бор... Алохида "n" ва "g" харфларига кушимча равишда, томдан тараша тушгандек яна алохида "ng" харфи хам пайдо булган...

Сh, Sh, ng harf birikmalari hisoblanadi.

ng N tovushining yumshoq talaffuz etiluvchi shakli hisoblanadi. Lotin alifbosining birinchi qabul qilingan ko'rinishida uni dumli N tarzida berishgandi. Shu jumladan, Sh, Ch lar ham dumli S va dumli C shaklida berilgandi.

[Behzod Saidov]

Сообщение от Tulqin Eshbekov

Икки алифбо уртасидаги айрим жузъий тушунмовчиликларга шу тарика бархам берсак яхши буларди.

Шу тариқа барҳам бериш мумкинлигига шубҳам бор.

Сообщение от Tulqin Eshbekov

Масалан, баъзи катта ёшдагилар криллдаги "октябрь" сўзи лотинда нега "oktabr" шаклида ёзилишини унчалик тушунмаяпдилар...

Менга кекса кишилар шунақа талаффуз қилади деб тушунтириб қўйишган эди.
Мен бўлсам, баъзи катта ёшдагилар лотинку лотин, кириллда ҳам имло қоидаларига риоя қилмай ёзишларини унчалик тушунмаяпман.

[Timur Bazikalov]

Сообщение от Bekmirzo

Bu gap to'g'ri. Lekin, siz keltirgan manbada xato bor. Nemis tilida "zёсh, zёсhе" degan so'z yo'q. "Zeche" degan so'z bor.

Fukrimni tushungan bo'lsangiz, e'tirof. Manbani va kamina gapini diqqat ila o'qing. Dallil va manbalar ham foydadan holi emas.

Сообщение от Bekmirzo

Bu ham rus tili orqali chet so'zlarni o'zlashtirishda qanday xatolar bo'lishiga bir misol.

Gap qo'llanishdagi zamonaviy o'zbek tili va zamonga talab beruvchi adabiy o'zbek tili haqida ketyapti.

Оффтоп:

Mavzudan biroz chetlashdi shekilli.

[Nigora Umarova]

Сообщение от Behzod Saidov

Менга кекса кишилар шунақа талаффуз қилади деб тушунтириб қўйишган эди. :

... ва шунда сиз яхшигина тушунгандингиз.

Сообщение от Behzod Saidov

Мда... Энди тушундим "sentabr", "oktabr"ни ким ўйлаб топганлигини...

Сообщение от Behzod Saidov

Мен бўлсам, баъзи катта ёшдагилар лотин-ку лотин, кириллда ҳам имло қоидаларига риоя қилмай ёзишларини унчалик тушунмаяпман.

Оффтоп:

Гапингизни ўқиб, "хўроз деса қанд, қанд деса хўроз" топишмоғи ёдимга келди.

Ҳаракат қилса ёзса бўларкан.