Лотин ёзувида чет эл исмлари

[Jamshid Begmatov]

Фикримча, бизнинг ҳозирги лотинча алифбомизда камчиликлар анчагина. Шахсан менинг кўзимга яққол ташланиб турган "оқ доғ"лардан бири – лотин алифбоси қўлланиладиган бошқа тиллардаги атоқли отларнинг ўзбекча ёзилиши.

Географик номларнинг ёзилишида унчалик муаммо йўқ. Яъни, Brighton шаҳрини биз Brayton деб ёзишимиз тўғри бўлади. Чунки географик номлар шунчаки ўгириб ёзилмайди, балки таржима қилинади. Algeria – Jazoir каби.

Лекин одамларнинг исмини ёзиш масаласини ўрганиб чиқиб аниқ қоидалар ишлаб чиқиш керак, деб ҳисоблайман. Ёзилганидек ўқиладиган исмлар муаммо эмас, лекин кўплаб Европа тилларида исмларнинг ёзилиши ва ўқилиши тубдан фарқ қилади.

Битта мисол:
Тошкентдаги халқаро ваколатхоналардан бирида Бернар исмли франциялик ажойиб бир йигит ишлайди. Фамилияси француз тилида Rouault ёзилади ва Руо деб ўқилади. Шундай гипотетик вазиятни тасаввур қилайлик. Бир журналист ана шу йигит ҳақида (ўзбекча, лотин графикасида) мақола ёзган. У Бернарнинг фамилиясини ўзбекчалаштириб Ruo деб ёзади. Энди бу мақолани франциялик бир журналист француз тилига таржима қилди дейлик. У ўзбек ҳамкасбига ишониб, фамилиянинг тўғри ёзилишини текширмасдан Ruo деб қолдиради ва мақолани босмага топшириб юборади. Шу билан тарқалиб кетди хато.

Нима қилиш керак унда? Лотин ёзувли тилларда қўлланиладиган жуда оддий тамойилни қабул қилиш керак. Яъни, исмни оригинал шаклида ёзиб, агар ўқилиши ёзилишидан фарқ қилса, тўғри талаффузни қавс ичида бериш керак. Фикримча, ягона тўғри йўл шу.

Мақоламиз тахминан шундай бошланиши керак:
Toshkentdagi falon vakolatxonada ishlovchi ajoyib fransuz yigiti Bernard Rouault (Bernar Ruo)...

William Shakespeare (Uilyam Shekspir);
George Bernard Shaw (Jorj Bernard Sho);
Guy de Maupassant (Gi de Mopassan)...

Тағин билмадим, тилшунос эмасман. Мавзуни тортишув учун очиқ деб эълон қиламан

[JUS]

Сообщение от Jamshid Begmatov

Нима қилиш керак унда? Лотин ёзувли тилларда қўлланиладиган жуда оддий тамойилни қабул қилиш керак. Яъни, исмни оригинал шаклида ёзиб, агар ўқилиши ёзилишидан фарқ қилса, тўғри талаффузни қавс ичида бериш керак. Фикримча, ягона тўғри йўл шу.

+1.

Агар менинг ҳам исмимни инглиз талаффузича "Жейсў" (ў Бухороча талаффузда ) деб ёзишса мен ҳам хафа бўлиб кетардим албатта.

[Bekmirzo]

Сообщение от JasurBek Urinboev

Агар менинг ҳам исмимни инглиз талаффузича "Жейсў" (ў Бухороча талаффузда ) деб ёзишса мен ҳам хафа бўлиб кетардим албатта.

Оффтоп:

Familiyangizni o'ylamasangiz ham bo'ladi bu holatda...

[OmoN]

Сообщение от Jamshid Begmatov

Нима қилиш керак унда? Лотин ёзувли тилларда қўлланиладиган жуда оддий тамойилни қабул қилиш керак. Яъни, исмни оригинал шаклида ёзиб, агар ўқилиши ёзилишидан фарқ қилса, тўғри талаффузни қавс ичида бериш керак. Фикримча, ягона тўғри йўл шу.

Мақоламиз тахминан шундай бошланиши керак:
Toshkentdagi falon vakolatxonada ishlovchi ajoyib fransuz yigiti Bernard Rouault (Bernar Ruo)...

Менимча тескарисини ишлатсак мақсадга мувофиқ. Яъни:
Toshkentdagi falon vakolatxonada ishlovchi ajoyib fransuz yigiti Bernar Ruo (Bernard Rouault fr.). Қавс ичидаги исм қайси тилдалигини ҳам кўрсатиб ўтиш мумкин.

[Masud Mahsudov]

Сообщение от OmoN

Менимча тескарисини ишлатсак мақсадга мувофиқ. Яъни:
Toshkentdagi falon vakolatxonada ishlovchi ajoyib fransuz yigiti Bernar Ruo (Bernard Rouault fr.). Қавс ичидаги исм қайси тилдалигини ҳам кўрсатиб ўтиш мумкин.

Omon akaning gaplariga qo'shilaman.

Umuman olganda, rus, ingliz matbuotlarida aynan shunday qo'llaniladi, bu yangilik emas. O'zbek matbuotida ham shunday ishlatishganini ko'rgan edim, adashmasam...

[Jamshid Begmatov]

Сообщение от Masud Mahsudov

rus, ingliz matbuotlarida aynan shunday qo'llaniladi, bu yangilik emas.

Рус ва инглиз матбуотларида фарқли ёзувлар қўлланилади – кирил ва лотин. Рус тилида хаммаси тушунарли, аввал кирилча айтилишини ёзиб, агар зарур бўлса ёнида қавсда оригиналини беришади. Лекин лотин ёзувли тилларда аввал оригинал исм ёзилади, агар зарур бўлса қавсда талаффузи берилади. Зарур бўлмаса шундай қолаверади. Масалан ўзбекчада Toshkentga Eros Ramazotti kelarkan десангиз, талаффузини аниқлашнинг хожати йўқ, шундай колаверади.

Сообщение от Bekmirzo

Bu noto'g'ri yo'l.
Ham mantiqan, ham qoidaga munosib to'g'ri variant - OmoN aytgan usul bo'ladi.

Қандай мантиқ ва қайси "қоида"га асосланяпсиз, билмадим-у, лекин шундай фикрлашга ҳақингиз бор албатта Мен эса айнан тескариси тўғри деган фикрдаман. Лекин менинг фикрим тортишилмас ҳақиқат демайман.

Мавзуни тортишув орқали энг мақбул вариантни топиш учун очганман Энг муҳими – шундай муаммо мавжудлигини тушуниб етиш ва тан олиш, уни тил қоидаларини қабул қилувчи тегишли доиралар эътиборига етказиш.

Ана шунақа

[Bekmirzo]

Сообщение от Jamshid Begmatov

Масалан ўзбекчада Toshkentga Eros Ramazotti kelarkan десангиз, талаффузини аниқлашнинг хожати йўқ, шундай колаверади.

Eros Ramazottini qancha odam taniydi-yu, francuz vakolatxonasining xodimi Ruoni qancha odam taniydi...
Keyin, Ramazottining familiyasi o'zbekcha-lotinchada yozilishida aslidan faqat bizza "z" tushib qoladi (talaffuzdan kelib chiqilgan).

Сообщение от Jamshid Begmatov

Қандай мантиқ ва қайси "қоида"га асосланяпсиз, билмадим-у, лекин шундай фикрлашга ҳақингиз бор албатта

Mantiq: bizning misolimizda O'zbek tilining boshqa tillardan ustunligi. Demak, unda deyarli barcha so'zlar avvalo biz foydalanayotgan tilning talaffuz qoidalariga binoan yozilishi kerak.
Mana, ruslarni oling. Ғайбулла Қодирхўжаев degan ism-familiyani ular 99,9 foiz holatda Гайбулла Кадырходжаев deb yozishadi va hattoki qavs ichida uning o'zbek tilidagi variantini yozib o'tirishni ham ep ko'rishmaydi. Nega ruslar bunaqa qilishadi? Chunki ular o'zi tilini boshqa tillardan ustun qo'yishadi.

[JUS]

Сообщение от Bekmirzo

Mana, ruslarni oling. Ғайбулла Қодирхўжаев degan ism-familiyani ular 99,9 foiz holatda Гайбулла Кадырходжаев deb yozishadi va hattoki qavs ichida uning o'zbek tilidagi variantini yozib o'tirishni ham ep ko'rishmaydi. Nega ruslar bunaqa qilishadi? Chunki ular o'zi tilini boshqa tillardan ustun qo'yishadi.

Кейин ўша Гайбулла Кадырходжаев ўзиям Ўзбекистонда ва бошқа жойларда ҳам шундай қўллайди. Чунки у буни "крутой"лик белгиси деб ҳисоблайди.

[Maestro]

Оффтоп:

Бироз "модификация": ;-)

Сообщение от OmoN

Toshkentdagi falon vakolatxonada ishlovchi ajoyib fransuz yigiti Bernar Ruo (Bernard Rouault fr.) "Reno" (Renault fr.) yoki "Pejo" (Peugeot fr.) rusumidagi mashinalardan ko'ra "Sitroen" (Citroen fr.) modellarini yoqtiradi, "Shanel" (CHANEL fr.) atirlariga uncha hushi yo'q

[Jamshid Begmatov]

Сообщение от OmoN

Менимча тескарисини ишлатсак мақсадга мувофиқ. Яъни:
Toshkentdagi falon vakolatxonada ishlovchi ajoyib fransuz yigiti Bernar Ruo (Bernard Rouault fr.)

Фикрингиз ўринли, албатта. У ёки бу йўл тўғрилиги ҳақида узоқ тортишиш мумкин. Мен демоқчи бўлганим – ягона стандарт қоида керак. Сиз ёки мен таклиф қилган усул танланадими – катта фарқи йўқ. Лекин барча Европа тилларида оригинал исм ёзилиб, зарур холларда қавс ичида талаффузи берилади. Бу бекорга эмас, албатта. Мантиқан айнан шу йўл тўғри.