Hazrat Navoiydan eng go'zal satrlar

[AbdulAziz]

* * *

Ҳар лабинг ўлганни тиргузмакда, жоно, жон эрур,
Бу жиҳатдин бир-бириси бирла жоножон эрур.

Жоним андоқ тўлди жонондинки, бўлмас фаҳмким,
Жон эрур жонон эмас, ё жон эмас, жонон эрур.

Бўлса жонон, бордурур жон ҳам, чу жонон қилди азм
Жон кетиб жонон била, жондин манга ҳижрон эрур.

Жон манга жонон учундур, йўқки, жонон жон учун,
Умр жононсиз қотиқ, жонсиз вале осон эрур.

Борса жон, жонон йитар, гар борса жонон, жон кетар,
Кимсага жонону жонсиз умр не имкон эрур?

Хуштурур жону жаҳон жонон била, жонон агар —
Бўлмаса, жон ўйлаким, ўлмак жаҳон зиндон эрур.

Жоним ол, эй ҳажру, жононсиз манга ранж истама,
Чунки жононсиз Навоий жонидин ранжон эрур.

[Kavsar]

Ajoyib g'azal ekan. Lekin ma'nolarini ilg'ash qiyinlik qilyapti. Mana bu baytini olib ko'raylik:

Сообщение от AbdulAziz

Борса жон, жонон йитар, гар борса жонон, жон кетар,
Кимсага жонону жонсиз умр не имкон эрур?

bunday tushundim:

Agar jon jononning huzuriga borsa, jonon ko'zdan g'oyib bo'ladi, yoki qochadi. Agar jononning o'zi keladigan bo'lsa jon tandin chiqib ketadi, toqati yetmaydi.

Kishi umridan murod - jonon va jon bilandir. Agar jonon bo'lmasa jonning nima keragi bor? Jononsiz jon bo'lmaydi. Jonsiz esa hayot - umr bo'lmaydi..

Bu g'azalda jon va jonon so'zlari kishini chalg'itib yuboray der ekan. Endi, bitta qirrasini ilaman deganingizda yo'ldan adashtirib yuboradi...

[Masud Mahsudov]

Meni men istagan o'z suhbatiga arjumand etmas,
Meni istar kishining suhbatin ko'nglum pisand etmas.

Ne bahra topqamen andinki, mendin istagay bahra,
Chu ulkim bahrai andin tilarmen bahramand etmas.

Netay huru pari bazminki, qatlim yo hayotimg'a,
Ayon ul zahr chashm aylab nihon, bu no'shxand etmas.

Kerakmas oy ila kun shaklikim, husnu malohatdin,
Ichim ul chok-chok etmas, tanim ul band-band etmas.

Kerak o'z chobuki majnunvashi qotil shiorimkim,
Buzug' ko'nglumdin o'zga yerga javloni samand etmas.

Ko'ngul uz charx zolidin, firibin yemakim, oxir
Ajal sarrishtasidin o'zga bo'ynungg'a kamand etmas.

Ul oy o'tlug' yuzin ochsa, Navoiy tegmasun deb ko'z,
Muhabbat tuxmidin o'zga ul o't uzra sipand etmas.

[Kavsar]

Сообщение от Masud Mahsudov

Meni men istagan o'z suhbatiga arjumand etmas,
Meni istar kishining suhbatin ko'nglum pisand etmas.

Shu g'azalni juda ko'p eshitganman. Lekin ma'nosini endi o'ylab ko'ryapman. Manimcha bunday (albatta bu shaxsiy qarash, aynan to'g'ri degani emas):

Men uchun donishmand sanalgan kishilar o'z suhbatiga qo'shmaydi. Chunki menday nodonni istashmaydi, ularga bundan foyda yo'q. Xuddi o'z navbatida men ham o'zim nodon deb topgan kimsalarning suhbatidan qochganim misol.

Olinadigan foyda: Har kim o'z darajasiga ko'ra suhbatdosh tanlaydi, o'zidan yuqori bo'lganning suhbatiga intiladi, pastidagisiga qo'shilishni istamaydi. Chunki inson hamisha o'zi bahra oladigan narsani izlaydi. Keyingi baytda buning dalili keltirilibdi.

Сообщение от Masud Mahsudov

Ne bahra topqamen andinki, mendin istagay bahra,
Chu ulkim bahrai andin tilarmen bahramand etmas.

[Kavsar]

* * *

Истаганлар бизни саҳрои балода истангиз,
Водийи ҳижрон ила дашти балода истангиз.

Вомиқу, Фарҳоду Мажнундеклар ул водий аро
Бўлсалар пайдо, мени ҳам ул арода истангиз.

Юз аларнинг ишқича дарду, балоу ғуссаға,
Толиб эл бошиға келган можарода истангиз.

Эйки, истарсиз саводул важҳ фиддорайидин,
Бохабар бўлмоқ мени юзи қарода истангиз.

Кўнглум ул зулф ичрадур, зинҳор ишқим шарҳини
Истаманг мен телбада, ул мубталода истангиз.

Нўқта янглиғким, вафо узра қилур котиб рақам,
Ишқ ўтининг доғини аҳли вафода истангиз.

Оғзи шавқидин Навоий итти, они истар эл,
Ё адам даштида, ё мулки фанода истангиз.

изоҳ: итти сўзини ғойиб бўлиш деган маънода деб тушундим.

[Kavsar]

Ҳазрат Навоий чистонларидан

Қалам

Не лўлидурки, чун ҳангома тутса,
Қадам боштин қилиб тортар навозир.

Бошин кескандин ортиб анга таҳрик,
Тилин ёрғондин ўлуб анга таҳрир.

Қаро сувға бошин юз ғута берса,
Тўлар оғзию бўлмас лек дамгир.

Киромул котибин ондин қилиб сабт,
Эл эткондин ямон-яхшини бир-бир.

Вале ошиқ била Мажнун ишига
Қазо еткурмай андин ранжу ташвир.

Биҳамдуллаҳки, оллимда азалдин
Жунуну ишқ ёзди килки тақдир.

Танга

Не шўх эрурки, улус кўнгли ичра савдоси
Анинг юзидаги хатлар киби муҳаррардур.

Кумушдурур танию қиймати анинг лекин
Ўн икки ўз танидек важҳ ила муқаррардур.

Ишида ул ўн икки ҳар бирисидур дийнор,
Ки адл суккасидин юзларида зевардур.

Магарки англади хумсул муборак асрорин,
Ки сони бу адад ўлмиш, агарчи юз мардур.

Гадоға хумсидин ар салтанатдурур, не ажаб,
Қачонки беклик анинг рубъидин муяссардур.

[Kavsar]

Анор

Не мужмардур, тўла ахкар вале ул мужмар андоми,
Эрур сунъ илгидин гоҳе мусаддас, гаҳ мусамман ҳам.

Чиқар равзандин ахкари дудию бу турфаким, онинг
Ўтиға дуд йўқтур, мужмариға балки равзан ҳам.

Ўту мужмар дема, бор ул садафким, дурларин онинг
Уюрди қонға даврони мушаъбат чархи пурфан ҳам.

Агар бу навъ эмас, бас не учун бармоқ кучи бирла
Бўшар жисми, оқар қони, анга мажруҳ ўлуб тан ҳам.

Нечаким табъи норидур ва лекин меъда нориға
Берур таскин, мунунг нафъин топибмен воқеан мен ҳам.

Парвона

Ул қушки, таашшуқдурур андиша анга,
Бир нахлдаким шомдадур беша анга.

Шохи учидин аён бўлуб реша анга,
Гул очмоқ ўшул решасидин пеша анга.

[Kavsar]

* * *

Гар аламимға чора йўқ, бўлмаса бўлмасун, нетай,
Вар ғамима шумора йўқ, бўлмаса бўлмасун, нетай.

Ранжима йўқ эса адади хост, бу эрса найлайин,
Дардима гар канора йўқ, бўлмаса бўлмасун нетай.

Жамъ эмас эрса хотирим, жамъ ўлуриға зоҳидо,
Ҳожати истихора йўқ, бўлмаса бўлмасун нетай.

Ёрдин элга комлар, буки менинг сори гаҳе
Ҳолима ошкора йўқ, бўлмаса бўлмасун нетай.

Машъали васл ила улус шоми мунаввару менинг,
Бахтима бир шарора йўқ, бўлмаса бўлмасун нетай.

Қисми азалға шодмен, буки фалак риояти,
Ҳолима ошкора йўқ, бўлмаса бўлмасун нетай.

Дедим: эрур Навоий ўз дардиға чорасиз, деди:
Гар аламимға чора йўқ, бўлмаса бўлмасун нетай.

[Nigora Umarova]

Yo'q dahrda besaru somon mendek,
O'z holig'a sargashtayu hayron mendek,
G'am kuyida xonumoni vayron mendek,
Ya'niki, aloxonu alamon mendek.

***
Kim bo'lsa bu motamdadek olam aro,
Sayr aylasa g'amsirishtlik odam aro.
Gar odam erur bo'lsa, kerakdur g'am aro,
Olamda esa, bo'lsa kerak motam aro.

***
Munglug' boshim ostidagi toshimnimu dey,
Tosh ustidagi g'arib boshimnimu dey.
Hasrat suyidin ko'zimda yoshimnimu dey,
O'lmakdin sa'broq maoshimnimu dey?

Hazrat Alisher Navoiy

[Kavsar]

* * *

Очмағай эрдинг жамоли оламоро кошки,
Солмағай эрдинг бори оламда ғавғо кошки.

Чун жамолинг жилваси оламға солди рустахез,
Қилмағай эрди кўзум они тамошо кошки.

Бўлмағай эрди кўзум ўтлуғ юзунг кўрган замон,
Ишқинг ўти шўъласи кўнглимда пайдо кошки.

Айлагач ишқинг балоси зор кўнглумни ҳазин,
Қилмағай эрдинг мени маҳзунға парво кошки.

Тушмагай эрди фирибомиз лутфунг билмайин,
Нотавон кўнглумга васлингдин таманно кошки.

Лутф ила кўнглумни васлингдин таъмагир айлабон,
Қилмағай эрди ўзин оламда расво кошки.

Эмди ким девонаю расвойи олам бўлмишам,
Васл чун мумкин йўқ ўлтурғай бу савдо кошки.

Эй Навоий, бевафодур ёр, бас не фойда
Неча ким десанг агар, ёхуд магар, ё кошки.