Номи сўнмас юлдузлар...

[albatros]

Ўтиб кетди деманглар, *
Эслаганда тирикмиз.
Яхши-ёмон кунларда,
Мададкормиз-шерикмиз.

Вужудимиз тупроқдир,
Гул руҳимиз ҳавода.
Бизни эслаганларнинг
Умри бўлсин зиёда.

Ҳа. Ўтганларни эсламоқ эзгу фазилатдир. Уларга ҳаётлик даврида қила олмаган яхшиликларимизни ҳеч йўқса уларни қилган эзгу ишлари ила ёдга олсак, улар учун дуо қилиб руҳларини шод эта олсак қалбимизда бир таскин уйғонмасмикин...
Ушбу мавзуни бойитишда яқиндан ёрдам бераётган "Эрта сўнган юлдузлар", "Сўнмас юлдузлар" кўрсатувлари ва китоблари муаллифи, ҳозирда "Бахт формуласи" кўрсатувида фаолият олиб бораётган журналист Муҳаббат опа Ҳамроевага ўз миннатдорчилигимни билдириб қоламан.

Гулга кирган боғларим қолди,
Қирчиллама чоғларим қолди.
Талқон бўлмай тоғларим қолди,
Мен ёшликни тарк этиб кетдим.

Ҳар галги кўрсатувим, ушбу сатрлар билан бошланади. Шу шеърни ҳар гал эшитганимда, у мени руҳан шу кўрсатувга тайёрлайди. Мен ҳар доим шу дастурни тайёрлашга киришишимдан олдин, қалбимни — билмадим сўзлар билан изоҳлаш қийин бўлган туйғулар қамраб олади. Бу мавзуни, айниқса, хотира йўналишидаги мавзуларни тайёрлаш жуда қийин деб ўйлайман. Чунки, сиз ўша юлдузни халққа яна юлдуз сифатида танитишингиз, юлдузнинг юддузлиги нимада, — ана шуни кўрса-тиб беришингиз зарур бўлади. Телевидениега ишга кирган илк кунларимда мен шу мавзуни қиламан, деганимда устозларим ҳеч қаршилик билдиришмади. Аксинча, хо-тирлаш бу инсон учун зарурийлигини айтиб, менга оқ йўл тилашди.
Мавзунинг рангбаранг чиқишига, уларда ҳар гал бир хил материаллар такрорий бўлиб қолмаслигига ҳаракат қиламан. «Эрта сўнган юлдузлар» кўрсатувининг дунёга келишида менга яқиндан ёрдам берганликлари учун барча устозларимга, айниқса, Хуршид Давронга чуқур миннатдорчилик билдираман. Улар менга нафақат мавзу танлашимда, балки уларни ёритиш масаласида ҳам жуда кўп ёрдам берардилар. Ёритилиши муҳим бўлган асосий масалалар назардан четда қолиб кетмаслигини чуқур таъкидлайдилар. Аммо мен кези келганда шуни таъкидлашни хоҳлардимки, мана шундай хотира билан боғлиқ кўрсатувлар бизнинг халқимизга керак экан. Бундан ташқари хотира биз тирикларнинг оёғимиз сал ердан узилиб қолган пайтда, оёғимиз остида ер ҳам турганлигини, биз инсонлардан бу ёруғ оламда фақат яхшилик ва эзгуликларгина абадий қолишини бот-бот эслатиб туради. Илоҳим барча ўтганларнинг охирати обод бўлсин. Яна шу нарсани чексиз қувонч билан таъкидлашни истардимки, ҳақиқатдан ҳам биз билан яшаётган инсонлар орасида том маънода эзгуликка, яхшиликка интилиб, савоб йўлида юрувчи одамлар бор. Одатий кўрсатувларимдан сўнг, уйимга ҳар гал «барака топинг», «савоб иш қилаяпсиз», — деб қўнғироқ қилиб туришади. Мен эса ўтганларни тез-тез эслаб турсанг, уларнинг руҳи сени ҳам қўллайди деган гапнинг ҳақиқатлигига яна бир бор имон келтирдим. Илоҳим, мана шу бошлаган ишимиз жамики эрта сўнган юлдузларнинг руҳини шод, қабрини обод эттан бўлсин. Чунки бу китоб, уларнинг ота-онаси, фарзандлари, яқинлари учун озгина юпанч ва таскин бўлади, — деган умиддамиз.

Муҳаббат Ҳамроева

Оффтоп:

* - Ушбу шеър М. Ҳамроева қаламига мансуб

[Uzigabek]

Сообщение от albatros

Қайлардасиз менинг икки ҳофиз иним,
Торларингиз сизни қўмсаб йиғлаётир.
Гўёларим – Охунжон-у Муҳриддиним, -
Хаёлингиз менинг бағрим тилаётир.

Қанча меҳр муҳаббатлар тутди элим,
Қайси меҳр олиб кетди сизни бундан.
Дардларимни ёзолмайин титрар қўлим,
Айтилмаган қўшиғингиз айтган ундан.

Суйган икки ёрингизни зор йиғлатиб,
Суйилмаган ҳурлер билан кетдигизми.
Бу дунёнинг лаззатида кўнгил узиб,
Биз билмаган аодатга етдингизми.

Наволарнинг осмонида ой бўлдингиз
Учиб кетган менинг икки ҳофиз иним.
Куйдек тоза кўнгилларга жой бўлдингиз –
Ўлмагансиз, Охунжоним, Муҳриддиним.

Назира ас-Салом.

Жуда таъсирли шеър экан. Рахмат.

[barlos]

Chori Avaz
(1957-1992)

Chori Avaz 1957 yil 11 dekabrda Qashqadaryo viloyatining G’uzor tumanida tug‘ilgan. ToshDUning filologiya fakultetini tamomlagan (1985). «Hayotiylik chog‘ida», «Tortilgan kamon», «Uyg‘onishdan o‘zga tole izlama», «Kuz ertasi» (1992), «Saylanma» (2003) kabi asarlari nashr etilgan. Fin eposi «Kalevala»ni hamda I.Takuboku, R. Akutagava va boshk,a shoirlarning asarlarini o‘zbek tiliga tarjima qilgan. 1992 yil 29 noyabrda Toshkent shahrida vafot etgan.

[barlos]

Аъзам Ўктам
ДЎСТ ҲАҚИДА СЎЗ

“Инсон йўли узун эмас. Ҳар бир инсон йўлининг сўнгида бир уюм тупроқ билан белги қўйишади. Аммо ҳеч ким ўша бир уюм тупроқни ўз қўллари билан уя олмайди. Буни бошқалар ўзларининг беҳад паришон хотирликларидан сақланиш учун адо этадилар. Инсон ўз йўли сўнгида қўйилган бу белгидан бошқа ҳамма тўсиқлардан ўта олади”.
Чори Аваз бу сўзларни ўзининг “Насаф” нашриётида босилган “Бахтиёрлик шу эмасми?” номли эсселар китоби муқовасининг орқасига ёзган экан. Бу сўзларни изоҳлаш, ҳар хил тахминлар қилишнинг кераги йўқдир, деб ўйлайман.
Ҳар гал уни эсласам кўнглим ёришиб кетади. “Чори мен учун доимо тирик, ўлмаган”, деган китобий гапларни айтмоқчи эмасман. Йўқ, жуда яхши биламанки, у энди йўқ. Бу камсуқум, камгап ва камтарин дўстим ҳануз мени аяйдими, уйқумни бузишдан уялгандек ҳатто тушимга кирмайди.
Биз дорилфунунда бирга ўқидик. Кейин бир нашриётда бирга ишладик. Ўн икки йил ҳақиқий туғишганлардек дўст бўлдик.
Бундан тўққиз йил аввал буйрагим оғриб, қаттиқ азоб бера бошлади. Чори уч кунгача ҳар кеча ёнимда ўтирди. Ҳар гал ўзимга келиб кўзимни очсам, унинг индамай китоб ўқиб ўтирганини кўрардим. Фарғонага бориб даволанмоқчи бўлдим. Чори мени қишлоққача кузатиб борди. Дарров дўстлар, қариндош-уруғлар йиғилишди. Даладан кечроқ қайтган амакимга Чорини таништирдим. “Ҳа-а, - дедилар амаким, - бизнинг ўқишдаям қаршилик зўр йигитлар бор эди. Беш йил ака-укадек юрганмиз”. У кишининг “беш йиллик ўқиши” нималигини билганлар мийиғида кулиб қўйишди. Чори эса фақат ўзига хос соддалик билан: “Қайси институтни тугатгансиз, амаки?” деб сўради. “Э, Чоривой, биззи ўқишлар ҳавас қиладиган эмас, - дедилар амаким, - у ёққа кириш учун битта одамга шикаст етмаса бўлмайди”. Чори изоҳ кутиб менга қаради. Мен кулиб тушунтирдим: “Қамоқни айтяптилар”. Шу-шу, қачон қамоқдан гап чиқса: “Аъзамнинг амакиси ўқиган институт”, деб қўярди.
Ўшанда Чорининг қистови билан озгина даволаниб, тузалиб кетдим. Буни қарангки, Чорининг ўзи айнан буйраги шамоллаб, вафот этди.
Бешинчи курсга ўтганимда, вақтида келиб, ётоқхонадан жой ололмадим. Бор-йўғим – дафтар, кўйлак, тиш чўтка, совун ва сочиқдан иборат бўлиб, улар бир дипломатга сиғарди. Пешингача дарс, кейин то ярим кечагача чўзиладиган “тушлик” билан овора бўлардим. Энг охирида ким билан ўтирсам, ўшаникига кетардим. Ҳар уч кунда Чорининг хонасига “меҳмонга” келардим. У менинг бу хил бетайин юришларимдан ҳам завқланарди. Бир куни дипломатим шундоқ эшик тагида қолиб кетибди. Чори уни олиб менга қаради-да: “Квартирангизнинг ўринини алмаштириб қўйсам, майлими?” деди кулиб. У жуда камдан-кам кулар, ҳазиллашмасди. Ҳар замонда дипломатимни чертиб: “Аъзамжон уйдами?” деб қўярди.
Бугунги кунда “навқирон шеъриятимизнинг энг истеъдодли вакили” сифатида тилга олинадиган бир йигит Чори билан бирга ўқиганди. Чори ундан шеърларини ўқиб кўриш учун сўрабди. У эса: “Қўлёзма нашриётда. Китобим чиқса, ўқийверасиз”, дебди. Чори унинг китоби босилишидан суюниб: “Яқин орада чиқадиганми?” деб сўрабди. “Ҳа, саксон бешинчи йилда”, деб жавоб берибди шоир. Бу суҳбат саксонинчи йилда бўлган. Аслида Чори жуда кечиримли инсон эди, лекин ўзидан беш-олти ёш кичик бу йигитнинг ўшанда уни масхара қилганини ҳеч кечиролмаганди.
“Омон-омон замони” энди бошланган пайтларда, илгари марказқўмнинг маъсул ходими бўлган бир шоир идорамизга келиб ярим соат партия ва ҳукуматнинг томорқасига тош отди. Энсамиз қотса-да, эшитиб ўтиравердик. Бир оздан сўнг хонага Чори кириб келди. Собиқ амалдор жуда “авжига” чиққанди. Уни яхши танимаган одам ҳақиқий миллатпарвар, чинакам ватанпарвар деб ўйлаши аниқ эди.
– Шошманг, - деди Чори бирдан, - шу гапларнинг бирортасини нега тепада ишлаб юрганингизда айтмагансиз?
У қизариб-бўзариб илгариям ҳур фикрли бўлганини исботлай кетди.
– Аъзам, юринг, сизда гап бор, - деди Чори унга қулоқ солмай.
Мен қутулганимга шукр қилиб, Чорига эргашдим.
– Нимага унга қулоқ солиб ўтирибсиз? – деди Чори айвонга чиққанимиздан сўнг.
– Яхши гапларни айтаётганди, - дедим мен. – Ниҳоят буям тузалибди деб, суюниб ўтиргандим-да.
– Ҳечам тузалмайди! – деди Чори.- Яна бир амалга мингунича холос, буларнинг довюраклиги. Ҳали кўрасиз.
Бу гап кейин кўп маротаба исботланганини айтиб ўтирмасам ҳам бўлар.
Чори кичик муҳаррир бўлиб ишларди. Муаллифларга қалам ҳаққи бериш учун ҳамма ҳужжатларни у тайёрларди. Бир кун телефон жиринглаб қолди. Гўшакни олсам, нашриётлардан бирининг бош муҳаррири экан. Чорини сўради. У ишлайдиган жойда Чорининг илк китоби беш йилдан буён ҳаракатсиз ётганди. Ўша бўйича сўраётгандир деб ўйладим-да: “Каттакон сўраяптилар. Ишлар юришибди шекилли”, дедим. Чори гўшакни олди. Қулоқ солиб турибман.
– Йўқ, ҳали ўтказолмадик, – деди Чори. – Йўқ, атайлаб қилаётганимиз йўқ. Жўнатамиз пулингизни. Муҳарриримиз айрим қоғозларни тўлдириб берса бўлди. Ҳа. У кишининг ўғли вафот қилди... Бирон ҳафталарда келса керак. Хўп, майли.
Чори гўшакни қўйди-да, индамай ташқарига чиқиб кетди. Орқасидан чиқсам, айвонда чекиб турибди. Юзи бўғриққан, асабий.
– Ҳа, нима бўлди? – дея сўрадим.
– Одамзот қизиқ экан-да, - деди Чори ҳазин овоз билан. – Ановининг китоби ҳали босилиб бўлгани йўқ, қалам ҳаққини талаб қиляпти. “Муҳаррир қани?” дейди. “Ўғли вафот этган, ўз юртига кўмиш учун кетган”, десам: “Э-э, қачон келар экан?” дейди номард! “Худо раҳмат қилсин!” – демайди.
Орадан кўп ўтмай ўша одам меҳр-оқибат, дину диёнат ҳақида кетма-кет мақолалар эълон қила бошлади. Чори уларни менга кўрсатиб: “Худо раҳмат қилсин!” дея аччиқ кулиб қўярди.
У бировлар учун ҳам уялар, азобланарди.
Чори ишга ҳар куни ўз вақтида келар, тинмай ишларди. Шахмат ё теннис ўйнагани судрасам, фақат тушлик танаффус пайтида ё ишдан кейингина рози бўларди.
“Чори Аваз – ўлимидан ибрат олса бўладиган йигит эди, – дейди исломий олим Муқим Ҳижрон. – У кам кулар, бекорчи ҳазил-ҳузулдан йироқ, меҳнаткаш, камгап ва камтарин инсон эди”.
Дарҳақиқат, шундай. У ҳақда айтадиган гапларим, хотираларим жуда кўп. Айримларини энди эслай бошласам, унинг вафот этганлиги ҳақидаги ҳали эскирмаган ҳақиқат эсимга тушиб, гангитиб қўяди ва чалкашиб кетаман.
Бу эълон қилинаётган шеърлар – Чори Авазнинг дафтарида қолган сатрларидир. Уларни мен шоирнинг рафиқаси – Зебодан олдим. Ўқиб ўтириб унинг нақадар дилбар шоир эканлигига яна бир карра ишондим. Уларни ўқиганлар дўстимизни холис бир дуо қилиб қўйсалар, беҳад шод бўлардик. Мабодо бизники зое кетса, уларнинг дуоси мустажоб бўлар, иншооллоҳ!

“Шарқ юлдузи”, 1993, №3-4, 63-65 бетлар
(Бу мақола Чори Авазнинг журналда эълон қилинган
туркум шеърлари учун ёзилган)

[barlos]

Шоирнинг дўсти, юқоридаги мақола муаллифи Аъзам Ўктам ҳам 2002 йилда вафот этган.
Охиратлари обод бўлсин уларнинг...

П.с. Чори Авазнинг қизи Гулинигор Авазова "Постда" газетасида, Аъзам Ўктамнинг ўғли Темур Аъзам "Ўзбекистон овози" газетасида фаолият кўрсатишади.

[Nigora Umarova]

Сообщение от barlos

Шоирнинг дўсти, юқоридаги мақола муаллифи Аъзам Ўктам ҳам 2002 йилда вафот этган.
Охиратлари обод бўлсин уларнинг...

A'zam O'ktamning she'rlari kishida katta taassurot qoldiradi, Birgina misol, quyidagi she'rda ham chuqur tagma'no bor:

Baland ketma deyishdi menga,
Past ketma dedim, o'zimga o'zim.

A'zam O'ktam

Оффтоп:

Aytgandek, A'zam O'ktam To'lqin Eshbek domlaning yaqin do'stlaridan biri bo'lgan ekan. Balki domla do'stlari haqida xotiralardan forumda yozib qoldirarlar...

[Nigora Umarova]

Ҳофиз, Ўзбекистон халқ артисти Комилжон Отаниёзов ҳақидаги видеолавҳа.

[barlos]

Сообщение от Nigora Umarova

Оффтоп:Aytgandek, A'zam O'ktam To'lqin Eshbek domlaning yaqin do'stlaridan biri bo'lgan ekan. Balki domla do'stlari haqida xotiralardan forumda yozib qoldirarlar...

Оффтоп:

Балки... Домла анчадан буён кўринмай қолдилар, ўйлашимча, бирон бир сабаби бўлса керак.

[Nigora Umarova]

Сообщение от barlos

Оффтоп:

Балки... Домла анчадан буён кўринмай қолдилар, ўйлашимча, бирон бир сабаби бўлса керак.

Оффтоп:

Sabablar ko'p, biroq bahona bitta.

[Tulqin Eshbekov]

Сообщение от Nigora Umarova

A'zam O'ktam To'lqin Eshbek domlaning yaqin do'stlaridan biri bo'lgan ekan. Balki domla do'stlari haqida xotiralardan forumda yozib qoldirarlar...

Абитуриент пайтимда биринчи танишганларимдан бири бўлган Аъзам Ўктамни дастлаб "талаба бўлса керак" деб ўйлагандим ва сўзларини тинглаб ҳавас қилганман. Кейин биринчи курсданоқ қадрдон бўлиб қолдик.
Аъзам Ўктам - ҳамкурсим, дўстим, сирдошим ва бир-икки кўйлакни кўпроқ кийган акам эди. Аъзам акам ҳақида айтадиган гапларим жуда кўп ва пайти келиб албатта айтаман (яъни, ёзаман). Аъзам акам ҳақида бирорта ғийбатга ишонмаганман, жумладан, рихлатга юз тутгани ҳақидаги "ғийбат"ни ҳам қабул қила олмаганман. У киши мен учун ҳамиша ТИРИК! Тез-тез тушларимда кўраман ва ўша тонгда қушдек енгил уйғонаман...