Талабалар ижоди намуналарининг муҳокамаси

[Sparc]

Сообщение от Tulqin Eshbekov

УЛҒАЙИШ БОСҚИЧИ

Талабалик йилларимиз мақоламиз газета ё журналда ёритилиши биз учун қувончли воқеа эди. Китоб (тўплам)да номи чиққан ижодкорга ҳавас билан қарардик. Кўзимизга у нақадар улкан ижодкор бўлиб кўринарди. Ўтган аср 80-йилларида сўз эркинлиги ўта чекланган, ноширлик ҳам мустабид тузум исканжасида эди. Талабалик даврида китоби чиқиш камдан-кам ижодкорга насиб этарди. Ўша кезларда Пиримқул Қодиров ва Ўткир Ҳошимовлар шундай бахтга эришганларини эшитиб, жуда ҳавасимиз келган. Талабалик давридаёқ китоби чиққан ёш ижодкорнинг келгусида улкан журналист, адиб ё шоир бўлиб етишишига умид қилса бўлади, деган ўйда улғайганмиз. Шу умид билан ўтган ўқув йили талабаларнинг ижодий машқларидан иборат “Ахборот маконида ёшлар овози” тўпламини тайёрлагандик.

Талабаларнинг мақолаларидан иборат тўплам чиққани бу яхши албатта.
"Мустабид тузум" даврига келсак, 80- йилларнинг бошида мен ТошДУ да ўқиб, ўз докладларим билан Новосибирск Университети, Ленинградда ўтган конференцияларда қатнашиб келганман. Мени мақолам (филология соҳасида эмас) университетда чиққан тўпламда босилиб чиққан.

Сообщение от Tulqin Eshbekov

Бир қизнинг гапидан юраклар ҳапқириб кетди: “Бувимнинг кўзлари ожиз бўлса-да китобимизни бошдан-оёқ ўқиб чиқди!”

Журналистларимиз лоф ишлатмасдан ёзолмай қолган кўринади.
“Бувимнинг кўзлари ожиз бўлса-да китобимизни кўзларига суртиб, мени табрикладилар!” десангиз ишонарли чиқарди.

Сообщение от Tulqin Eshbekov

Ахборот маконида инсонни яхшиликка, эзгуликка чорловчи фикрлар, Ватанпарварлик, миллатпарварлик, бунёдкорлик каби эзгу ғоялар ҳукмрон бўлмоғи лозим. Шу мақсадда Зиёнет тармоғида оммабоп нашрга айланган www.uforum.uz да “Талабалар минбари” саҳифаси ташкил этилди. Унга истеъдодли талабаларнинг ижод намуналаридан жойлаштирганимиз ҳамоно интернетда ёшлар онгини заҳарлашга чиранадиган айрим фикри тор, нохолис кимсалар, “ниқобли нусха”лар ҳаммани чалғитишга уриниб кўрдилар. Нима эмиш, Ватан мадҳини куйлаш, миллий қадриятларимизни, истиқлол берган беқиёс неъматларни, фаровон ҳаётимизни улуғлаб ёзишга ўргатаётганимизни ёқлаб бўлмасмиш... Фақат “муаммо”ларни ошкор этиш керак эмиш...

Офарин! Рус тилида "потерянное поколение" деган ибора бор, унинг маъноси тушунарли бўлса керак. Мақола муаллифи каби "зиёли" журналистлардан сабоқ олаётган талабаларга ачинаман. Тўғри уларнинг ичида мустақил фикрловчи талабалар ҳам бор, улар ўз йўлини топиб кетишига ишончим комил. Лекин қолганларида айб нима, ушбу мақоладаги каби сафсатани ўқиб, биз ҳам шу йўлдан боришимиз керак деб ўйламасмикан.

Сообщение от Tulqin Eshbekov

Улар кўп шаҳару қишлоқларимизда бошланган бунёдкорлик ишларини ҳам аввалига роса ёмонлаганди... Ҳайратомуз иншоотлар (Амир Темур хиёбони каби!) бунёд этилгач, нафаси ичига тушиб, тилини тишлаб қолаверган.

Табиийки, "улар" ким?, қачон, қаерда "бунёдкорлик ишларини ... роса ёмонлаган..." каби саволларга жавоб йўқ, далил-у, исбот ҳам йўқ.
Улар керак ҳам эмас муаллифга. Текширилмаган фактларни келтириш мумкин эмас деган журналистика қоидаси ҳам четда қолган.

Мақолани ўқиб, 37- йилда шу каби каби "журналист"ларнинг уйдирмалари миллатимизнинг буюк алломаларини қатл қилишга асос бўлгани аниқ.

Сообщение от Tulqin Eshbekov

Тўлқин ЭШБЕК,
“Оммавий алоқалар ва реклама” кафедраси доценти,
Ўзбекистон Журналистлари ижодий уюшмаси аъзоси.

Эжодингизга барака.

[Sparc]

Сообщение от Tulqin Eshbekov

ТИЛНИ АСРАШНИНГ ЁРҚИН ЙЎЛЛАРИ

Ўрол Мустанов 1981 йилда Сурхондарё вилояти Жарқўрғон туманида туғилган. Тошкент Ислом университети ислом тарихи ва фалсафаси факультетида таҳсил олган. “Диншунослик” мавзуида олиб бораётган тадқиқотларига оид мақолалари “Ҳидоят” журнали, “Ислом нури” газетасида ёритилган. Айни пайтда у миллий ва диний қадриятлар мавзуида тадқиқотлар олиб бормоқда.

* * *

Ўзаро мулоқотларда суҳбатдошлар ҳар бир сўзни тўғри ифода этишга ҳаракат қилиши лозим. Баъзи кишилар сўзлар маъно-моҳиятига эътибор қилмасдан гапириб хато-камчиликларга йўл қўяётганидан асло кўз юмиб бўлмайди. Қадим-қадимдан буюк аждодларимиз, алломалар тил моҳияти, сўзлар маъносига жуда катта эътибор билан қараганлар.
Мутахассислар фикрича, она тилимизнинг мазмун-моҳиятига путур етказиши мумкин бўлган бир қатор унсурларни кузатиш мумкин.

Долзарб мавзу танланган, менимча. Лекин бу масаланинг ёритилишида асосий йўл қолиб, муаллиф "жинкўча"га кириб кетган ва охир-оқибат адашиб қолган.

Эътибор беринг, муаллиф "мутахассислар фикрича" деган иборани ишлатган-у (бу мутахассислар ким эканлигини сўрамай қўя қолайлик), кейинчалик "донишмандлар" томонга ўтиб кетган ва узундан-узоқ ривоятларни келтириш билан машғул бўлган.

Сообщение от Tulqin Eshbekov

Улар қуйидагича бўлиши мумкин экан:
Беҳуда гап. Вақт кишининг сармоясидир. Уни қанчалик беҳуда нарсаларга сарфласа, сармояси куяди.
Ривоят қилишларича, Луқмони Ҳакимдан “Сендаги ҳикматнинг сабаби нима?” деб сўралганида у шундай жавоб берган:
“Ҳамма нарсани етарли бўлишини сўрамайман. Менга аҳамияти йўқ нарсани гапириб, ўзимни қийнамайман. Номақбул ишдан узоқ юрдим. Кўз нигоҳим ва тилимни сақладим. Нафсимни тийдим, аҳдимга вафо қилдим. Бефойда нарсаларга уринмадим”.

Сообщение от Tulqin Eshbekov

Ривоят қилишларича, Сулаймон алайҳиссалом ҳийлакор жинлардан бирини одамлар орасига жўнатди ва уни кузатиб юриш учун яна бир нечтасини тайинлади.
Улар Сулаймон алайҳиссаломга ҳалиги жиннинг бозорга боргани, кейин бошини кўтариб, бир осмонга, бир одамларга қарагани, сўнгра бошини чайқаб қўйганини айтишди.
Сулаймон алайҳиссалом ундан бу ҳақда сўраганида жин айтди:
“Одамларнинг боши узра нималарнидир шитоб билан ёзиб бораётган фаришталардан ва улардан қуйида шитоб билан малолли ишларга шўнғиётган одамлардан ҳайратга тушдим”.
Яна донишмандлар ўгитига эътибор қаратамиз:
“Мўмин гапиришни хоҳласа, қарайди: агар ўзи учун аҳамияти бўлса, гапиради. Йўқса, жим бўлади.
Фожирнинг тили эса ҳамиша бўш қўйиб юборилган бўлади”.
“Гапи кўпнинг ёлғони кўп. Моли кўпнинг гуноҳлари кўп. Кимнинг хулқи ёмон бўлса, ўзини азоблайди”.

Сообщение от Tulqin Eshbekov

Мазкур далилларнинг барчаси маҳмадоналик офатини қоралаш учун, бу иллатнинг пайдо бўлиш сабабларини кўрсатиш учун келтирилди.
Ботил сўзларга берилиш: Аёллар, ичкилик базмлари, фосиқлар давраси, бойларнинг айш-ишратлари, ҳар хил ножоиз маросимлари ва бошқа ёқимсиз ҳолатларини ҳикоя қилиш ботил сўзларга берилиш ҳисобланади. Бу борада қуйидаги ибратли фикрларга эътибор қаратамиз:
“Ботил сўзларга шўнғиш нажасдан ҳам ёмонроқдир.
Чунки, бу офат ўзининг изидан ғийбат, чақимчилик, фисқу фужур ва бошқа иллатларни эргаштириб келади”.
Демак, буларнинг барчаси ботил, ботил нарсалар ҳақида гапириш эса ботилга шўнғишдан бошқа нарса эмас.

Муаллиф ушбу ривоятларни "далил" сифатида келтирмоқда.

Айтиб ўтилганидек, талаба "ТИЛНИ АСРАШНИНГ ЁРҚИН ЙЎЛЛАРИ" деган мақолани бошлаб қўйиб, биринчи абзацида тўғри фикрларни келтириб, кейинчалик умуман журналистикага алоқаси бўлмаган донишманд-у, ривоятларга "ўтлаб" кетган.

Энди журналистиканинг ўзи ва жанрларини келтирайлик

Журнали́стика — актуализация мировоззрения социальных групп средствами подбора фактов, оценок и комментариев, которые злободневны и значительны в данное время.

Под журналистикой понимают также практику сбора, интерпретации информации о событиях, темах и тенденциях современной жизни, её представления в различных жанрах и формах, и последующего распространения на массовую аудиторию.

Разные ученые различают разные же способы разделения журналистских жанров. Самый распространенный способ классификации жанров предусматривает их деление на информационные, аналитические и художественно-публицистические. Но встречаются и другие способы. Например исследователь Лев Кройчик разделяет тексты на:

Оперативно-новостные — все виды заметок.
Оперативно-исследовательские — отчет, репортаж, интервью.
Исследовательско-новостные — рецензия, корреспонденция, комментарий.
Исследовательские — статья, письмо.
Исследовательско-образные — фельетон, эссе.

Келтирилган мақола журналистикага эмас, ҳозирги кунда кўпайиб кетган одоб-ахлоқ, дидактика йўналишига кўпроқ тўғри келади.
Фикримнинг далили :

Сообщение от Tulqin Eshbekov

Сўзамолликда хатар бор, жим юришда саломатлик. Шунинг учун жим юришнинг фазилати улкан.
...
Донишмандлар бебаҳо тилимизга ўзаро суҳбатларда соя солиши мумкин бўлган баъзи унсурларни қуйидагича кўрсатганлар:
Масхаралаш.
Сирни очиш.
Ёлғон ваъда.
Ёлғон сўз ва ёлғон қасам.
Ғийбат.
Чақимчилик.
Тилёғмалик.
Мақтов.
Ғафлат.
Авомлар саволи.
Бу фикрлар нисбий бўлиши ҳам мумкин, албатта. Муҳими, асрлар оша катта қизиқиш билан ўрганиб келинаётган бу фикрлар замирида улкан маъно мужассам.

[barlos]

Сообщение от myu

Нима учун муаммоларни ёзмаслик, фақат мақтов ёзиш керак?

Муаммонинг ечими бўлса, хавотир олманг, ҳаммаси яхши бўлади.
Агар муаммонинг ечими бўлмаса, хавотир олманг, фойдаси йўқ...

[barlos]

Сообщение от Tulqin Eshbekov

Тўлқин ЭШБЕК,
“Оммавий алоқалар ва реклама” кафедраси доценти,
Ўзбекистон Журналистлари ижодий уюшмаси аъзоси.

Домла, эшитганим бор: олим билан обид ўртасида катта фарқ бор. Олим ҳаммага кулиб боқади, обид эса ўзи кабиларга...

[myu]

Сообщение от barlos

обид

Сўзини маъносини тушунтириб беринг.

[Ustoz]

Сообщение от myu

Сўзини маъносини тушунтириб беринг.

"Toat-ibodatni kanda qilmaydigan, xudojo`y, taqvodor erkak" ("O`zbek tilining izohli lug`ati". Moskva "Rus tili" nashriyoti. 1981)

[Tulqin Eshbekov]

Сообщение от Dilya Hasanova

Домла ҳафа бўлмангу, сиз ҳам талабамисиз?

Талабалар орасида домла бўлсам-да, азиз домлаларим олдида ҳамон талабаман...
Саволингиздан нега хафа бўлай? Хурсанд қилдингиз, раҳмат!
Фақат, ёшларимиз онгига салбий таъсир кўрсатишга чиранаётган нусхаларни наинки интернетда, у қаерда бўлмасин аямасдан янчиб ташлайман холос!!!

[Ustoz]

Сообщение от Tulqin Eshbekov

Талаба барибир сизддан ақлли, фаросатли эканини намоён эта олган. Ниқобли мушрикларни кейинги мақолаларида танқид қилиш ниятида у изланмоқда!

Buyurtma asosida yozadimi? To`g`ri, tirikchilikning aybi yo`q. Hamma qo`lidan kelganicha tirikchilik qiladi.

[Tulqin Eshbekov]

ВАТАНПАРВАРЛИК: МАСЪУЛИЯТ ВА МАЖБУРИЯТ

Ёш истеъдод соҳибаси Фотима Мадраҳимова ҳуқуқий мавзуларда мақолалар, ҳикоялар ёзади. Ўткир қалам соҳибаси ижодий машқлари билан “Диёр”, “Кўнгил кўчалари”, “Бекажон” ва бошқа газеталарида мунтазам қатнашиб келмоқда. Ташкилотчилик ишларида фаол. Умидли ижодкорнинг “Ахборот маконида ёшлар овози” тўпламида “Келинлар кундалигидан” сарлав-ҳали ҳикояси чоп этилган.

* * *

Ватан! Она ватан! Бу сўзларнинг нақадар мазмунли ва масъулиятли эканлигини жамиятимизнинг тўлақонли ҳар бир аъзоси онгли равишда англаши, ўз олдидаги мажбуриятларини юрак қўри билан бажаришга киришиши ва келажакда ватанимиз равнақи учун хизмат қилувчи комил инсон бўлиб етишиб чиқмоғи лозимдир. Мақоламни даставвал масъулият ва мажбурият каби сўзлардан бошлашимнинг сабаби, ватандошларимга ҳар бир сониядаги тинч ва осуда ҳаётимизни ҳамда мустақиллигимизни қадрлаб, туғилиб ўсган заминимизнинг моддий-маънавий бойликлари, қадриятларини асрашимиз, халқимизнинг фаровон турмуш тарзини янада яхшилашга интилишимиз кераклигини яна бир бора ёдга олиш эди.
Ватанни севмоқ иймондандир, деган ҳикмат замирида оламча маъно мужассам. Унда “Ватан”, “севги” ва “иймон” сўзлари ипсиз боғланганини кўрамиз. Яъни, Ватанни севишнинг ўзи иймоннинг мустаҳкамлигини намоён қилади. “Иймон” сўзи эса илмий-назарий жиҳатдан виждон сўзини ифодалайди. Демак, диний тақво билан ахлоқий талабнинг илдизи бир. Ҳар икки ҳолатда ҳам виждон кўзга кўринмайдиган бошқарувчи мурувват сифатида намоён бўлади. Бу ботиний кўриниш, зоҳирий кўриниш эса инсоннинг бажараётган амалларида ўз аксини топади. Виждонсиз одамдан ҳеч қачон адолатни ҳам, бурчга садоқатни ҳам, ор-номусни ҳам кутиш мумкин эмас. Виждонли одамларгина ҳақиқий эркин демократик фуқаролик жамиятини ярата оладилар. Ўтмишга назар ташласак, бу ёруғ кунларга эришгунча ота-боболаримиз нақадар машаққатли ва залворли йўлларни босиб ўтишларига тўғри келганини кўрамиз. Улар бизнинг келажагимиз, эркимиз учун курашганлар. Юртимиз келажаги қўлимизда экан, бу эзгу йўлда ҳамиша собитқадам бўлайлик!

Фотима МАДРАҲИМОВА,
ЎзМУ Журналистика факультети 3-босқич талабаси

[Dilya Hasanova]

[MOD]

Сообщение от Dilya Hasanova

Бундан буёғига шахсиятга тегадиган хабарлар изоҳларсиз ўчириб ташланади.

Бўлди, етар энди.[/MOD]