|
Биринчиси қишлоғимиздаги Эрматов домла дегани эди. Бир воқеадан кейин у киши умрбод эсимдан чиқмади.
1943 йил... Учинчи синфда ўқиётган даврим эди. Иккинчи жаҳон уруши айни авжига чиққан пайти. Ўша йиллари юртимизга Украинадан кўплаб оилалар эвакуация қилинганди. Бу оилаларнинг уч-тўрттаси бизнинг қишлоқларга ҳам жойлаштирилди. Шулардан иккитаси бизнинг қўшнимиз бўлди. уйларимизнинг ўртасида ҳатто девор ҳам йўқ эди. Вақт ўтган сари катталарнинг алоқалари тобора қалинлашар, биз болалар ҳам бирга ўйнай бошлагандик. Зинаида исмли қўшни қизалоқнинг турли расмларга бой биринчи ва иккинчи синфларда ўқиган китоблари бор эди. Ҳаётимда илк бор суратли китобни қўлимга олишим эди. Расмлар завқимни оширар ва қайта-қайта кўриб чиқиб ҳам тўймасдим. Ҳатто улардан бирини ўртоқларимга кўрсатиш учун мактабга кўтариб бордим.
У маҳалда бошланғич синфларнинг ҳаммаси бир хонада ўқишар, синф тахтаси икки ёки учга бўлиниб дарс ўтиларди. Ўшанда фронтдан яқинда келган Эрматов домла бизга сабоқ берарди. Биринчи куни барча болалар дарсни ҳам, ўқитувчимизни ҳам эсдан чиқариб, атрофимни ўраб олишганча ҳайратларини яшира олмай роса томоша қилишди. Домла индамадилар. Эртаси куни яна шу аҳвол такрорланди. Муаллимимиз китобингни олиб қўй, дея бир-икки огоҳлантирди, бироқ болалар бир нафас ўтмай олдимда йиғилаверишди. Сўнг уинг росманасига жаҳли чиқиб, ҳассасини партага урди. Чўчиб кетган ўқувчилар дув этганча жой-жойига ўрнашиб олишди. У оқсоқланганча тўғри менинг олдимга келди-да, китобни ғазаб билан парча-парча қилиб йиртиб печкага солиб юборди ва юзимга бир тарсаки туширди. Бу иши кўнглимга қаттиқ ботди ва синфдан отилиб чиқиб уйга қараб чопдим.
Энди Зинаидага нима дейман?! Бир неча кун ўзимга кела олмадим. У китоб мен учун нодир эди гўё. Мактабга ҳам беш-олти кун бормадим. Ўша пайтда ким дарсга қатнашса яримта нон берарди.Бориб шу нонни олгим келарди-ю, лекин қўрқув йўл бермади. Охири ўртоқларим келиб, Эрматов домла касал бўлиб қолибди, сени кўргиси келяпти экан, дейишди. Йўқ, деб ўйладим ўзимча, у мени шундай алдаб чақириб олмоқчи. Орадан уч кун ўтгач, муаллимнинг укаси келиб, акам оғир ётибди, тинмай сени сўраяпти, бориб кўриниш бергин, дея қўярда-қўймай судраб кетди. Олдига киргач, билдимки, домла ҳақиқатдан ҳам оғир, нафас ололмай хириллаганча ётибди. Қўлимни ушлайман деб қўлини узатди. Қўрқиб ортга тисландим, лекин аҳволини билгач, қўлимни бердим.
Шунда у:
-Ўша куни ноҳақ эдим, сени бекорга хафа қилдим, мени кечироласанми,-деб сўради.
Индамай туравердим. Унинг қўллари шундай титрар эдики, зўрға тутиб турарди. Орқамда турган укаси:
-Сендан нима кетди, бир оғиз сўз-ку, айтгин, дея ортимдан турткиларди. Ноилож "кечирдим", дедим.
- Илтимос, яқинроқ келиб шу сўзларингни такрорла, яхшироқ эшитай,- деди Эрматов. Қулоқларига уч бор айтганимдан кейин, домланинг кўзларидан икки томчи ёш сизиб чиққанини кўрдим. Ўқитувчимиз кўзларини юмди. Тинчлангандай бўлди. Мен чиқиб кетдим. Эртаси куни тонг саҳар маҳаллада йиғи овози. Билсам, домла дунёдан ўтибди...
Ўшанда бу воқеанинг моҳиятига етмагандим. Орадан йиллар ўтиб тушундимки, устоз оддий ўқувчисининг дилига озор берганига пушаймон бўлиб, қилган иши учун ўзини кечиролмабди. Шунча жангу жадалда қон кечиб келган бўлса-да, муаллим инсоний туйғуларни, айниқса, ўқитувчилик қалбини ўзида сақлаб қолган ва бу дунёдан ўқувчисининг норозилиги билан кетолмай ётган экан. Кейинчалик, инсон бировнинг кўнглига озор берган ҳолда оламдан кетмаслиги керак, деган хулосани чиқариб, бутун асарларимга ушбу фалсафани сингдиришга ҳаракат қилдим.
__________________
Хабар форум фойдаланувчиси номидан булим муҳаррири томонидан жойлаштирилмоқда. Бу хақида батафсилроқ.
Сообщение опубликовано от имени пользователя модератором раздела. Подробнее об этом.
|
Линейный вид
