Ўзбек шевалари

[мафтун]

Сообщение от Iymandar

Аслида биламан фарқ қилишини, аммо умумий маънода ёздим. У тилларнинг фарқи, манимча худди тожик тили билан эрондаги форсчанинг фарқидай бўлса керак. Яъни жуда кам. Шунга қарамай уларни алоҳида тил деб эътироф этилади. Аммо Хоразмдаги тил эса ўзбек адабий тилидан анчагина фарқи бўлса-да шева деб ҳисобланади. Нега?

Авваллари, туркий халқлар араб тилига асосланган имлодан фойдаланган пайтларда нафақат хоразм шеваси, ҳатто озору уйғур, қозоғу ўзбек бир-бирининг тилини яхши тушунган. Аниқроғи шевадай бўлган. Фузулий, Абай, Махтумқули каби ижодкорлар асарлари таржимасиз тушунилган.
тилни бойитишда олимлар қардош халқлар бисотига кўпроқ мурожаат қилишса, айни муддао бўлар эди. Масалан, об-ҳаво қирғизчада ҳаво раъйи сифатида қўлланади. Тилшунослар ўрганиб, луғатларга ўхшаш қўлланмалар тузса, фойдали бўлади менимча.

[Iymandar]

Биродар Мафтун!
Сиз менинг ўртага қўйган саволимни бутунлай бошқа тарафга буриб юборибсиз. Ман ҳам ўтган замонларда қандай бўлганлигидан бироз хабарим бор. Бунга алоҳида мавзу очилгани маъқул. Шундай эмасми? Менинг қизиқишим эса ҳозирги кундаги Хоразм шеваси/тилининг ҳолати/статуси тўғрисида эди.

[мафтун]

Сообщение от Iymandar

Биродар Мафтун!
Сиз менинг ўртага қўйган саволимни бутунлай бошқа тарафга буриб юборибсиз.

Саал илхомланибмиз шекилли фикрларингиздан.

Сообщение от Iymandar

Менинг қизиқишим эса ҳозирги кундаги Хоразм шеваси/тилининг ҳолати/статуси тўғрисида эди.

Алохида тил сифати қабул қилинса, демоқчимисиз? Бўлиши мумкин. Унда уларни қайси милллат ё элат дейиларкин?

[Shokir Dolimov]

Сообщение от мафтун

Алохида тил сифати қабул қилинса, демоқчимисиз? Бўлиши мумкин. Унда уларни қайси милллат ё элат дейиларкин?

Жа бу даражага бориш шарт бўлмаса керак
Идорамизда хоразмлик гўзал бир аёл ишлайди. Асосан русча гапиради-ю, ўзбекча гапирса, нутқи қулоғимга жуда чиройли эшитилади. Бироқ баъзан нима деётганини уқиб олишга улгуриш учун секинроқ гапириб, айрим фикрларини такрор баён этишини илтимос қилиб тураман.

[Jamshid Begmatov]

Сообщение от Iymandar

У тилларнинг фарқи, манимча худди тожик тили билан эрондаги форсчанинг фарқидай бўлса керак. Яъни жуда кам.

Ўша тиллардан бирортасини биласизми? Мени форс тилидан сал хабарим бор. Тўғри айтасиз, тожик тили билан томири битта, лекин бу тилларнинг замонавий формалари бир биридан сезиларли фарқ қилади. Адабий тожикча билан адабий форсчани анча яқин деса бўлади, лекин реал сўзлашувда фарқ катта. Умуман, жағон лингвистикасида форсий тил уч вариантга бўлинади: эъронча, дарий ва тожикча. Эърончанинг ичида шундай шевалар борки, уларда сўзлашувчилар бир бирини катта қийинчилик билан тушунади, лекин тил битта - форс тили. Ттушунолмай қолган пайтларида адабий форс тилидан фойдаланишади. Ёки туркчадан мисол: Қора денгиз атрофидаги вилоятларнинг шевалари жуда ўзига хос, адабий туркчадан катта фарқ қилади, лекин ҳеч ким у шеваларни турк тилидан ажратиб алоҳида тил қилишга уринмайди. Тил шеваси билан бой. Битта тилнинг шевалари орасидаги фарқ иккита хар хил номланувчи тил орасидаги фарқдан каттароқ бўлиши мумкин; бир шевада сўзлашувчи одам бошқа шевани яхши тушунмаслиги мумкин. Бу нормал холат.

Сообщение от Iymandar

Менинг қизиқишим эса ҳозирги кундаги Хоразм шеваси/тилининг ҳолати/статуси тўғрисида эди.

Чоғи, гапингизни охиригача гапирмай, фикрингиз кимнингдир оғзидан чиқишини кутаётганга ўхшайсиз. Ҳа, Хоразм шеваси ўзбек тилининг шеваларидан ва бойликларидан бири. Хоразмча - алоҳида тил, хоразмликлар ўзбек эмас, демоқчи бўлсангиз, ундай тортишувнинг ўрни бу мавзу эмас.

[Iymandar]

Сообщение от мафтун

Унда уларни қайси милллат ё элат дейиларкин?

Йўқ, яна четлашдингиз, хоразмликларни миллат дейиш тўғрисида эмас, уларнинг тилини алоҳида тил деса бўладими, йўқми, тўғрисида гап.

Бир воқеа:
Бир танишимиз (ўзи хоразмлик бўлмасада) хоразмчани жуда яхши биламан ва тушунаман деб қолди. Ман унга «хўп, яхши. Унда мана бу иборани ўзбекчага ўгирингчи», - деб, иборани келтирдим:
«Учака зангида чиқиб бир култа йўринжа таша». Шунда у қотиб қолди ва хоразмчани билмаслигини тан олди.
Қани, хоразмлик бўлмаганлар, мана шу иборани ўзбекчага ўгира оласизларми?

Айтгандай, хоразмчада форс сўзлари ўзбекчадагидан ҳам бошқачалари учрайди ва оммабоп.

[Shokir Dolimov]

Сообщение от Iymandar

«Учака зангида чиқиб бир култа йўринжа таша». Шунда у қотиб қолди ва хоразмчани билмаслигини тан олди. Қани, хоразмлик бўлмаганлар, мана шу иборани ўзбекчага ўгира оласизларми?

Хатосиз, тўғри ёздингиз-ми, ишқилиб?

[мафтун]

Сообщение от Iymandar

«Учака зангида чиқиб бир култа йўринжа таша». Шунда у қотиб қолди ва хоразмчани билмаслигини тан олди.
Қани, хоразмлик бўлмаганлар, мана шу иборани ўзбекчага ўгира оласизларми?

Шаҳар бердик, Iymandar жаноблари.

[Tulqin Eshbekov]

Сообщение от Masud Mahsudov

Colorado амаки, домлага қаерда ош беришларини маслаҳат бериб юборасизми?

Янги йилнинг биринчи ҳафтасида бўлгани маъқул. Жойини, вақтини, менюни амаки белгилайди, бор-йўғи ҳисоб-китоби каминадан.
Сиз наутбукингизда ўша кинони олиб келасиз. Мен айтган серияни қўясиз, бир кўрейлу, эшитейлу!
Фильмдаги журналистларнинг хатти-ҳаракатлари бизнинг ҳамкасбларга ўхшаб кетаркан. Бизда ҳам бирор воқеа юз берса, тележурналистларимиз (айниқса, "Ахборот", "Давр", НТТ) ҳозиру нозир! Баъзи воқеаларни тўғридан тўғри эфирда кўрсатишмоқда! Одамлар кундалик ишларини ҳар куни газеталаримизга қараб белгилайдиган даражага етмоқда! Ўша кинода ҳам, ҳаётимизда ҳам ҳамманинг қўлида газета!

[Iymandar]

Сообщение от Tulqin Eshbekov

Мен айтган серияни қўясиз, бир кўрейлу, эшитейлу!

Қайси серяси тўғрисида гап? Ман ҳам бир кўриб, эшитиб кўрайчи.

Сообщение от Tulqin Eshbekov

Фильмдаги журналистларнинг хатти-ҳаракатлари бизнинг ҳамкасбларга ўхшаб кетаркан. Бизда ҳам бирор воқеа юз берса, тележурналистларимиз (айниқса, "Ахборот", "Давр", НТТ) ҳозиру нозир! Баъзи воқеаларни тўғридан тўғри эфирда кўрсатишмоқда! Одамлар кундалик ишларини ҳар куни газеталаримизга қараб белгилайдиган даражага етмоқда! Ўша кинода ҳам, ҳаётимизда ҳам ҳамманинг қўлида газета!

Бизнинг журналистларимиз ундай актив ва ҳозир-у нозир бўлишларига кўп тандир нонлар ейишлари керак.
Кўпчилик ҳамюртларимиз на газета, на китоб ўқишади. Ўқишсаям, олди-қочди ва миш-миш (желтая пресса) дан нарига ўтишмайди. (Ана! Нима деб қўйдим!!! Ўзимга ўзим ортиқча гап орттирдимов?Энди бошланади!)
Аслида бу бошқа мавзу, тўғрими?