[Инфо] Мавлоно Жалолиддин Румий "Маснавий" асари

[Kavsar]

Тасаввуф китобларида қалб ва унинг қорайиши тўғрисида батафсил маълумотлар келтирилган. Кўнгил итоатсизлик ва нафсга берилиш оқибатида қораяр экан, у виждон амрига бўйсунмай қўяди. Ва қалб, тошдек қотади. Юқоридаги байтда осийлар юраги тошга ўхшатилмоқда. Зеро, тошнинг ичи қаттиқ бўлганидек, кофирнинг ҳам сурати ва сийрати тошга ўхшайди. Улар эшитмаслар ҳам, кўрмаслар ҳам. Осийга юзма-юз бўлган кишининг кўнгли доим хижил бўлади. Чунки улардан маънили гап чиқмайди. Қалбларида эса касаллик бордир. Бу касаллик – ғурур, ўзига бино қўйиш, ҳақиқатни тан олмаслик, дунёга ҳирс қўйиш, тажовузкорлик, ҳасад кабилардан иборат.

Тоғ устидаги қорларнинг эриши натижасида, ёки ундаги шаршараларнинг оқиши натижасида тошлар ювилиб, ялтираб туради. Ва тоғнинг чиройини янада очади. Худди шундай, инсон чеккан риёзатлари, эзгу амаллари натижасида унинг қалби покланади. Янада тиниқлашиб, сайқал топади. Фақат у кўнгилни поклаш йўлларини билмоғи ва унга интилмоғи керак. Шунда қалб илоҳий нурга тўлади; инсонни камолотга етаклайди.

Тоғдан вулқонлар отилиш хавфи бўлганидек, қалбда исёнлар яшириндир. Вақти келиб улар вулқондай отилиши мумкин. Яратган ҳамма нарсада меъёрни белгилади. Жумладан, инсоннинг нафси ҳам, ақли ҳам чекли. У тоқатидан ортиғини кўтаришга қодир эмас. Бу ҳам инсонга хос ожизликдир.

Мо чу ноему наво дар мо зи туст,
Мо чу кўҳему садо дар мо зи туст.1

Биз агар наймиз, наво сендин келур,
Биз агар тоғмиз, садо сендин келур.2


________________
1. R. A. Nicholson: Mowlavi (Jalaluddin Rumi) The Mathnavi. Hermes pub., 2003, p.:30.
Мавлоно Жалолиддин Румий Маснавийи маънавий. Жамол Камол таржимаси,Т.: Фан, 2005 й., 1-китоб, 67-б.

[Kavsar]

Тоғ акс-садо қайтаради. У ўзича овоз чиқаришга қодир эмас. Тоғни гапиртирган инсон ёки бошқа омиллардир. Демак, “Афъолий фано”га етган солик Ҳақ қудрати қошида ўзининг “мен”ини буткул унутади. Энди, унинг амаллари, феъли ўзиники эмас, барчаси илоҳиётдан бўлади. Қалбидаги нидолар ҳам, хатти-ҳаракати, одобли сўзлари ҳам руҳоният орқали юзага келади. “Сулук сари энди қадам ташлаган солик ҳали шахсияти, анонияти, тақлид ва яна кўплаб нописанд хулққа эга бўлиши мумкин. Бироқ пир ҳиммати ва ҳидояти билан шахсияти йўқ бўлади. Хоҳ ички – ботиний ҳолдан, хоҳ ташқи – зоҳирий томондан неки зоҳир бўлса, бу пир ижодидир ва унга қайтади, зеро ундан бошлангандир”.1

Олимлар томонидан тоғ жинси метаморфизмга учраши аниқланди. Литосфера плиталарининг ҳаракати ер қобиғининг доимо ўзгариб туришини таъминлайди. Геологик вазиятга қараб тоғ жинслар нураш жараёнларига дучор бўлиши, эриши ёки кристалланиш ва диагнез натижасида янгидан ҳосил бўлиши мумкин экан. 2

“Қалб” сўзи ҳам арабчада (“тақаллабун” ) “ўзгариш”, “тез ўзгарувчан”, “турғун эмас”, “иккиланиш”3 каби маъноларни англатади. Демак, кўнгил – ўзгарувчан. У иқлимга қараб мослашади. Ушбу оятлар фикримиз далилидир: “Худди аввал иймон келтирмаганларидек, қалблари ва кўзларини буриб қўярмиз ва туғёнларида довдираган ҳолларида тек қўярмиз” (Анъом, 110).4

“Агар икковингиз Аллоҳга тавба қилсангиз, батаҳқиқ, қалбларингиз (ҳаққа) моил бўлур. Агар унга қарши чиқсангиз, бас, албатта, Аллоҳ унинг ёрдамчисидир ва Жаброил ҳам, солиҳ мўминлар ҳам. Ундан сўнг фаришталар ҳам унга суянчиқдир” (Таҳрим, 4).5



_____________________________
1. А. Маҳкам: Жалолиддин Румий Маънавий маснавий. Т.: Янги аср, 2007й., 1-жилд 2-китоб, 157-б.
2. Magmatism_uz: http://ansatte.uit.no/
3. О.Носиров ва б. Ан-Наъийм (арабча-ўзбекча луғат). Т.: А.Қод., 2003 й., 680-б.
4. www.quran.uz/
5. Ўша манба.

[Kavsar]

“Эй Роббимиз, бизни ҳидоят қилганингдан сўнг қалбларимизни оғдирмагин ва бизга Ўз ҳузурингдан раҳмат ато қилгин. Албатта Сенинг Ўзинг кўплаб ато қилувчисан” (Оли Имрон, 8).1

“Мусо ўз қавмига: «Эй қавмим, Аллоҳнинг Расули эканимни билиб туриб, яна нима учун менга озор берасиз», деганини эсла. Улар (ҳақдан) бурилган эдилар Аллоҳ уларнинг қалбини буриб қўйди. Аллоҳ фосиқ қавмларни ҳидоят қилмас” (Саф, 5).2

Қум ва гил, бу – бўшак чўкмалар, қумтош ва сланец эса чўкинди тоғ жинсларидир. Бўшак чўкмаларнинг қаттиқ тоғ жинсига айланиши диагнез дейилади. Тоғ жинсларидаги бўш жойлар ғовакдорлик дейилади. Тоғларда ғорлар, ғовакдор манзиллар бор. Қачонлардир у ерда ҳайвонлар яшаган, инсонлар маскан тутган ёки хазиналар кўмилган бўлиши мумкин. Ҳозирда олимларнинг илмий изланишлари натижасида ғорлардан қадимга даврга мансуб буюмлар, тош қуроллар топилмоқда. Бу ҳам ғорларнинг сир-синоатларга бой манзил эканлигидан далолат. Қалб мисоли ғоваклар каби десак, унда ҳам инсоннинг ўзига хос сир-асрори яшириндир: “Ва, албатта, Роббинг уларнинг диллари беркитган нарсани ҳам, ошкор қилган нарсани ҳам билур” (Намл, 74)3

Ғор қандайдир бўшлиқ ёки пана жой. У ерга одамлар хавфдан қочиб беркинишган, одатда.“Қачонки йигитлар каҳфдан жой олганларида: «Эй Роббимиз, бизга Ўз ҳузурингдан раҳмат бергин ва ишимизни ўзинг тўғрилагин», дедилар”. (Каҳф, 10)4Демак, ғорлар аввало пана вазифасини ўтаган. Тоғда қадимий ғорлар борки, у ерни жонзотлар, одамлар маскан тутган. Кўнгил масканидан эса сирлар, розлар ўрин олган.

______________________
1. www.quran.uz/
2. Ўша манба.
3. Ўша манба.
4. Ўша манба.

[Kavsar]

Вар бигирйем абри пур раззоқи вай ойем,
Вар хандийем он замон барқ вай ойем.1

Йиғласак, биз чун булутлар тоғимиз,

Гар кулар бўлсак, анинг чақмоғимиз.2

Тоғлар юксаклигидан булутларга яқинроқ туради. Кўнгил ҳам ўз навбатида шубҳа-гумонлардан, хаёллардан холи эмас. Кўнгил покланишга уринган сари, иблис одамни бу йўлдан қайтаришга уринади. Ва кўнгилни шубҳа-гумонлар, васвасалар билан ўрай бошлайди. “Албатта фақат Аллоҳга ва охират кунига ишонмайдиганлар ва қалблари шубҳага тўлганларгина сендан изн сўрарлар. Бас, улар шубҳаларида иккиланаверадилар”(Тавба, 45).3

Тоғлар чўкиши, эриши мумкин. Кўнгил ҳам Аллоҳнинг иродаси билан юмшаши мумкин. Бирон нарсада қайсарлик қилиб турганида Аллоҳнинг изни билан дарҳол қалбида меҳр уйғониб кетади. Яъни тошдек қотиб турган қалб Яратганнинг иродаси билан эрийди.
Тоғ ер юзининг кўрки, гўзал манзараси ҳамдир. Қалб эса инсоннинг кўрки ва унинг юзидир. Чунки қалбдаги юзда ифода этади. Агар инсон чиройли кўринишни истаса, аввало қалбини поклаши керак бўлади. Чунки тоза ва саришта қалбдан Аллоҳнинг илму ҳикмати ўрин олгандир. Қалбдаги илоҳий нур эса кишининг юзида акс этади. Дунёни гўзаллаштиришни инсон дастлаб кўнгилдан бошлаши керак экан. Шундагина бу оламнинг ранг-баранглигини кўз кўра олади, юрак ҳис қила олади.



__________________________
1. R. A. Nicholson: Mowlavi (Jalaluddin Rumi) The Mathnavi. Hermes pub., 2003, p.:50.
2. Мавлоно Жалолиддин Румий Маснавийи маънавий. Ж.Камол таржимаси, Т.: Фан, 2005 й., 1-китоб,145-б.
3. www.quran.uz/

Izoh: Ushbu qarashlar tasdiqlanib, filolog va o'zbek Rumiyshunos olimlar ko'rigidan o'tgan ilmiy dissertatsiyadan olib qo'yilyapti.

(c)

[Maryam]

Yuqorida qalb haqida fikr ketgani bois shu yerda bir narsani yozib qoldirmoqchiman....Darhaqiqat, inson topganini hech qachon yoqotishni isytamasa, ayni holatda qalbini pok tutdimi shuni asrab-avaylab qolishni istasa, oyatu-karimalarda keltirilishicha, inson nopok qalblardan, uning qalbiga ozor bergan insonlardan yiroqda yursa, shunda ularning ta'siridan, ozorlaridan o'zini asrab qolgan bo'lar ekan...ta'nadagi bir parcha go'sht ozor cheksa butun vujud ozor chekadi, u qalbdir deyilgani ham bejiz emas...Mag'rur qalbni pok saqlash-insonning bu dunoyodagi eng katta oliy vazifasi deb bilaman....O'zini qalbini asragan odam- birovning ham qalbiga ozor yetqazishdan qo'rqib turadi...O'zini qalbiga bee'tibor bo'lgan inson, birovning ham qalbi bilan ishi bo'lmaydigan johillar toifasidan bo'lib qolganini sezmay qolishi-fojea, jaholat deb bilaman..Afsus va nadomlatlar bo'lsin, hozirig kunda judayam yaqqol bu narsa ko'zga tashlanadi...birovning qalbi birov uchun begonadek, vaholanki unutmasliklari kerak, har bir qalbning uyida Xudo yashaydi. Qalbni buzmoq-Xudoning uyini vayron qilgani bilan teng. Shuni odamlar bilganlarida, balki dilozorlik yoqolgan bo'lar edi Yer yuzidan...Aslida esa, u kabi insonlardan yiroq yurish eng to'g'ri yo'ldir. Yaratgan hamisha yaxshi insonlarga duch qilsin, yaxshi bilan yurgan unga ergashgan odam kamol topadi, baxt topadi, omadi chopadi...

[Maryam]

Menda bitta savol bor edi, bundan 2 yil oldin Rumiynig Masnaviysini sotib olgan edim, ammo Jamol Kamol ustozimiz, 6 tomini ham tarjima qilganlar...shu 6 ta tomi ham nashrdan chiqqanmi?

[Maryam]

Adashmasam bundan 3 kun oldin Rumiy Hazratlarining hikmatlarini quyidagisini o"qidim:

Buxl zanjiring qo'ling, bo'yningdan ol,
Charx aro baxting senga ochgay visol.
Buxl- baxilik degani

Shunda oyati karima yodimga tushdi. Qobil va Hobil bir qizni deb talashib qoladilar. Xudo yo"liga qurbonlik qilishni Odam a.s o'g'illariga buyuradilar hamda kimning qurbonligi Xudo yo'lida qabul qilinsa, o'shanga qizni nikohlab berishlarini aytadilar. Qobil o'z kasbi dexqonchilikdan eng sifatsiz bemazasini qurbonlik qilsa, Hobil esa chorvasidan eng yaxshisni tanlab, qurbonlik qiladi. Shunda Hobilning qurbonligi qabul qilinadi.

Demqochimanki, baxillik insonni (baxtni keng ma'noda tushunsak) baxtini bog'laydi. Insoning qo'li nafaqat hamisha hayrda bo'lishi kerak, balki hayir qilganda, sadaqaga eng yaxshi ko'rgan narsasini, eng sifatli narsani hayr qilishi kerak. Bu bilan u komilligini ko'rsatadi. Xudoga ham shunaqalar manzur ekan.

[Maryam]

Bevafolik itga-nomusdir

***
Sen balandlarga ko'zingni tik mudom.
***

Etma badnom bandai Ollohni

***
Etma bovar ul necha ont ichsa ham
bilmagay ontu, qasamni muttaham.

***
Haddidin oshganga loyiqdir jazo

***
Sen yo'qotsan gar biron-bir narsani,
Bir halokatdan xalos etmish sani.

***
Ta'nalarga zarra parvo etmagum.

***
Noumidlar topmagay jonlarga nur.

***
Jahlu, nafsni sindurur er ilm ila.

***
Husni dil ehson ila paydo bo'lur.

***
Anglamoqqa hamma ham qodir emas.

***
Kunni zoe etma, pashsha o'ldurub.

***
Mehri poklarni aziz tut erta kech,
Mehri yo'qlarga ko'ngul berma hech.

Jaloliddin Rumiy

[Shokirbek]

Мавлононинг "Маснавий"ларининг тўлиқ
асли ва таржималарининг электрон вариантларини қаердан топиш мумкин?
Олдиндан раҳмат.

[Kavsar]

Сообщение от Shokirbek

Мавлононинг "Маснавий"ларининг тўлиқ
асли ва таржималарининг электрон вариантларини қаердан топиш мумкин?
Олдиндан раҳмат.

Assalomu alaykum, rahmat Mavlonoga e'tibor uchun xursand bo'ldim Rumiy bobomizning muxlislari ko'pligidan..

Ilgari googledan izlab inglizcha variantini topgandim lekin sayt linki hozir aniq esimda yo'q. Mevlana Rumi deb izlasangiz topasiz. Agar inglizcha tarjimasi kerak bulsa download Mathnavi deb izlang by R. Nicholsonni tanlang. Men Jamol Kamol ustoz foydalangan Nicholson nusxasidan (forsiy) foydalangan edim. O'zbekcha elektronini ziyouz.com kutubxonasida ko'rganday bo'luvdim adashmasam Asqar Mahkam sharhli tarjimasini.