Ресторан
Шеф повар
AKA:Chustiy
Сообщений: 551
+ 551
998/378
– 1
0/0
|
— Аммо катталар орасида қизларнинг ана шу ақлий етилишидан қўрқадиганлар бор. Шу боис, қиз болани иложи бўлса 17 ёшида, ҳатто ундан ҳам эртароқ келин қилиб олишни исташади. Чунки ақлини таниган, ўзининг ҳақ-ҳуқуқини билганни бошқариш, қайноналар тили билан айтганда, "қайириб олиш, жиловлаш" қийин кечади, деган қараш бор. Бунга сизнинг муносабатингиз қандай?
— Катталарда гап кўп. Ҳали ҳаётда пишмаган, ақлий салоҳияти етилмаган қизларни келин қилишни истаганлар, афсуски, йўқ эмас. Уларнинг нияти нима? Аввало, ёш келинни уйдаги барча таомилларга бўйсундиришни хоҳлайди. "Ёш қизни келин қилсам, ҳамма айтганларимни сўзсиз бажаради", деб ўйлашади. "16-17 ёшли қизга уйлансам, менинг ҳам, онамнинг ҳам айтганларини қилади", дейдиган йигитлар ҳам орамизда кам эмас. Лекин улар бу ёлғончи тасаввур эканлигини билишмайди. Маълум вақт ўтгач, ёш келинчакнинг уқувсизлиги, тажрибасизлиги, ақлсизлиги кўзига ташланади. Қайнона бошқа келин қилишни, йигит бошқасига уйланишни хоҳлаб қолади. Бундай оилалардаги низолар нимадан ва қаердан келиб чиқади? Сабабларни қаранг: нима эмиш — келиннинг қўли бемаза эмиш, боласини соғлом туғолмаган эмиш. Бундай муносабатда бўлган оилада келин соғлом бола туғолмайди ҳам. Чунки тиббиётда туғиш ёшининг энг мақбули 20-29 ёш деб қабул қилинган. Тўғри, 18-19 ёшда ҳам етилиб, соғлом фарзанд кўриш имкониятига эга дуркун қизлар бор. Афсуски, уларнинг сони жуда кам. Аммо ёш қизни келин қилиб олиб, соғлом фарзанд туғиб беролмагач, уни уйидан ҳайдаб юбораётган қайноналарнинг ҳам кўпини кўрдик. Бу қиз боланинг нафақат маънавий, ҳатто жисмоний жиҳатдан ҳам оилавий ҳаётга тайёр эмаслигини кўрсатади.
— Никоҳ ёши масаласига бошқа мамлакатларда муносабат қандай?
— Никоҳ ёшини белгилашда, албатта бошқа мамлакатларнинг меъёрлари ўрганилиб чиқилган. Фақат бизнинг мамлакатимизда эмас, кўпгина ривожланган давлатларда бунақа тажриба бор. Марказий Осиё давлатлари, шунингдек, Ҳамдўстлик давлатларида ҳам амалдаги никоҳ ёши биздаги белгиланган меъёрларга мос келади. Россия, Миср, Бразилия, Чили, Канада, АҚШ каби давлатларда тенг ёш — 18 ёш қабул қилинган. Иккала жуфтлик учун 20 ёшни танлаган давлатлар сирасига Япония, Жанубий Кореяни киритиш мумкин. Малайзияда эса никоҳни қайд этиш 21 ёшдан белгиланган. Бунда ҳар бир мамлакатнинг географик жойлашиши, ижтимоий-иқтисодий ҳолати, аҳолининг репродуктив саломатлиги албатта, инобатга олинади.
— Ўтказилган тадқиқотларда 17 ёшли қизлар ўртасида турмушга чиқаман, оила қураман, муносиб уй бекаси бўлмаган дейдиганлар қанча фоизни ташкил этмоқда? Нормал ҳолат даражаси қандай?
— Ёшлар ўсмирлик, ўспиринлик даврига қадам қўйганда, ўзларининг ҳаётдаги вазифаларини биладилар. Масалан, қиз бола, мактабда яхши билим олмаган, коллежда яхши ўқимаган ёки унинг қизиқишлари яхши эътиборга олинмаган бўлса, бирорта касбни эгаллай олмаса, ўқишини тўғри изга сололмаса, ҳаётдан бошқа йўллар қидира бошлайди. Агар ўзига нисбатан йигитлардан сал келишганининг муносабатини ҳис қилса, йигитлар назари тушганини сезса, бошқача эҳтиёж, яъни майл пайдо бўлади. Ўзидан қониқиши, ўзини намоён қилиш учун имконият топгандай бўлади. У "энди мен оила қураман, иложи бўлса, ўзига тўқ, бадавлатроқ йигитга тегсам" деган мақсадни кўзлайди. Шу менинг оилам бўлади, фарзандлар кўраман, чиройли кийиниб юраман, деган нарсани хоҳлайдиган қизлар ҳам бор. Бу бир қарашда меъёрий ҳолат, албатта. Аммо айрим қизларнинг ота-оналари аввал бирон ўқишга кирсин, қўлида дипломи бўлса яхши-ку, дейди. Бироқ уларнинг ўзлари буни хоҳлашмайди. Ҳар хил важ-карсон кўрсатиб, дарсга бормасликнинг турли йўлларини қидиради. Масалан, "менга коллежда бир хил кийим кийиш ёқмайди" дейди ёки битта ўқитувчи атайлаб унга паст баҳо қўйганлиги туфайли ўқишдан кўнгли қолган бўлади. Бу аслида шунчаки баҳона, холос. Ота-оналар қизларини оилавий ҳаётга тайёрлашга етарлича эътибор бермайди ёки бу улар учун жиддий ҳаётий масъулият эканлигини унутиб қўйишади. Кўпчилик оналар билан суҳбатлашганда, "биз эртадан-кечгача бандмиз, қизимизни коллежга ишониб топшириб қўйганмиз-ку, лекин негадир қизиқиши сустроқ, битирсин-чи, жойи чиқса, тезроқ турмушга бериб юборамиз-да", деганлари ҳам бўлди. Бундай қарашда юрганлар ўзлари кўра-билиб, шунча йил авайлаб ўстирган фарзандларининг келажагига бефарқ эканликлари билан бирга уларнинг орзу-ҳавасларини ҳам куйдириб юборишади. Ҳатто айрим ота-оналар орасида қизларини қандайдир ўткинчи ҳою-ҳаваслар ва бойликлар қурбонига айлантириб юбораётганлари ҳам афсуски, учрайди.
Мисол сифатида бир воқеани айтай. Марказимизга уч боланинг онаси ёрдам беришимизни сўраб, мурожаат қилди. Маълум бўлишича, унинг ота-онаси ҳали ўн етти ёшга тўлмаган, коллежни ҳам тамомламаган қизини турмушга узатиб юбораверган. Қиз ҳам ота-онасининг раъйини қайтармай, улар раво кўрган йигитга турмушга чиқиб, кетма-кет уч болали бўлган. Етти-саккиз йилдан кейин у қайнонасига, эрига ёқмай қолган. Ўтирса ўпоқ, турса сўпоқ бўлиб, уйдан ҳайдашган. Биз унинг қайнонаси билан суҳбатлашганимизда минг хил важ-карсонни баҳона қилди. Муросаю мадора ҳақида эшитишни ҳам истамади. Ҳатто фарзандининг зурриёдлари, набиралари ҳам унинг кўзига кўринмади. Ниҳоят, сўнгги чора сифатида йигирма беш ёшли, учта боласи бор аёлга суд пул ундириб беришга қарор чиқарди. Тасаввур қилинг, ўша арзимаган пулга на уй сотиб олиб бўлади, на бошқа нарса. Энг ачинарлиси, қизнинг ўз ота-онаси бугун жимгина, томошабин бўлиб қараб туришибди? Қиз болани вояга етганда тезроқ турмушга узатиб юбориш билан муаммо ҳал бўлмайди-ку? Хўш, энди ана шу муштипар аёл ва унинг фарзандлари ҳаёти учун ким жавоб беради? Бу ҳам биз бугун мулоҳаза юритаётган эрта турмуш қуриш билан боғлиқ мавзуга бевосита дахлдор муаммо. Ҳатто қизининг ўзи вақтли турмушга чиқишни истаган тақдирда ҳам ота-оналар ўйлаб иш тутишлари, уни оилавий ҳаётга тайёрлашлари, маълумот ва бирор касб-ҳунар эгаси бўлишига кўмаклашишлари шарт.
Худди шундай ҳолат йигитларда ҳам учрайди. Онаси касал бўлса ёки кекса бобоси набирасининг тўйини кўриб қолиши учун 17-18 ёшидаёқ ўғлини уйлантирадиган оилалар ҳам бор. Бу худбинликдан бошқа нарса эмас. Оила кимнингдир хоҳиш-истаклари, арзимас ўткинчи ҳаваслари учун вақтинча қурилиб, ўхшамаса бузилиб кетадиган ўйинчоқ эмас. Унинг ортида инсонлар тақдири, фарзандлар келажаги ётади. Буни ҳаммадан ҳам кўра, биз катталар кўпроқ ҳис қилишимиз керак.
Эндиликда одамларнинг ўзлари сепли келиндан, эпли келин яхши экан, ўқигани, оқ-қорани ажратгани, оила билан боғлиқ билимларни билиши ниҳоятда зарур экан, деган аниқ бир тўхтамга келишмоқда. Қолаверса, ёшларнинг ўзларида ҳам никоҳга бўлган муносабатда, никоҳ ёшини белгилаш борасида қарашлар ўзгарган. Олий ўқув юртлари талабалари ўртасида ўтказган сўровимизда, уларнинг кўпчилиги юқори курсда ёки ўқишни тугатгандан кейингина турмуш қуриш маъқуллигини қайд этдилар.
Яқинда пойтахтимизнинг Учтепа туманидаги маҳаллаларидан бирида икки авлод—бўлғуси келинлар ва ҳаётда катта тажриба орттирган ота-оналар учрашувини ўтказдик. Тадбирда қатнашган қизларнинг аксарияти ўқишни битирмагунча турмушга чиқиш керак эмас, деган қарашни ёқладилар. Ҳозирги кунда жамоатчилик орасида ўртача никоҳ ёши тенг бўлиши лозим ва ҳаттоки, 20-21 ёшни меъёрда деб ҳисоблайдиганлар сони ҳам ортмоқда. Охирги 3-4 йил нарида никоҳ ажримларида оиладаги қайнона-келин муносабатларида муросасизликлар кўпроқ қайд этилаётганди. Ўтган йилги натижалар эса қайнона-келин ўртасидаги муносабатларнинг анчагина тартибга келиб қолганлигини кўрсатмоқда. Ушбу важ туфайли ажрашишлар эса 7-8 баробарга камайди. Бу қувончли натижалар эмасми?
Аслида ҳаммамизнинг ниятимиз битта: Бир дунё орзу-умидлар билан қурилаётган ҳар бир оила мустаҳкам, тинч-тотув бўлсин. Ҳеч кимнинг бахти ярим бўлмасин!
Назира ҚУРБОН суҳбатлашди.
|
Линейный вид
