Тулкин Эшбек ижодидан

[Tulqin Eshbekov]

“ОШИҚ” ДОМЛА
ёхуд “талаба”нинг ишқий мактуби

1. Душанба
Журналистика факультетида “талабчан” домла эканлигимни намойиш этдим:
– Мунтазам қалам тебратмасангиз журналист бўла олмайсиз,– дедим талабаларга.– Сизларга вазифа: кунига камида бир қоғоз, демак, ҳар ҳафтада етти варақдан ижодий иш ёзишингиз шарт! Кимки ёзмаса, бу мўътабар даргоҳда “адашиб” юрганини ўзи фош этган ҳисобланади!..
Мақсадим – истеъдоднинг тўқсон тўққиз фоизи меҳнат деган фикрни исботлаш эди!.. Барака топгурлар келгуси машғулотга саккиз-ўн варақдан ёзиб келишибди! Саксон беш нафар талабанинг жами етти юз бетдан ортиқ “ижодий иш”ини кўриб ҳайратга тушдим. Ана сенга олам-олам гул мисол ижод маҳсули! Энди тўйгунингча ўқийвер, “талабчан” домла!
Олахуржун кўтарган почтачидек бир қучоқ қўлёзмалар олиб келганимни кўрган хотиним бурунчасини жийирганча саволини дўлдек ёғдирди:
– Эҳ-ҳе, шунча қоғозни қаердан олдингиз? Нима қиласиз уларни? Ёки, маклатурага топширамизми, а?
– Қоғоз эмас, талабаларимнинг ижодий ишлари,– дедим ижодхонадаги столим устига қўярканман.– Келгуси машғулотгача ўқиб, баҳоламоқчиман!
– Қандоқ улгурасиз?
– Улгуришим шарт! Келгуси душанба куни талабаларим кутишади!..
Хоним пешонасини тириштирганча дилидагини айтди-қўйди:
– Сизга нима зарил?!
– Бўлғуси журналистларга ижод сирларини ўргатмоқчиман!
Асл муддаом эса – сарагини саракка, пучагини пучакка ажратиб, шунга яраша машғулот ўтиш эканлигини аёлимга айтиб ўтиришни эп кўрмадим.
Бўлғуси актёрларнинг муаллимаси бўлган хотиним дафтар текширишдан безганини яшира олмади, шекилли, пешонасини тириштирган кўйи атай уф тортди. Эринмаган банда, дегандек, елкаларини учириб қўяркан, дилидаги тилига кўчди:
– Ўзингизга жавр қипсиз...
У ҳақ экан. Барча ишларимни йиғиштириб қўйиб, ғар куни юз ўн бетдан ўқисам, келгуси машғулотгача аранг улгурарканман. Бай-бай-бай. Ўзимни адабиёт оламидаги одам ҳисобласам-да шунчалик кўп адабий-бадиий китоб ўқишга имкон топа олмасдим...
Энди ўқисанг ҳам ўқийсан, ўқимасанг ҳам ўқийсан, “дониш” домла!
Хайрли ишни бошладингми, бас, чекинма! Атай ёздирганга яраша сабот билан ў?и! Эртага ҳар бир талаба сендан жавоб, таъбир жоиз бўлса – баҳо кутади!.. Туроб Тошбекович, дейман ўзимга ўзим, талабалар олдида чув тушишдан ёмони йўқ. Қўлёзмаларни ҳафсала билан ўқиб, адоғига баҳо қўя бошладим. Бўлғуси журналистларнинг кўпчили чакки эмаскан. Бироқ, гуруч орасида учрайдиган курмак мисол айрим ғўрроқ талабаларнинг ажи-бужи ёзувлари кўзни, ғализ жумлалар, имловий хатолари асабни ишдан чиқараёзди. Уларни ҳам “йўлга” солиш керак. Шунинг учун домламиз-да!..
Хоним уч-тўрт марта ёнимга келиб, жимгина қайтиб кетди. Аҳволимни тушуниб, нон-чойимни ҳам иш столимга келтирди... Шу куни қачон кўзим илинганини билмайман. Партага бош қўйиб ухлайдиган талабалар “сафига” қўшилиб қолаёзибман... Яхшиям, хоним уйғотиб, жойимизга таклиф этди...

(Давомини сешанба куни ўқийсиз).

[Tulqin Eshbekov]

Сообщение от OmoN

Домла, сабрингизга қойилман Сизни танқидга шу даражада бардошли деб ўйламагандим.

Танқид келажакнинг меваси, деган ақидага амал қиламан. Фақат, ўринли танқид бўлса, меваси ширинроқ бўларди-да!..
"Қувноқ гаплар"даги айрим шеърларнинг заиф жиҳатларини ўзим ҳам кўриб, англаб ва энг муҳими, қиёмига етказиб боряпман. Ҳар қалай, зарарли нарса ёзмаётганимни ҳам ҳис этиб турибман...
Сиз ҳам самимий фикрларингизни билдириб борсангиз мамнун бўлур эдим.

[OmoN]

Сообщение от Tulqin Eshbekov

(Давомини сешанба куни ўқийсиз).

Домла, адашмасам буни эълон қилгандингиз.

Сообщение от Tulqin Eshbekov

Сиз ҳам самимий фикрларингизни билдириб борсангиз мамнун бўлур эдим.

Ким сифатида?

[Masud Mahsudov]

Сообщение от Tulqin Eshbekov

BEZARAR GAP
Bezarar gap hayotda,
Zarar keltirmas, oshna.
Bezarar, deb ko`p aytsang,
Qoniga bo`lar tashna...

Ushbu to'rtligingizda to'rtinchi qator shaxsi ko'rsatilmagan. Shu sababdan ham, ma'no chalkashib ketgan... Ya'ni, bezarar gap aytsang, kimning qoni tashna bo'lishi yoritilmagan. Ma'noga ko'ra, bezarar gap ko'p aytsa, kim qoniga tashna bo'lishi mumkin?
Umuman olganda esa, "Qoniga tashna bo'lish" iborasi ma'no jihatdan noto'gri qo'llanilgan kontekstda... Bezarar gapni ko'p aytilsa nega birortasi alamzada (ya'ni, "qonga tashna bo'lish" ning sinonimi) bo'lishi kerak ekan? Mantiqni ko'rsatib bering-chi?

Masalan, Siz ham, anchadan beri bezarar to'rtliklar yozayapsiz... (O'zingizning gapingizdan iqtibos "Ҳар қалай, зарарли нарса ёзмаётганимни ҳам ҳис этиб турибман...") Lekin men qonimga tashna bo'lganim yo'q... ;-)

P.S. "Oshiq domla" e'lon qilingan, domla...

[Masud Mahsudov]

Ha, yana qo'shimcha... Odatda, to'rtlik a-a-a-a, a-a-b-b, a-b-a-b, a-a-b-a, a-b-b-a shaklda qofiyalanishi maqsadga muvofiq... (agar to'rtlikning o'zi bo'lsa, ya'ni to'rtlikni yaxlit she'r qilib yozganimizda). Sizning aksariyat to'rtliklaringizda ikkita qofiyadosh so'zlar bo'lib,ma'nodan ko'ra ana shu ikki qofiya ortidan ham yugurgandek chiqib qolayapti...

P.S. Yuqoridagi to'rtlikni tahliliga qo'shimcha... Agar 4-qatorni "Qonga bo'linar tashna" deganingizda ham, hech bo'lmasa, shaxsi mos kelar edi... (garchi, umumiy ma'nosi g'alisroq bo'lsa-da)

[Bekmirzo]

Сообщение от Tulqin Eshbekov

...
У ҳақ экан. Барча ишларимни йиғиштириб қўйиб, ғар куни юз ўн бетдан ўқисам, келгуси машғулотгача аранг улгурарканман. Бай-бай-бай.
...

Buni qarang, To'lqin aka,
sizning o'zingizga javr qilganingizni ko'rsatish uchun jumladagi atigi bitta so'zdagi atigi bittagina harfning almashib qolishi ham ko'rsatib qo'yar ekan...

[Bekmirzo]

Mas'udning fikrlarini tasdiqlagan holda, quyidagi to'rtlik haqidagi fikrimni aniqroq aytsam, To'lqin aka:

Сообщение от Tulqin Eshbekov

BEJAY GAP
Bejay gap, deb olqishlaydi,
Samarqandlik bir jo`ram.
Bunday gapni yoqtirmas hech,
Qovog`i qor bir to`ram...

Samarqandlik jo'rangizning o'quvchiga nima qizig'i bor? Jo'rangizning samarqandlik ekanligini nima ahamiyati bor? Yoki, bejay gapni faqat (stereotip) samarqandliklar olqishlashadimi?
Qovog'i qor to'rangizni bu yerda samarqandlik jo'rangizga qarama-qarshi qo'yayapsiz... Samarqandlik bo'lmagan odam qovog'i qor hisoblanadimi? (yana stereotip)

Keyin, "bejay" degani nima degani o'zi, qanaqa ma'noni bildiradi? O'quvchi bu so'zning ma'nosini mazmuni yaxshi chiqmagan bu to'rtlikda qanday tushunishi kerak?

Xullas, shunaqa gaplar...

[Husen]

Сообщение от Tulqin Eshbekov

Бироқ, Мартин Иденни ҳам ўз даврида ноширлар ҳайдаб солгани ҳақида ўқигансиз. Ҳаётда эса машҳур Борхесни тириклигида шундай маломат қилишган.
Бир замонлар Умар Хайёмни ҳам, ўзимизнинг Абдулла Қодирий бобомизни ҳам шунақа гаплар билан роса ранжитишганини айтмасам ҳам бўлади.
Бугун журъат этиб эълон қилаётган машқларим ҳали кўп танқидга учрашига аминман.

Оффтоп:

Яъни ёқса ўқинглар, ёқмаса катта кўча, шунақами?!

[Masud Mahsudov]

Martin Iden, Sizdan farqli o'laroq, boshida ancha sayoz materiallar olib borgan, shu sabab, uni quvib solishgan. eslang, keyin o'sha boshida yozgan asarlarini kulgu uchun chiqaradi-ku yana... Lekin, O'sha Martin Iden, keyinroq, o'z xatolarini tushunib, chuqurroq mulohaza bilan, yaxshi asarlar yoza boshlaydi... To'g'ri, ba'zi tanqidlar no'o'rin bo'ladi, shu uchun ham bir muharrir bilan yoqalashishgacha boradi. Lekin, keyingi yozgan asarlariga zamonasining ko'p tanqidchilari yaxshi baho beradi, garchi noshirlar qabul qilishmasa-da...

Sizning ham asarlaringizga bildirilgan yaxshi fikrlarni ham kutib qolamiz...

[Tulqin Eshbekov]

QUVNOQ GAPLAR (Davomi. Boshi oldingi sahifalarda)

Saralangan gaplarni dastlab maqola tarzida “Ogoh” gazetasining 2005 yil 13, 20, 27 may sonlarida “Topib aytil(ma)gan gaplar” sarlavhasi ostida yoritgandik, ko`pchilikda katta qiziqish uyg`otdi.

BEZDIRADIGAN GAP
Bolta urib o`z ildiziga,
Bezdiradigan gap aytdi-da.
Shundan keyin kattalarning ham,
Ixloslari mutloq qaytdi-da.

BEZOR QILGAN GAP
Bezor qilgan ko`p gaplardan,
Qancha odam bezordir.
Bunday gaplar ko`ngillarga,
Benihoya ozordir.