Ростини айтсам, муҳтарам ёзувчимизнинг "Одамийлик мулки" асарларини ҳарчанд ҳаракат қилсам ҳам ҳазм қила олмадим. Афсуски, адимизнинг сўнгги йилларда матбуотда чиқишларини ўқимаганим, "Одамийлик мулки" китобини шу яқин икки ойнинг ичида ўқиганим учун ушбу мавзунинг бошида берган саволларим энди бироз ноўриндек бўлиб туюлмоқда. Мен берган саволимда кундалик ҳаётимизда диннинг ўрни, кўпчиликнинг динга шўнғиб кетаётганлиги хақида сўраган эдим.
Албатта, алҳамдилуллоҳ мен ҳам мусулмонман, мени ҳам ёшлигимдан бувим, ойим, дадам ўзбекона одоб-ахлоқга ўргатганлар, Қуръони карим сураларини ёд олганман, исломий ҳикоялар эшитганман. Ҳар хафта пайшанба ва якшанба кунлари ўтганларни ёд этиб, борларга соғлиқ ва узоқ умр тилаб дуои-фотиҳалар ўқиш бизнинг оилада ёшлигимиздан расм бўлган. Ҳозир ҳам бу одатни тарк этмасликка ҳаракат қилиб келаман.
Лекин шундай бўлса ҳам, "Одамийлик мулки" китобининг ўзагида ётган, шу бугунги ҳаётимизда ва инсонлардаги барча қусур ва камчиликларни фақат исломга асосланган панд насиҳатлар билан ёки шариатда белгиланган турмуш тарзини тиклаш билан ҳал қилиш мумкин деган фикр билан қўшила олмайман.
Бутунлай "келгиндилар" ва "келгинди ғоялар" йўқ бўлган 200-300 йиллик ўтмишимизда жамият қандай эди ? Ахир у замонларда шариатга оғишмай амал қилинарди, ҳамма намозхон эди, лекин шу билан бирга биродаркушлик урушлари тўхтовсиз давом этарди, хонлару, беклар халқ манфаатини ўйлармиди, баччабозлик, қиморвозлик авж олган эди.
Гап фақат бунда эмас, "Одамийлик мулки" китобининг эринмай эски манбаълардан олинган катта-катта бўлаклари туфайли эскича бўлиб қолган тили, китоб бугунги кун китобхони учун мўлжалланган эмас деган фикрни келтириб чиқаради.
Ёки бўлмаса, ушбу китобни ҳозирги кунда деярли чоп этилмайдиган ва топиб бўлмайдиган ўрта асрлар панд-насиҳатлар китобларининг дидактик йиғиндиси сифатида, улар билан замонавий китобхонни таништириш мақсадида ёзилган деб ҳисоблаш мумкин.
(28.12.2008 й)
|