народный писатель Узбекистана
Сообщений: 226
+ 163
774/218
– 0
0/0
|
Цитата:
Хотинтанлов
(Буни ўкинг-у “Худо ўзинг асра!” деб кўйинг.)
Корни оч одам сергўшт палову бўрсилдок нонни орзу килгани каби бўйдокнинг дарду хасрати момакаймок кизларда бўлиб колади. Овози раста бўлган кундан бошлаб то уйлангунига кадар ўтган узок йиллар мобайнида ўтирса хам, турса хам, ётса хам хаёлидаги шахло кўз, камалак кош, киприклари ханжар, лаблари бодом, коматлари сарв гўзаллар ишва килаверади. Ота-онасининг огзини пойлайвериб, жигари хун бўлган бўйдокнинг дардини ким эшитади? Бўйдок “Сен хам уйлангин, бола-чака орттиргин”, деган бир огиз сўз учун хатто жонини беришга хам тайёр.
Кийин бўлганда ўзбекнинг бўйдогига кийин. Ота-онасига караб: “уйлангим келяпти”, дея олмаса, “кечалари менга ёстик чидай олмаяпти”, дейишга тили бормаса... Европалик бўйдокларга осон.
Эрталаб танишади, пешинда никохдан ўтиб, кечкурун уйига бошлаб келиб: “Мамуля таниш, бу келининг”, дейди. Хикоямиз кахрамони Шодикул шунакаларга хавас киларди. Хаёлан шу тарзда, европачасига, минг бир марта уйландиёв. Лекин хаёлни хакикатга айлантиришга куриб кетмагур ўзбекчилик хаёси йўл кўймади-да! Нихоят оху зори Яратганга етиб бориб, отаси “вакт етди, киз танла”, деб амр килди. Шодикул кувонди. Кўп йиллардан бери биринчи марта ширин уйкуга берилди.
...Бўйдокчилик умрига якун ясаши керак бўлган Шодикулни тонг янгилик билан каршилади. Бугундан бошлаб совчилик санъати бархам топадиган бўлибди. Яъни совчиларнинг уйма-уй изгишларига чек кўйилибди. Энди бўйдок хокимиятга боради, янги ташкил этилган “хотинтанлов” бошкармасига учрайди, суратларга караб, келинни танлайди – вассалом! Шодикулга бу янгилик маъкул келиб, кувонди. Эрталаб келинни танласам, окшомда тўй экан-да, деб хокимият сари югурди.
“Хотинтанлов” бошкармасининг “бўйдоклар” бўлимида уни бир хумкалла карши олди. Хунук каллани безашни ўзига ор деб билган сочлар тўкилиб кетгач, бу одамнинг башарасини бирон бир тузукрок нарсага киёслаш хам кийин бўлиб колган. Аммо гўзал каллик орзусидаги Шодикул бу башаранинг хунуклигига эътибор бермади.
-Хм, уйланмокчимисан?-деб сўради хумкалла.
-Дадам шунака дедилар,-деди Шодикул ийманиб.
-Даданг яхши одамга ўхшайди. Скрапканг борми?
-Исправками? Канака исправка?
-Дадангнинг “уйлан” деганини кандай исбот этасан?
-Дадамнинг айтганларига ишонмасангиз, ўзимнинг уйлангим келиб колган бўлса-чи?
-Унда уйлангинг келиб колгани хакида скрапка керак. Махалла раиси уйлангинг келиб колганини текшириб, аниклаб, кейин махалланинг карорини чикариб берсин.
Шодикул гапни чўзса, янги справкалар кайнаб чикиши мумкинлигини англаб, индамасдан изига кайтди.Дадасига бўлган гапни уяла-уяла айтди. Дадаси сўка-сўка далолатнома ёзиб берди.
Махалланинг раисига куюкрок салом бериб эди, текшириб ўтирмай, у хам карор чикарди.
Хумкалла иккала когозга узок тикилди, охири хукм чикарди:
-Махалланики бўлади. Дадангники ўтмайди, мухри йўк экан. Райсабисга бориб, тасдиклатиб кел.
Райсобесга пешинга якин бориб, куюк салом берилса, иш осон битаркан. Лекин хумкаллага бу кифоя килмади.
-Даданг бирон партияга аъзоми?-деб сўради.
Шодикул “партиянинг ёрдами тегиб колар”, деб ўйлаб “албатта аъзолар”, деб юборди.
-Унда партия раиси тасдиклаб берсин-деди хумкалла.
Дадаси партиясиз эди, ўглининг бахтини ўйлаб, бира тўла иккита партияга аъзо бўлди-ю икковидан хам далолатнома олиб берди.
Хумкалла далолатномаларни четга суриб, Шодикулга тикилди:
-Тўйга тайёрмисан, ўзинг?
-Тайёрман,-деди Шодикул ишонч билан.
-Фалон минг сўм калин пули тўлаб кел. Беш прасан солиги билан жаъми шунча минг сўм тўлайсан.
-Калин пули йўк бўлиб кетган-ку?-деди Шодикул норози охангда.
-Сен кадриятларимизнинг тикланишига каршимисан? Ўйлаб гапир, бу сиёсий масала!-деди хумкалла жахл билан.
-Соликни нимага тўлайман?
Хумкалла унга норози киёфада караб, столи устида турган китобчани вараклади.
-Ўкишни биласанми, ма, ўки! “За обслуга” деган. Уйланганингдан кейин келин “обслуга” киладими?
Ўгил бола бўлсанг, хакини тўлаб кўй-да!
Шодикул пулни тўлаб келди. Хумкалла яна бош чайкади:
-Сут пули тўламабсан-ку? Фалон сўм сут пули, фалон сўм солик, жаъми фалон сўм тўлаб кел.
Бу талабдан Шодикул аччикланди. Бир хафта олдин ўртоги уйланганида бу машмаша, бу тўловлар йўк эди-я!
-Яна нега солик тўлайман, кайнонам хам обслуга киладиларми?-деди кесатиб
Хумкалла кесатикка ахамият бермай, жиддий охангда жавоб кайтарди:
-Бу пешонангнинг шўрига боглик, ука.
Сут пули тўлаб келингач, хумкалла яна бош чайкади:
-Тугилишда чала тугилганмисан, ука, хамма ишларинг чала-я!-деди у норози охангда.
-Яна нимаси чала? Бўлажак кайнотамга нос пули тўламабман-ми?-деди Шодикул бўгилиб.
-Нос пули алохида масала. Хозир гинекологдан скрапка олиб келишинг шарт.
-Ие, ака, гинеколог хотинларнинг дўхтири-ку?
-Буни сендан хам яхширок биламан. Уйланмокчимисан?
-Ха.
-Демак, хотин эмас, эркаксан?
-Кўриб турибсиз-ку?
-Кўриб турганим йўк. Гинеколог кўриб, хотин эмас, деган скрапка ёзиб берсин.
Гинеколог билан иш бир ёклик бўла колса кошки эди. Бундан кейин Шодикул хумкалланинг талаби билан сартарошга бориб хатна килингани хакида, невропатологга бориб миясида курт йўклиги хакида, мол дўхтирига бориб кечаси маъраб юбормаслиги хакида, гўрковга бориб катта дадасининг ростдан хам ўттиз йил аввал ўлгани хакида далолатномалар олди. Кейин эса электрчиларга бориб, тўйдан кейин бир ой мобайнида чирокни ўчириб кўйиш хакида, сувчилардан эса сувни ўчирмаслик хакида, бешикчиларга бориб хотини туккан кунларда иш ташламаслик хакида, мактабга бориб тугилажак боласини яхши ўкитиб бериш хакида, институтга бориб тугилажак фарзанди комилини ўкишга порасиз кабул килиш хакида мажбуриятномалар олиб келгач, хумкалла унга когоз-калам узатди:
-“Ўглимни ўттиз ёшигача уйлантираман”, деб тилхат ёз.
-Киз тугилса-чи?
-Унда “ўгил бўлади”, деган мажбуриятнома олиб кел.
-Хали келин маълум эмас-ку?
-Унда ўзинг мажбурият ол. Агар киз тугилиб колса, мажбуриятни бузганинг учун конун олдида жавоб берасан.
Шодикул таваккал, деб ёзиб бергач, хумкалла: “Ана энди навбатга кўямиз, уч ойдан кейин келасан”, деди.
Уч ойдан кейин ўттиз иккита далолатноманинг эскириб колгани маълум бўлиб, янгиланди. Шундан сўнггина хумкалла Шодикулга бир альбом тутказди. Шодикул суратларни кўриб, чиройли кизни танлади. Хумкалла когозларини титкилаб кўргач, бош чайкади.
-Йўк, буни сенга бера олмайман. Низом бўйича бу киз факат уруш инвалидларига ажратилган.
“Имтиёз” деган нарсани биларсан? Уруш инвалидларига келин навбатдан ташкари берилади.
Шодикул “Хозир уйланадиган уруш инвалиди колибдими?” деб эътироз билдирмокчи бўлди-ю тилидан тутилиб колишдан кўркиб, индамади. Бошкасини танлади. Хумкалла яна когоз титиб, сўнг сўради:
-Испанчани биласанми?
-Уйланишимга испанчанинг нима кераги бор?
-Бу киз испанчада ўкийди. Мен уни сенга бериб юборсам. Кечаси у сендан испанчалаб бир нимани сўраб колса, сен нодон тушунмай гаранг бўлсанг...а? Йў-ўк, мен оиланинг бузилишига йўл кўя олмайман.Яна бир киз раккоса экан, Шодикул чилдирма чалишни билмагани учун у хам насиб этмади. Дўхтирликка ўкийдигани хам берилмади: “соппа-сог йигит экансан, дўхтирни нима киласан?” деди хумкалла. Албомда кўзи сал галатирок кизнинг сурати колди.
-Сен боп киз мана шу,-деди хумкалла.-Кўзига парво килма, юмиб юрса сезилмайди. Хў-ўш, маълумотларга караганда чап кулоги эшитмас экан, ўнг кулогига гапираверасан. Ўнг оёги... чап оёгидан саккиз сантиметр калта. Бунга хам парво килма. Кеча бир укахон ўн икки сантиметр калтасини хам жон-жон деб олиб кетди. Бўзрайма, агар йўк десанг, бундан хам курук коласан. Хў-ўш, омадинг бор экан-ку, укахон! Бу кизнинг ошкозони аперайса бўлган экан. Сенга фойда-да, овкатни кам ейди! Э ука, сен хотин олмайсан, хазина оласан. Шунга рози бўлавер. Бу киз соков экан, ўлгунингча кулогинг тинч бўлади. Ўзи шу кизни сенга ўхшаган укахонларга асраб юрувдим, суюнчисини бегона килмайсан. Яна уч йил сабр килсанг, пенсага хам чикади.
Шу ерга келганда Шодикул йиглаб юборди:
-Ака, мен энди йигирма бешга кирдим. Мен буви оламанми ё уйланаманми?
-Хой яхшиликни билмаган тентак! Йигирма беш ёш бўладими ё эллик бешми – эрга тегмаган киз бўлса бўлди-да, сенга яна канакаси керак! Бор жўна! Бу ер онангнинг уйими, ноз киласан!
Шодикул ярим йилдан кейин яна келди. Бу сафар хумкаллага сўзи ўтадиган одам билан гаплашиб келди. Аввалги сафар биринчи бўлиб кўзи тушган чиройли кизни яна танлади.
-Буни сенга беролмайман, уруш инвалидларига аталган,-деди хумкалла яна ўжарлик билан.
-Асрор ака тайинлаганидилар. Йўк десангиз каттик ранжийдилар,-деди Шодикул унга хат узатиб.
Хумкалла Асрор акасининг номини эшитиб, ўзгарди, хатни ўкигач, Шодикул билан кайтадан сўрашди.
-Дидингизга балли, укахон, шу киз сизга аталганда,-деди.
-Урушга бормаганманда, бераверасизми?-деди Шодикул унинг мархаматига ишонкирамай.
-Бу ёгини тўгирлаш бизнинг бурчимиз. Адангиз урушга боргандирлар?
-Катта дадам борганлар.
-Бўпти, кизни катта дадангиз номига расмийлаштирамиз. Сиз доверност билан уйланаверасиз.
Катта дадангиз “шу кизга уйланишни неварамга ишондим”, деб ёзиб берадилар.
-Катта дадам ўлиб кетганлар-ку? Ишончномани нариги дунёдан олиб келаманми?
-Бу энди бизнинг вазифамизга кирмайди. Нариги дунёга бориб келиш масаласи билан бошка ташкилот шугулланади.
Шодикул ўлиб кетган катта дадасининг номидан ишончнома тўгрилай олмагани учун гўзал кизга яна уйланолмай колди. Ўша куни хумкалла шошкалоклик килиб, кизни расмийлаштириб кўйган, экан, Шодикул бир марта уйланганлар рўйхатига кириб колибди. Энди уйланаман, деса, аввалгисидан ажраганлиги хакида далолатнома керак экан. Буни эшитиб, Шодикул ўкириб-ўкириб йиглай бошлади...
Кўз ёшларидан ёстиги жикка хўл бўлай деганда онаси аста туртиб уйготди.
-Вой, боламей, кейинги кунларда уйкунгда ё бакирасан, ё йиглайсан, сени ўкитиб юбормасак бўлмайди,-деди у мехр билан. Отаси бу гапга эътироз билдирди:
-Ўглингни ўкитиш шартмас. Уни уйлантириш керак. Шоди, сен бугун Турсунмўйловнинг кизини бир кўриб кел, агар ёкса шу ой ичи тўйни бошлаб юбора коламиз.
Кўрган тушни таъсиридан хали кутилмаган Шодикул отасига караб туриб “Хокимиятга борайми?” деб сўради.
-Канака хокимият?-деди отаси ажабланиб.-Кампир, гапинг тўгрига ўхшайди, ўглингни олдин бир ўкитиб ташла.
|
Последний раз редактировалось Tohir Malik; 25.08.2009 в 18:31.
|