Ижодни кўнгил иши деб билган ёзувчи: Ўткир Ҳошимов

[Lutfillo Tursunov]

Сообщение от Nigora Umarova

Мухтарам форумдошлар! Рухсатингиз билан хурматли ёзувчимиз саволларингиз билан мукаммал танишиб чикиб кейинги хафтада жавоб бермокчилар. __________________

Унақада яна бир-икита саволимни қолдирсам:
1. Авваллари адабиётга бошқача бир шиддат билан кириб келадиган ёш ижодкорлар кўп бўлишган. Уларнинг кетма-кет ҳикоялари, қиссалари, кейинчалик романлари турли журналларда ва китоб ҳолида чоп этилиб нафақат ёзувчилар, балки халк орасида ҳам тезда машхур бўлиб кетишган. Бундай йўлни Сиз ҳам босиб ўтгансиз. Нега ҳозир ушбу ҳолатга гувоҳ бўлмаяпмиз? Ёки бизда ёш иқтидор эгалари чиқмай қўйишдими? Ёки чиқаётган бўлса ҳам уларга эътибор йўқми?
Мен матбуотда ишласам-да айни дамда 30 ёшга тўлмаганлар ичида адабиёт саҳнасида ном қозонган бирорта ёш ёзувчини танимайман (балки мен адабиётдан узоқдирман). Албатта, шеър битадиган ёш ижодкорлар бор. Лекин наср йўналишида келажаги порлоқ дея таърифланган бирор номни эшитганим йўқ...
Китоб сотиладиган дўконларни айланиб ҳам ёш ижодкор қаламига мансуб бирорта залворли асар топа олмадим. (Улуғбек Ҳамдамнинг романларини ҳисобга олмаганда, лекин Улуғбек акани ҳам ёшлар тоифасига қўшиб бўлмайди.) Ҳар хил "детектив" жанрида ёзилиб, пештахталарда тахлаб ташланган юзи ялтироқ асарларни ўқишга эса тўғрисини айтсам ҳафсала қилганим йўқ. Муқовасига қўлида қонга буланган пичоқ ушлаб олган ёки бўлмаса бошини чангаллаб олган қизнинг сурати туширилган китобларни қўлимга оламану... яна жойига қайтариб қўяман. Улар менга ҳозирда ишланаётган кассабоп филмларимизни эслатади. Билмадим, балки ёш ижод аҳли шу йўналишда тер тўкаётгандир?! Уларни шу ердан топиш мумкиндир. Бу йўналишдан эса ҳозирча бехабарман...

2. Бугунги кунда китоб савдоси ҳақида қандай фикрдасиз? Умуман китоб чиқариш ва уни халққа етказиш масаласининг оғриқли жиҳатлари нималардан иборат?
Менинг бу борада билганим шуки, битта китоб чиқариш учун бугунги кунда ўртача 3000 сўм харажат қилиш керак (ёзувчи ўз чўнтагидан!). Уни сотиб тарқатиш ҳам китоб муаллифи гарданида. Авваллари ёзувчиларга босмахоналар буюртма беришган ва асари учун яхшигина қалам ҳақи тўлашган. Нима учун бу тизим йўқолиб кетди? Балки яхши-яхши асарлар шу сабабдан китоб ҳолига келмасдан қолиб кетаётгандир?
Китобларни тарқатувчи махсус муассаса тузиш вақти келмадимикин?! Менимча, агар қишлоқ жойларга янги, турли жанрлардаги, ўзбек тилидаги китоблар битта машинага юклаб олиб борилса, аҳоли кўзига суртиб сотиб олади. Чунки халққа китоб етиб бормаяпти...
Хизмат сафари билан яқинда бир қишлоққа борган эдим. Бир ўрта ёшли киши "қаерда ишлайсиз", деб сўраб қолди. "Газетада", жавоб қилдим. "И-е, хозир ҳам газета чиқадими?" ажабланди у киши. Қишлоқларда "Даракчи" шаклидаги А-4 форматли газеталарни одамлар негадир газета деб ҳисоблашмас экан. "Аввалги катта вароқли газеталар ҳозир ҳам борми?" деб сўрашидан билдимки, кўп жойларга давлат нашрлари етиб бормайди. Агар кириб борса, албатта ўқишади. Китоб масаласи ҳам худди шунақа: аҳолининг катта қисми ўзбек тилидаги китоблар чиқаётганидан бехабар. Агар уларга олиб бориб кўрсатилса ва бир-икки ўқиб ширасини олишса, китоб савдоси ҳам юришиб кетиши ҳеч гап эмас...

[Nigora Umarova]

Сообщение от Lutfillo Tursunov

Авваллари адабиётга бошқача бир шиддат билан кириб келадиган ёш ижодкорлар кўп бўлишган. Уларнинг кетма-кет ҳикоялари, қиссалари, кейинчалик романлари турли журналларда ва китоб ҳолида чоп этилиб нафақат ёзувчилар, балки халк орасида ҳам тезда машхур бўлиб кетишган. Бундай йўлни Сиз ҳам босиб ўтгансиз. Нега ҳозир ушбу ҳолатга гувоҳ бўлмаяпмиз? Ёки бизда ёш иқтидор эгалари чиқмай қўйишдими? Ёки чиқаётган бўлса ҳам уларга эътибор йўқми?
Мен матбуотда ишласам-да айни дамда 30 ёшга тўлмаганлар ичида адабиёт саҳнасида ном қозонган бирорта ёш ёзувчини танимайман (балки мен адабиётдан узоқдирман). Албатта, шеър битадиган ёш ижодкорлар бор. Лекин наср йўналишида келажаги порлоқ дея таърифланган бирор номни эшитганим йўқ...
Китоб сотиладиган дўконларни айланиб ҳам ёш ижодкор қаламига мансуб бирорта залворли асар топа олмадим. (Улуғбек Ҳамдамнинг романларини ҳисобга олмаганда, лекин Улуғбек акани ҳам ёшлар тоифасига қўшиб бўлмайди.) Ҳар хил "детектив" жанрида ёзилиб, пештахталарда тахлаб ташланган юзи ялтироқ асарларни ўқишга эса тўғрисини айтсам ҳафсала қилганим йўқ. Муқовасига қўлида қонга буланган пичоқ ушлаб олган ёки бўлмаса бошини чангаллаб олган қизнинг сурати туширилган китобларни қўлимга оламану... яна жойига қайтариб қўяман. Улар менга ҳозирда ишланаётган кассабоп филмларимизни эслатади. Билмадим, балки ёш ижод аҳли шу йўналишда тер тўкаётгандир?! Уларни шу ердан топиш мумкиндир. Бу йўналишдан эса ҳозирча бехабарман...

[Utkir Hoshimov]

Сообщение от Nigora Umarova

Адабиёт куп жихатдан денгизга ухшайди. Денгиз сатхи вакти-вакти билан кутарилиб, тулкинлар киргокка мутассил урилиб тургани каби адабиётга хам вакти-вакти билан янги авлод вакиллари келиб кушилаверади. Утган асрда хам шундай булган. Хозирги ёшлар орасида истеъдодли шоир ва адиблар унчалик куп эмас. Аммо улар йук, дейиш хам тугри эмас. Шеъриятда хам, прозада хам янги овозлар эшитилиб, янги номлар куриниб турибди. Масалан, бугун хажвда Саид Анварни уз овози, уз кахрамони бор. Албатта, Саид Анварни жудаям ёш ёзувчи дейиш тугри булмас. Самаркандлик ёш каламкаш Умид Али, Жахон тиллари университетининг талабаси Фарогат Жабборованинг машкларини мамнуният билан укидим. Уларнинг хикоя ва шеърларида Инсон бор. Одамнинг кувонч ва дардлари бор.

[Nigora Umarova]

Сообщение от Lutfillo Tursunov

Бугунги кунда китоб савдоси ҳақида қандай фикрдасиз? Умуман китоб чиқариш ва уни халққа етказиш масаласининг оғриқли жиҳатлари нималардан иборат?
Менинг бу борада билганим шуки, битта китоб чиқариш учун бугунги кунда ўртача 3000 сўм харажат қилиш керак (ёзувчи ўз чўнтагидан!). Уни сотиб тарқатиш ҳам китоб муаллифи гарданида. Авваллари ёзувчиларга босмахоналар буюртма беришган ва асари учун яхшигина қалам ҳақи тўлашган. Нима учун бу тизим йўқолиб кетди? Балки яхши-яхши асарлар шу сабабдан китоб ҳолига келмасдан қолиб кетаётгандир?
Китобларни тарқатувчи махсус муассаса тузиш вақти келмадимикин?! Менимча, агар қишлоқ жойларга янги, турли жанрлардаги, ўзбек тилидаги китоблар битта машинага юклаб олиб борилса, аҳоли кўзига суртиб сотиб олади. Чунки халққа китоб етиб бормаяпти...

[Utkir Hoshimov]

Сообщение от Nigora Umarova

Китоб савдоси энг огрикли масалалардан бири. Албатта, ижодкор аввало маънавий бойлик яратади. Бирок унинг хизмати факат шу билан тугайди, десак адолатсизлик булади. Адиб ва шоирлар, хайкалтарош ва рассомлар катта моддий бойлик хам яратадилар. Модомики, каламкаш ёзган асар китобга, китоб эса товарга айланиб савдога чикдими, у энди маънавий эмас, моддий бойлик хамдир. "Муаллифлик хукуки ва турдош хукуклар тугрисида"ги Конунни яратишда фаол иштирок этганман. Муаллиф узи яратган интеллектуал мулкнинг эгаси саналади ва унинг хукуки конун йули билан химоя килиниши шарт! Хар кандай нашриёт асарни китоб холида босиб чикаришдан аввал муаллиф у билан шартнома тузиши керак. Халкаро конунчиликда "номиналдан ун фоиз" деган тушунча бор. Яъни нашриёт сизнинг китобингизни чоп этганида бошлангич нархнинг ун фоизини муаллифга ажратиши керак. Албатта, бу ракам нашриёт ва муаллиф келишувига биноан узгариши мумкин. Дейлик, нашриётнинг бундай имконияти булмаса, калам хаки бир кадар кам берилиши хам мумкин. Узбекистон Республикаси Вазирлар махкамасининг махсус Карорида хам муаллифларнинг бу хукуки тартибга солинган. Бизда чет эл стандартидан колишмайдиган даражада сифатли китоблар чоп этаётган, муаллифлар билан халол шартнома асосида ишлаётган ноширлар оз эмас. Масалан, "Шарк" нашриёт- матбаа акциядорлик компанияси, Матбуот ва ахборот агентлиги тасарруфидаги, шунингдек бир катор нодавлат нашриётлари шу тартибда ишлаяпти. Шахсан мен улардан миннатдорман.