Yashayotgan joyingiz tarixini bilasizmi?!

[Nigora Umarova]

Афсоналарни "Хакикатдан дарак берувчи ёлгон хакикатлар "деган эди Аристотель. Шундан келиб чиккан холда Андижон хакидаги афсонани эътиборингизга хавола этмокдаман.

Боболарнинг айтишича, Андижон булмай, аслида "Анда жон", "Анда жоним" булган дегани экан. Бир пайтлар "Анда жон" жуда катта вилоят булиб, ахолиси хам минг-минглаб экан. Унда узбеклар, киргизлар, хитойлар, уйгурлар, тожиклар яшар эканлар.
Андижоннинг ёш, бакувват, адолатли халкпарвар бир подшоси бор экан, кунлардан ьир куни подшо шахар айланиб юриб, катта Шахрихон сойи буйида мажнунтол тагида кушик айтиб утирган гузал бир кизга кузи тушиб, уни яхши куриб колибди. Етти кеча-ю етти кундуз туй килиб кизга уйланибди. Туйнинг эртасигаёк ёв бостириб келаётгани хакида хабар келибди. Подшо:"Шахарда туриб ёвни кутсак булмас. Эл-юрт, ёрим азият чекар. Яхшиси шахардан чикиб, боскинчиларни узокрок жойда кутиб олсак",-деб уйлабди-да, хамма аскарларини шахардан ташкарига чикарибди. Ёв келаётган томонга жадал от чоптириб кетибди. Йулда, шахардан узок бир жойда боскинчи душманлар билан тукнашиб, каттик жангда голиб чикибди. Бирок бир дайди ук келиб уни огир яралабди. Улими якинлашиб, охирги дакикаларини бошидан кечира бошлабди. Улими олдидан кун чикар томонни курсатиб:
- Мени шу томонга олиб боринглар. Йулда улиб колсам хам уша ёкка куминглар,- дебди.
Кишилар:
-Нега ундай дейсиз?-дейишган экан, подшо:
- У ёкда жон колди. Анда жон колди, шахарда ёрим, жоним колди, мени уша ерга куминглар,- дебди.
Йигитнинг жони узилибди. Уни васиятига кура бир кунлик рафикаси колган жойга олиб бориб кумишибди. Шу-шу жой номи Анда жон- Андижон булиб колган экан.

[Nigora Umarova]

Дархон махалласи

Олимларнинг фикрича, мугулча - "дархон"- мажбуриятдан озод килинган демакдир. Махалла Пуштибог, Оркакуча, Окмасжид каби махаллалар билан чегарадош булган. Козок уругларидан бири Дархон деб аталган.

[Nigora Umarova]

Do'mbirabod hozir Chilonzor tumanidagi mahalla. Ayrim mahalla oqsaqollarining gapiga qaragnada, dastlab mavze guzarida Mirsoat nomli qassob do'kon ochib ish boshlagan. har mol so'yganida uning aqli zaif o'g'li do'mbira chalib turgan.. Do'mbira ovozini eshitgan odamlar go'sht olish taradudida guzarga otlanishgan. Shuningdek Mirsoat nihoyatda semiz bo'lgan. va shunga yarasha laqabi ham Do'mbira bo'lgan. Mavzening u yoki bu sababga ko'ra Do'mbirabod nomini olishi shundan.

[Akhmad Kodirov]

Nigoraxon, ushbu sahifani ochib juda yaxshi qilibsiz, chunki har bir kishi o`zining tarixini bilishi bu kelajagini bilishdir.

Men ham bundan bir necha yil oldin o`z qishlogimning tarixini qisman saytini tayyorlagan edim. Men to`gilgan makon Qashqadaryo viloyatining Chiroqchi tumani Langar-ota qishlogida joylashgan.
Ushbu malumotlar bilan http://mahorat.freenet.uz/langar
yoki http://ahmadk.narod.ru/langar/ adreslar orqali to`liq ma'lumot olishingiz mumkin.

[Nigora Umarova]

O'sh nomining paydo bo'lishi

Zangi ota ot-sigirlarning piri, g'amxo'r-mehriboni ekan. Zangi otaning mol-hollari ko'payib, hech qayoqqa sig'may ketibdi. Bunday paytlarda uning qora mollarini Qo'ng'ir buqasi boshqarar ekan. Vaqti-soati kelib Qo'ng'ir buqa qarib butun podani boshqarib borishga kuch-quvvati yetmay qolibdi. O'zi bilan o'zi ovora bo'lib qolibdi. Poda esa o'z holicha o'tlab, olis-olislarga tarqab ketibdi. Bir payt poda jila-jila boshi Farg'onadan o'tib, Andijondan ham oshib ketibdi. Xuddi shunday paytda Toshkentning shundoqqina biqinida istiqomat qilayotgan Zangi ota qattiq ovoz bilan:" Xo'sh, xo'sh" deb hayqirgan emish. Zangi ota pirlarining ovozini eshitgach< o'tlab yurgan sigirlar: "Qaytmasak bo'lmaydi, pirimizning qarg'ishlariga qolamiz",- deb orqalariga qaytibdilar.
Zangi otaning hayqirig'ini eshitib, sigirlar qaytgan manzil shu-shu "O'sh" deb atala boshlagan emish.

[Abduganiyev Murod]

Bu ma'lumotlarni Omonulla Madayevning "Poetik xalq og'zaki ijodi" kitobida o'qiganmiz.

[Nigora Umarova]

Сообщение от Abduganiyev Murod

Bu ma'lumotlarni Omonulla Madayevning "Poetik xalq og'zaki ijodi" kitobida o'qiganmiz.

Оффтоп:

Ma'lumotlarni kirgizishdan maqsad bu ma'lumotlarni bilmaganlarga yetkazish edi. Siz faqat "O'sh haqidagi afsona"ni va "Andijon nomining kelib chiqishi" haqidagi ma'kumotni o'qigansiz. ;-)
O'ylaymanki, bilag'onligingizni o'zingiz bilgan afsona va toponimik ma'lumotlar bilan yana-da ko'rsatib berasiz...

[Abduganiyev Murod]

Shunday buzoqcha tug’iladi. Akalari hayron bo’lib “Ota! huddi Suzuk aytganidek buzoqcha tug’ildi. Ukamizga barcha narsalar ayon bo’lar ekanda “ deyishadi.
Otasi Jigarbandlarim! Ikki qo’chqorning boshi bir qozonda qaynamaydi degan naql bor. Sizlar uchtasizlar…
Suzugim siz barvaqt yetishibsiz. Endi o`zga yurtga borib, odamlarga ilm-ma’rifat, ahloqu odob o’rgatib, halol kasb bilan luqma topish va ezgu ishlar qilishni targ’ib qilishingiz joiz bo’ladi.
Shu somonni otaman, shamol uni olib borib suvga tushiradi, somon oqib borib qayerda aylanib tursa, o’sha joyni makon qilasiz.deya oq yo’l tilaydi.
Shamol somonni Chirchiq daryosiga tushiradi, oqib Anhorga o’tadi, undan Quyi Bo’zsuvga oqib kelib, bu mahallaning Jar-soyli joyida tinimsiz aylanib turadi. Suzukota manzilga yetib kelgach atrofga nazar tashlayotganda Qo’lida ketmon bilan bir dehqon oldiga kelib “Bolam musofirga o’xshaysan, shu ekinzorni o’toq qilib bersang, senga issiq ovqat beraman, chaylamdan boshpana beraman” deydi. Suzukota- “Roziman ota” deydi. Dehqon Suzukotaga yegulik olib kelgani ketganida Suzukota ekinzorning ariqlarida yurib, engashib, qo’llari bilan ekinzorni ustidan olib boradi va “Ekilgani qolsin , begonasi chiqsin” deydi.
Buni ustiga kelib qolgan dehqon –“Vo ajabo! bir zumda-ya. Yo-tavba.
Voy-dod, ey piru-buzrug men omi nodonni kechiring. Beadablik qildim” deb ayuhannos soladi. So’ngra Suzukotaning qo’llari va yelkalarini silab yerga dasturxon solib, non ushatib choy quyadi.
Birin ketin boshqa odamlar kelib, biri dardiga da’vo berilishini, kim hosili barakotli bo’lishini, kim ilm istagida kelganligini aytishadi. Suzukotaga uy-joy qurib berishadi. So’ngra Suzukota ota-onasiga manzilini bildirib kelish uchun uyiga jo’naydi. Oradan bir oz vaqt o’tgach qaytib kelganida o’zi bilan birga hujradosh do’stlari, kasb-hunarlik qarindoshlarini olib keladi.
Oradan yilar o’di. Amir Temur bobo “Suzukota” masjidi va maqbarasini qurdirdi. Cho’pon ota masjidi, chaqar masjidi, Andijon va Mirlar mahalla masjidlari qurildi. Diyorimizga qora bulutlar keldi. Qatag’on va yalpi qirg’in boshlandi. Asl insonlarni o’n gulidan bir guli ochilmay so’ldi. Mahallamiz nomi qayta-qayta o’zgartirldi Komintern, Qahramon, Bauman va Obod deyildi ammo hammayoq harob edi. Oradan yarim asr o’tdi. Otalarimiz orzu qilgan xur zamon keldi, diyorimiz mustaqil bo’ldi. Uylarimiz bir-biridan obod bo’ldi. Obidalarimiz qayta tiklandi.Yangi guzar qurildi. Ustalarimizning bag’riga shamol tegdi. Bozor-u do’konlar rom-eshigu, beshikka to’ldi. Chet eldan kelgan mehmonlar ustalarimizning ijodlarini ko’rib, “Bunday nodir buyumlar, xech bir yurtda yo’q” deb lol qolishmoqda. Muhtaram prezidentimiz Islom Abdug’aniyevich Karimovning sayi-harakatlari va bevosita ishtiroklari Mustaqillik sharofati ila sharq mash’allari bo’lgan aziz-avliyolar va olimlarning ziyoratgohlari obod bo’ldi…
Ularning hayotlari, qoldirgan boy me’roslari haqida o’nlab kitoblar chop etildi. Kimning uyidan Qur’on, Hadis va arab imlosidagi kitob chiqsa, qamalib va otilib ketgan edilar. Xozir esa, Qur’on-Hadislari bo’lmagan
xonadon bo’lmasa kerak…
Ko’hna Toshkentning yuragi bo’lgan “Xastimom” majmuasi va butun dunyo Islom olamida, 2007-yil Toshkent. Islom madaniyatining poytaxti deya tan olinishi, Ona Vatanimizni dunyoga yanada mashhur qildi.
Istiqbol rejalarimiz.
Mahalladagi soyliklarda kichkintoylar uchun o’yingoh, qariyalar uchun oromgoh, maqbara orqasidagi maydonga sport kompleksi va mevalik bog’ barpo qilish.
Suzukota xaqidagi rivoyatlar, ota-bobolarimiz boshidan kechirgan ibratlik voqealar, urf-odatlar va ustazodalar sulolalarini o’z ichiga oladigan “suzukota mahallasi” deb nomlanadigan kitobni chop ettirib, hamshaharlarimizga Suzukota va ularning davomchilari haqida ko’proq ma’lumot berish.

Ko’plab obidalarimiz va ko’hna uylarimiz bor Mahallamizni “Muzey-mahalla”qilish loyihasi 2006 yil Fransiyada o’tgan “Dunyo studentlarining ijodi” tanlovida birinchi o’rinni oldi.

Mahallamiz fidokori ASQAR hoji otamiz faqat Suzukota mahallasini emas, balki ko’hna Toshkentdagi ko’plab mahallalarning tarixi va aziz insonlari haqida ma’lumot va rivoyatlar yig’dilar.Ularni jamlab “Toshkentdan o’tgan buyuk siymolar” kitobini chiqarib, shahrimiz azizlarini olamga tanitish…

Suzukotaga zamondosh, maslakdosh bo’lishgan mashhur do’st birodarlari:
Shayx Zayniddin bobo (Ko’kcha),
Shayx Hovandi Tohurning otasi, Shayx Umar Bog’istoniy, Cho’ponota,
Zangi ota (Beshyog’och), Qaffol Shoshiyning nabirasi, Xoja Ahrorning bobosi Shayx Shahobiddin Shoshiy kabilar, Toshkentning eng ulug’ va aziz avliyolari bo’lishgan.
Zangiotaning mashhur xalifalari Cho’pon ota Badr ota va Sadr otalarning birinchi ustozi Suzukota bo’lgan.

[Abduganiyev Murod]

Samarqand.

Qadimiy madaniyat markazlaridan biri Samarqand 2500 yildan ortiqroq tarixga ega..Arxeologik qazilmalardan ma’lum bo’lishicha, Samarqand dastlab Siyob daryosi sohilida qad ko’targan. U So’g’diyona (So’g’d davlati)ning poytaxti bo’lib, so’g’dcha “samarkansa” (ulug’ shahar) deb yuritilgan. Yunonlar uni Marokanda deb atashgan. Dushman hujumidan himoyalanish uchun shahar baland devor bilan o’rab olingan bo’lib, uchta darvozasi bo’lgan. Samarqand qal’asi devorining uzunligi 10,5 kmni tashkil etagan. Hamma tomonlaridan tabiiy suv yo’llari o’rab olgan tik yonbag’rlik, g’uj tepaliklar dushman qamal qilgan paytda qudratli istehkom vazifasini o’tagan.

[Abduganiyev Murod]

Xiva.
O’zbekistondagi ko’xna shaharlardan biri - Xiva O’rta Osiyodan Xorazm orqali kichik Osiyoga o’tgan qadimiy karvon yo’li ustida qad ko’targan. Rivoyatlarga qaraganda qadim zamonlarda g’arbdan kelayotgan savdo karvoni qoraqumni kesib o’tib Xorazmga yo’l olar ekan, uning barxamli qumlarga tutashib ketgan janubiy chegarasidagi ko’hna bir quduq yonida hordiq chiqargan. Tashnalikdan nihoyatda qiynalgan karvon ahli Amudaroning so’l qirg’og’iga tutashgan qumlikdagi bu ko’hna quduqni tozalab, undanmarjondek qaynab chiqqan suvdan bir ko’zani to’ldirib, karvonboshiga uzatishgan. Suv nihoyatda shirin va muzdek bo’lib, uni simirayotgan karvonboshi nihoyatda mamnun holda “Xey-Voh” degan emish. Shu-shu bu quduq Xey-voh qudug’I nomi bilan yuritilib kelgan. Keyinchalik xey-voh qudug’I yonginasida bir rovot so’ngra esa kichik bir qishloq barpo bo’lgan bu qadimgi qishloq kengayib shaharga aylangan va u asta –sekin Xivak, Xiva deb yuritilib ketgan. Qumliklar ichida qad ko’targan bu qadimiy shaharni o’rta asrlarda Raml, ya’ni “Qumzor” deb ham yuritishgan. XVII asrda yashagan Xiva xoni va tarixchi Abulg’oziy Baxodirxon uni Xoyvonik va Xaykonik nomlari ostida tilga oladi. Xiva amudaryoning chap qirg’og’idagi Polvonyop kanali sohilida joylashgan. Xivaning qachon paydo bo’lgani haqida aniq ma’lumotlar xozirgacha mavjud emas. Ayrim arxeolog ma’lumotlariga qaraganda, Xiva meloddan avvalgi 4-3- asrlarda barpo etilgan.