AKA:Nigorabegim
Сообщений: 8,095
+ 8,360
10,318/4,529
– 37
58/50
|
Цитата:
2009 йил 24 июн куни Ўзбекистон Республикаси Президенти Ислом Каримов Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмаси раиси Бобур Алимовни ?абул ?илди. Ушбу ?абул чо?ида Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмаси фаолияти самарадорлигини ошимриш бўйича су?бат бўлиб ўтди. Президентимиз бу борада янги кўрсатмалар бердилар, ўз таклифларини, фикр-муло?азаларини билдирдилар. Мен ?озир Президентимизнинг ушбу сўзларини сизларга етказмо?чиман. Президентимиз таъкидладиларки, аслида мен ўзим Ёзувчилар уюшмасига боришим ва ёзувчилар билан учрашишим керак эди. Улар билан уюшма фаолияти самарадорлигини ошириш бўйича су?батлашишим лозим эди.
Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмаси ?а?ида гапирганда, табиийки, хал?имиз маънавиятининг, миллий тафаккуримизнинг ажралмас ?исми бўлган, керак бўлса, унинг ўзагини ташкил этадиган она тилимизни, бой тарих ва ?адимий анъаналарга эга адабиётимизни асраб-авайлаб, ривожлантириб келаётган за?маткаш инсонлар, уларнинг о?ир ва масъулиятли ме?нати барчамизнинг кўз олдимиздан ўтади.
Биз шоир деганда, аввало Алишер Навоийдек беназир зотларни, ёзувчи деганда, Абдулла ?одирий, Ойбек сингари ўз хал?и учун нафа?ат ноёб истеъдоди, айни пайтда бутун ?аётини ба?ишлаган буюк ва мўътабар инсонларни тасаввур этамиз.
Бир сўз билан айтганда, хал?имиз адабиётни му?аддас ва улу? бир дарго? деб билади. Ана шундай ба?онинг ўзи эл-юртимиз ?аётида бу со?а намояндаларига, уларнинг ?а??оний сўзи, чу?ур маъноли асарларига ишонч, ?урмат-эътибор ва э?тиром азалдан юксак даражага кўтарилганини я??ол кўрсатиб турибди.
?еч шуб?асиз, зиёлиларнинг ил?ор ?исми бўлмиш бадиий адабиёт вакилларининг хал?имиз ?албини, унинг олий ма?садлари, бугунги ?аёти, та?дири ва келажагини я?индан биладиган инсонлар сифатида жамиятимиздаги ўрни ва таъсири бе?иёсдир.
Энг му?ими, ёзувчиларимиз ўтиш даврининг ?ийинчиликларига ?арамасдан, ўз ижодига, ?алб амри билан танлаган касбига соди? ?олиб, миллий ўзлигимизни англаш, хал?имиз онгу тафаккурини ўзгартириш, маънавий ?адриятларимизни тиклаш ва юксалтириш йўлида хизмат ?илиб келаётганини таъкидлаш ?ар томонлама тў?ри бўлади.
Шахсан мен шоир ва адибларни доимо жамиятнинг олдинги сафларида юрадиган, ?аётни кузатиб, одамларнинг юрагида, дунё?арашида бўлаётган ўзгаришларни ?аммадан аввал сезиб, уларни таъсирчан образлар, ёр?ин бадиий бўё?лар ор?али ма?орат билан ёритиб бера оладиган, эл-юрт учун куйиниб яшайдиган фидойи инсонлар, деб биламан.
Мана, ?адемай муста?иллигимизга ўн саккиз йил тўлади. Шу ўтган даврда биз юртимизда эркин, демократик жамият пойдеворини барпо этиш йўлида янгича ру?да ўсиб-ул?аяётган нав?ирон авлодни вояга етказмо?дамиз. Савол ту?илади: бу жараёнларга ёзувчилар ?андай ?исса ?ўшмо?да ва уларнинг олдида турган асосий вазифалар нималардан иборат?
Ўзбек тили, адабиёти бу борада ?андай роль ўйнаши керак? Она тилимизни, бадиий тафаккуримизни ривожлантириш ор?али хал? маънавиятини юксалтириш йўлида яна ?андай ишларни ?илишимиз зарур?
?озирги шиддат билан тез ўзгараётган замоннинг ўзи ўртага ?ўяётган кескин ва долзарб муаммоларни англаш, таъбир жоиз бўлса, давримизнинг бадиий солномасини яратишга ёзувчиларимиз ?одирми?
Мана шундай катта масалалар билан майдонга чи?иши керак бўлган Ёзувчилар уюшмасининг фаолияти бизни, аввало, шоир-адибларимизнинг ўзини ?они?тирадими?
Жамиятнинг ил?ор ва онгли вакилларини бирлаштирган мазкур ижодий ташкилот бугун олдимизда турган янги ва юксак марраларга хал?ни даъват этиш, айни?са, таълим ва тарбия, маънавият, маданий ?аётни ривожлантиришда нима иш ?илиши керак, деган саволни кун тартибига ?ўйиш ўринлидир.
Албатта, адабиёт, ижод а?ли фаолиятига ба?о беришда, аввало, уларнинг ме?нати, ма?орати ва истеъдоди меваси бўлган асарларидан ба?раманд бўладиган кенг китобхонлар оммаси, жамоатчилик фикрига суяниш энг ?а??оний, демократик ёндашув эканини ?аммамиз яхши тушунамиз.
Шуни айтиш жоизки, аксарият ёзувчиларимиз совет даврининг тарбиясини олган, узо? йиллар ?укмрон мафкура ру?ида ижод ?илган. Лекин яна бир ?а?и?ат ?ам борки, уларнинг кўпчилиги коммунистик тузум ?ояларини сўзда маъ?улласа ?ам, аслида ич-ичидан уларни ?абул ?илмаган. Негаки, коммунистик тузум инсоннинг, бинобарин, миллат ва хал?нинг эркин ва озод яшашига, миллий тафаккур, диний ?адриятларга ?арши бўлганини ижод а?ли ?аммадан кўра чу?урро? англаган.
Табиийки, давр та?озосига кўра, ёзувчилар яшаш учун, ўз истеъдодини рўёбга чи?ариш учун коммунистик тузум билан муроса ?илишга мажбур бўлган. Шу маънода, мустабид тузум даврида виждон азобини ким кўпро? тортган, деса, мен, доимо бу ?аётнинг маъно-мазмуни, инсоннинг ?адр-?иммати, эл-юрт та?дири ?а?ида ?ай?уриб яшайдиган одамлар ва уларнинг олдинги ?аторида бўлган ижод а?ли, деб айтган бўлардим.
Барчамизга аёнки, XXI аср интеллектуал сало?ият, тафаккур ва маънавият асри сифатида инсоният олдида янги-янги уф?лар очиш билан бирга, биз илгари кўрмаган, дуч келмаган кескин муаммоларни ?ам келтириб чи?армо?да. Бугунги мураккаб ва та?ликали замонда ёзувчининг башариятни эртанги кунини ўйлаб, одамларни эзгуликка, инсоф-диёнат, ме?р-о?ибат ва ба?рикенгликка даъват этишга ?аратилган ?ароратли сўзи ?ар ?ачонгидан ?ам му?им а?амият касб этмо?да.
Яъни, ёзувчи “Эй одамзод, кўзингни оч, сен нима учун яшаяпсан, инсон деган юксак номга муносиб бўлиш учун нима ?иляпсан?” деган саволларни китобхон олдида, жамият олдида ?атъий ?илиб ?ўя олсагина, ўйлайманки, ўзининг инсоний ва ижодий бурчини бажарган бўлади. Бундай маънавий ?у?у??а эга бўлиш учун ижодкорларимиз, аввало катта билим ва ?аётий тажрибага, кенг дунё?араш, юксак ижодий ма?оратга эга бўлиши, энг му?ими, бу ўта о?ир, кучли иродани талаб этадиган жаб?ада ?а?и?ий фидоийлик кўрсатиши лозимлигини яхши тушунамиз.
Шу боис ?ам ?аётнинг ўзи Ёзувчилар уюшмаси фаолиятининг самарасини ошириш масаласини олдимизга долзарб вазифа ?илиб ?ўймо?да. Мухтасар айтганда, бизнинг бадиий ижод со?асига, бу Уюшманинг бугунги та?дири, эртанги кунига бефар? бўлишга ?а??имиз йў?.
Бизнинг бу борадаги барча саъй-?аракатларимиз аввало Ёзувчилар уюшмасидаги му?итни яхшилаш, уни мавжуд о?ир вазиятдан чи?аришдек му?им масалани ?ал ?илишга ?аратилиши зарур. Бу борада Уюшма аъзолари, шоир ва адибларимизнинг ўзлари нима иш ?илиши, айни пайтда давлат, ?укумат, Президент томонидан ?андай ёрдам бериш кераклигини ани?лаб олишимиз лозим.
Менинг фикрим бўйича, Ёзувчилар уюшмасининг биринчи ра?баридан тортиб оддий аъзосигача – унинг фаолиятига дахлдор ?ар бир одам ёзувчилар оламининг фикру зикрини, муаммоларини, бу ижодий ташкилотнинг ўзбекистоннинг сиёсий-ижтимоий ?аётидаги ўрни ва а?амиятини ?ар томонлама тушунишга ?одир бўлиши керак.
Хал?имиз йиллар, асрлар давомида орзи?иб кутган озодликка эришиб, ўз та?дирини ўз ?ўлига олганидан кейин ?ар ?андай та?дид ва хатарларга ?арамасдан, юртимизда тинчлик ва осойишталикни са?лаш, муста?илликни муста?камлаш, эркин ва фаровон ?аёт ?уриш ма?садида амалга ошираётган ишларимизни, энг му?ими, бу борада ?андай о?ир йўллардан, ?андай мураккаб бос?ичлардан ўтишга тў?ри келаётганини чу?ур англаб етишимиз керак.
Адибларимиз айнан мана шундай масалалар устида, бугунги кунда уларнинг сўзи хал? ?албида ?андай акс-садо бераётгани ?а?ида яна бир бор ўйлаб кўришларини истардим.
Сир эмаски, бугун илгаригидек фа?ат том-том асарлар чи?ариш билан иш битмайди. Но?улайро? бўлса ?ам, ўзимизга бир саволни бериб кўрайлик: кенг китобхонлар, айни?са, ?озирги ёшлар бу асарларни ў?ияптими?
Тў?рисини айтадиган бўлсак, ёшлар бугун ахборот ва маълумотларни асосан Интернет ор?али оляпти, дунёни телевидение, компьютер ор?али танияпти. Ота-онаси, ў?итувчилари минг тар?иб-ташви? ?илмасин, бугунги ёшлар “Ўткан кунлар”, “Уруш ва тинчлик” каби мумтоз романларни ёппасига ў?ияпти, деб айта оламизми?
Модомики, шундай экан, энди одамлар, ёшлар китоб ў?имай ?ўйди, деб фа?ат нолиб ўтирмасдан, ана шу таъсирчан замонавий ахборот воситалари ор?али адабиётимизни кенг тар?иб этиш, хусусан, Интернет имкониятларидан фойдаланиб, етук бадиий асарларни ёшларга етказиш устида ?ам жиддий бош ?отириш зарур, деб ўйлайман.
Бу ?а?да сўз борганда, ўзбек тилидаги Интернет адабиётини шакллантириш, шоир ва ёзувчиларимизнинг ўз веб-сайтларига эга бўлишига эришиш нафа?ат адабий жараёнга, керак бўлса, бутун маънавий-маърифий ?аётимизга кучли таъсир ўтказишини сизлар албатта яхши тушунасиз.Айни ва?тда ана шундай замонавий воситалар ёрдамида мумтоз адабиётимизни, жумладан, Алишер Навоий асарларини хал?имизга я?инлаштириш, бу ноёб меросни ?а?и?атан ?ам маънавиятимизнинг ?аётбахш манбаига айлантириш барчамиз, аввало адабиёт а?лининг вазифаси, десак, ?еч ?андай хато бўлмайди.
Шу борада яна бир му?им масала устида ўйлаб кўришимиз керак. Яъни, ёзувчиларимиз ўз истеъдоди билан одамларнинг онги ва дунё?араши, маданий савиясини юксалтириш, хал? ?албининг куйчиси бўлишдек о?ир ва мураккаб, улу? бир вазифани зиммасига олган экан, аввало эл-юрт олдидаги фарзандлик бурчини, гражданлик позицияси ва масъулиятини чу?ур сезиши, англаши ?ал ?илувчи а?амиятга эга.
Менинг фикримча, ёзувчилик – бу оддий касб эмас, худо берган истеъдоддир. Бу – ?исмат, пешонага ёзилган та?дир. Бу касбга ?еч ?аерда ў?итиб, ўргатиб бўлмайди. Ёзувчиликнинг мактаби ?ам, дорилфунуни ?ам битта. У ?ам бўлса, бир умр ?аётнинг ичида бўлиш, ўз хал?и билан ?амдарду ?амнафас бўлиб яшаш, ?а?и?ат ва адолатга садо?ат билан хизмат ?илишдир.
Шу маънода, Ёзувчилар уюшмаси юртимиздаги бош?а жамоат ташкилотларидан мутла?о фар? ?илади. Бу Уюшма ?ар бири ало?ида бир олам бўлган ўнлаб, юзлаб шоир ва адибларни, уларнинг нафа?ат моддий, балки маънавий манфаатларини, муаллифлик ?у?у?ларини ?имоя ?илиш, уларнинг истеъдодини рўёбга чи?ариш учун бевосита масъул эканини ?еч ?ачон унутмаслигимиз керак.
Шу ўринда яна бир фикрга ало?ида тўхталиб ўтмо?чиман. Чинакам ижод ва истеъдод ма?сули бўлган асарларни, ёзувчининг юрагидан, ?албидан чи??ан ?а??оний ва таъсирчан фикрларни кенг оммага етказиш учун барча мавжуд воситалардан унумли фойдаланиш зарур. Дейлик, эски даврда бўлганидек, ёзувчи нашриёт учун хизмат ?илишига чек ?ўйиш лозим.
Керак бўлса, нашриётлар ?ам, театрлар, радио-телевидение, киностудиялар ?ам ёзувчи ва шоирларнинг ижодини жамоатчиликка, ў?увчи ва томошабинларга етказиш, улар билан ?амкорлик ?илишдан, уларга янада кенгро? минбар беришдан манфаатдор бўлиши лозим. Чунки, бу ижод турларининг ?ам тагзаминида биринчи навбатда адабиёт, сўз санъати туриши ?еч кимга сир эмас.
Ёзувчилар уюшмаси фаолиятининг самарасини оширишда энг му?им биринчи масала ижодкор ўзининг ижтимоий бурчини ?андай тушуниши билан бевосита бо?ли?дир. Нега деганда, адибнинг сўзи, унинг ижодий ме?натининг ма?сули жамият тара??иёти учун на?адар зарур эканини барчамиз, аввало шу со?ага кириб келаётган ва шу со?ада фаолият олиб бораётган адибларнинг ўзи яхши англаб олиши керак.
Таъбир жоиз бўлса, одам ёзувчилик касбини танламайди, аксинча, бу касб ёзувчини танлайди. Истеъдод, истеъдод ва яна бир бор истеъдод со?ибларини топиш, тарбиялаш ва уларнинг ме?натини муносиб ?адрлаш энг асосий вазифамизга айланиши зарур.
Шундан келиб чи?адиган иккинчи масала шуки, бугунги кунда ёзувчиларнинг маша??атли ижодий ме?натини тў?ри ва адолатли ба?олаш учун давлат ва жамият томонидан яна нима иш ?илиш керак, деган савол устида ўйлашимиз даркор. Аслида бу ўта мураккаб масала бўлиб, очи?ини айтганда, бир ёзувчига ю?ориро?, бош?асига эса пастро? ба?о беришда ?акам бўладиган одам ?ам, ани? мезон ?ам йў?.
Бундай вазифани ўз зиммасига оладиган кишилар, менинг назаримда, жуда о?ир ва мушкул ишни ўз зиммасига олган бўлади. Нега деганда, инсоннинг ?иссиётлари, унинг чексиз ру?ий оламини тасвирлаб берадиган, не-не буюк донишмандлар ?ам ожиз ?олган бу ?аётнинг азалий ва абадий савдоларини акс эттирадиган ижод со?асида ?андайдир мезон ва меъёрлар механизмини ишлаб чи?ишнинг ўзи ?ийин нарса.
Айтайлик, заводда ишлаб чи?арилган буюм – соат ёки машинанинг сифатига ба?о бериш мумкин, лекин ижод ма?сулига шундай ба?о бериб бўладими? Агар бу масаланинг мо?иятига тў?ри етиб борилмаса, ялт этган ёш истеъдодга муносиб ба?о берилмаса, уни ижодий ишдан совутиб, ?обилиятини сўндириб ?ўйиш ?еч гап эмас. Бу эса гав?арнинг ?адрига етмасдан, худдики уни тупро??а кўмиб ?ўйиш билан баробар, десак, мубола?а бўлмайди.Хулоса шуки, адабий жараёнга, шоир ва адиблар фаолиятига ба?о беришда ўта нозиклик ва э?тиёткорлик билан ёндашиш керак.
Менга ?олса, ўз истеъдоди, кўз нури ва юрак ?ўрини, бутун борли?ини ба?ишлаб, фа?ат ижод билан шу?улланадиган ?а?и?ий ёзувчиларни моддий ва маънавий томондан ?ўллаб-?увватлаш учун уларга барча шароит ва имкониятларни яратиб берган бўлардим.
Маълумки, Уюшма таркибидаги айнан шу масалалар билан шу?улланиши лозим бўлган Адабиёт жам?армаси бугунги кунда молиявий жи?атдан ночор а?волга келиб ?олган. Шу сабабли унинг ўрнида янги жам?арма – Ижод фондини тузиш ва унинг фаолиятини йўлга ?ўйиш бу муаммоларни ечишга имкон ту?диради, деб ўйлайман.
Бунинг учун тегишли идора ва вазирликлар билан биргаликда Ижод фондининг низомини ишлаб чи?иш ва тасди?лаш керак. Бу Фонднинг низом жам?армасини шакллантиришга албатта давлат ўз мабла?и билан ?исса ?ўшади.
Шунингдек, мамлакатимиздаги йирик ишлаб чи?ариш корхоналари, турли ташкилот ва муассасалар, хал?аро ташкилотларнинг хайрия мабла?ларини ?ам бу жам?армага жалб этиш устида ишлашимиз керак.
Нега деганда, адабиёт масаласи - бу маънавият масаласидир. Бу Фонд ёзувчиларни ?ўллаб-?увватлаш билан бир ?аторда, юртимизда ижод со?асининг, миллий маданиятимизнинг ривож топиши учун, келажагимиз учун хизмат ?илишини ёддан чи?армаслигимиз лозим. Ижодий жараённинг, адабиётнинг асосий бунёдкори – бу ёзувчи ва шоирлардир. Лекин бу ишни фа?ат уларнинг елкасига ташлаб ?ўймасдан, жамоатчилик, бутун жамиятимиз унга ўз ?иссасини ?ўшиши керак.
Айни пайтда бундай Фонд ёзувчиларнинг ижодий фаолиятини оширишга хизмат ?иладими ёки бо?имандаликка олиб келадими – бу ?а?да ?ам ?ар томонлама чу?ур ўйлаш лозим. Бошлаётган ишларимиз амалий самара бериши, ?оявий-бадиий етук асарлар яратишга замин ту?дириши учун пухта ўйланган механизмларни яратишимиз зарур.
Шундан келиб чи??ан ?олда, ижодий фаолият учун ?алам ?а?и тўлаш тизимини ?айта кўриб чи?иш керак. Бу – энг нозик масала. Бу тизим адолатли бўлиши, Ёзувчилар уюшмаси ишининг самарасини оширишда ра?батлантирувчи омил вазифасини бажариши, содда ?илиб айтганда, ?а?и?ий ижод намунасини ?албаки асарлардан, яъни шолини курмакдан ажратишга хизмат ?илиши керак.
Ижод а?ли учун шарт-шароитларни яхшилаш ?а?ида гапирганда, яна бир масалага ало?ида эътибор ?аратиш зарур. Ёзувчилар уюшмасининг поликлиникасини ва Дўрмондаги ижод уйини таъмирлаш бўйича ?арор лойи?асини тайёрлаш лозим.
Бунинг учун Вазирлар Ма?камасининг захира жам?армасидан мабла? ажратишни кўзда тутиш, таъмирлаш ишларини 2010 йилда амалга ошириш, жорий йилда эса тегишли лойи?а-смета ?ужжатларини тайёрлаш керак. Шу билан бирга, Дўрмон ижод уйининг бугунги кун талаблари асосида самарали фаолият юритишини таъминлаш учун унинг ?ам низомини ўзгартириш зарур.
Барчамиз яхши англаймизки, адабиётда ?ам анъаналар давомийлиги, кекса авлод вакилларига ?урмат-эътибор, уларнинг билим ва тажрибасини ёшларга ўргатиш ?ал ?илувчи а?амиятга эга. Шу маънода, Уюшма фаолиятида кекса адибларга эътиборни янада кучайтириш керак, деб ўйлайман.
Ёши улу? ёзувчиларга, асарлари ёшларимиз учун ибрат мактаби бўлиб хизмат ?иладиган о?со?олларга ёрдам тари?асида Ижод фондидан маълум ми?дордаги мабла?ни Ёзувчилар уюшмасининг ?арори билан уларга бериб бориш айни муддао бўлур эди.
Бундай савобли ишни маданият ва санъатнинг бош?а со?аларида ?ам жорий этиш зарур, деб ?исоблайман.
Учинчи масала. Бу чора-тадбирлардан кўзда тутилган асосий ма?сад – Ёзувчилар уюшмасининг ?аётимиздаги ўрни ва нуфузини янада оширишдан иборат. Токи Уюшмага аъзо бўлган ?ар ?айси инсон авваламбор бу ташкилот унинг ижодини ривожлантириш, асарларини жамоатчиликка етказиш, истеъдодини рўёбга чи?ариш, муаллифлик ?у?у?ларини ?имоя ?илиш борасида амалий ёрдам ва кўмак беришга ?одир эканини я?индан ?ис ?илиши лозим.
Ўзимизга савол берайлик: хўп, бир ?аламкаш уюшмага аъзо бўлди. Бунинг таъсирини бугунги кунда у ўз ижодида, ?аётида сезадими? Афсуски, бу саволга ижобий жавоб бериш ?ийин. Яъни, ёзувчиларда Уюшма мени ўз ба?рига олди, энди хотиржам бўлиб, ижод билан шу?улланишим мумкин, деган тушунчани ?ис этиш, шундан ?они?иш ?осил ?илиш йў?.
Уюшма – бу бирлашма дегани. Шундай экан, ягона эзгу ма?сад йўлида бирлашган одамлар бир-бирига елкадош бўлиб, бир-бирини ?ўллаб-?увватлаб яшаши керак эмасми?
Уюшма ра?бариятининг асосий бурчи, вазифаси, такрор айтаман, биринчи навбатда ижодкорлар учун зарур шарт-шароит яратишдан иборат бўлиши керак. Бу вазифаларни амалга ошириш учун эса аввало моддий асос, молиявий заминга эга бўлиш лозим.
Шу билан бирга, Ёзувчилар уюшмасининг сифат таркибини ?ам кўриб чи?иш зарур, деб ўйлайман. Бу му?аддас дарго? не-не улу? ижодкорларнинг ?утлу? номлари, ижодий мероси билан бо?ли?. Шундай экан, Уюшма ўзининг обрў-эътибори ва юксак ма?омига муносиб бўлиши, адабиётни ўз ?аётининг маъно-мазмуни деб биладиган фидойи инсонларгина бу ташкилотга аъзо бўлиши керак.
Тўртинчи масала – ёш ижодкорлар билан ишлаш масаласи. Истеъдодли ёшларни излаб топиш ва уларнинг и?тидорини рўёбга чи?аришда чу?ур ўйланган усуллар, яъни ани? механизм зарурлигини бугун адабиётимиз манфаатлари талаб этмо?да. Ёш адиб ва шоирлар, адабий тан?идчиларнинг ?ар бири ўз асарлари билан адабий жамоатчилик назаридан, ижодий танловлар, жиддий та?ризлардан ўтиб, тегишли эътирофга сазовор бўлиб, шундан кейингина адабиёт майдонига ва Уюшма аъзолигига кириши лозим. Авваламбор, устоз адибларни, Ёзувчилар уюшмасининг тажрибали ва нуфузли аъзоларини ёшлар билан ишлашдек му?им жараёнга кенг жалб ?илишимиз даркор.
Уюшма низомида бу масалага ало?ида эътибор ?аратиш, умуман, бу борада ало?ида ?ужжат ишлаб чи?иш ва ?абул ?илиш зарур. Айни?са, вилоятларда бу ишни ало?ида кўриб чи?иш ва назоратга олиш керак.
Уюшма аъзолигига даъвогарларнинг асарларини ба?олашда истеъдод ва фа?ат истеъдод асосий мезон бўлиши зарур. Бунинг учун нафа?ат марказда, балки жойларда ?ам фаолият кўрсатаётган ижодий тўгарак ва семинарларнинг иш самарасини ошириш, ба?с-мунозаралар, мушоиралар, фикр алмашувлар, шу билан бирга, устоз ёзувчи ва шоирларнинг ма?орат мактабини ўрганиш бўйича маш?улотлар олиб боришни кучайтириш даркор.
Ёш ижодкорлар ўртасида ўтказиладиган танловларда ?атнашаётган ?аламкашлар орасидан энг яхши истеъдод эгаларини танлаб олишда Ёзувчилар уюшмаси асосий ташаббускор бўлиши, бу ишларни “Камолот” ёшлар ижтимоий ?аракати билан биргаликда амалга ошириши зарур.
Бу борада амалий натижа бермаётган баъзи бир юзаки тадбирлар ?ам борки, улар бугун ўзини ?анчалик о?лаяпти – бу масалани ?ам ало?ида кўриб чи?иш керак. Умуман, ёш ёзувчиларнинг ижодий семинарларини санаторийларда, хуш?аво чаманларда ўтказиш шартми? Ахир, ёзувчи зоти доимо ?аёт ?ўйнида бўлиши, унинг ?айно? нафасини сезиб туриши керак эмасми?
Ижод – бу ўзини ?ийнаш, маша??ат чекиш, ?узур-?аловатдан воз кечиш, том маънода фидоийлик демакдир. Чинакам ёзувчи одамларнинг дарду Жами билан яшаши, хал? ичига кириб бориши, ўзи учун ил?омни, янги мавзуларни шу ?аётдан, унда бўлаётган ўзгаришлардан олиши кераклигини барчамиз яхши биламиз. Шундай экан, нима учун бу анжуманлар турли вилоятларда эмас, ?ар йили бир жойда ўтади? ?олаверса, бу семинарларга номзодларни танлаб олиш бўйича ани? тартиб-?оидаларни ишлаб чи?иш ?а?ида ?ам бош ?отириш фурсати етди, деб ўйлайман.
Бешинчи масала. Назаримда, биз бир ва?тлар ра?матли Озод Шарафиддинов бошлаган му?им бир ишни эътибордан четда ?олдиргандекмиз. Яъни, у киши “Жа?он адабиёти” журнали ор?али бошлаб берган дунё адабиётининг энг яхши намуналарини таржима ?илиш, чоп этиш, ўрганиш билан бо?ли? тажрибалар, чет эл ёзувчилари билан ало?аларни янада ривожлантириш масаласига бугун етарлича а?амият бермаяпмиз. ?олбуки, биз маънавиятимизни юксалтириш, ёшларимизни миллий ва умуминсоний ?адриятлар ру?ида камол топтиришга интилаётган эканмиз, ?еч ?ачон ўз ?оби?имизга ўралашиб ?олмаслигимиз керак.
?ис?ача айтганда, бош?а со?алар ?атори адабиёт со?асида ?ам хал?аро ало?аларни кучайтириш зарур. ?айси мамлакатда бизнинг адабиётимиз, маданиятимиз, ?адриятларимизга ?урмат билан ?арашади, хориждан биз нималарни ўрганишимиз мумкин ва, ўз навбатида, уларга нималарни та?дим этишимиз мумкин – бугун бу масалалар хал?аро майдонда ўзлигимизни намоён этишда катта а?амиятга эга эканини доимо ёдда тутишимиз лозим.
Мен бу борада ?арб билан бирга Шар? мамлакатлари, жумладан, Япония, Хитой, Жанубий Корея билан, Миср, Бирлашган Араб Амирликлари, Кувайт каби араб давлатлари билан ало?аларни кучайтиришни тавсия этган бўлардим.
Бундай ижодий ?амкорлик ало?аларини бо?лашда албатта ўзаро тенглик, ?урмат ва самимият ?оят зарур. Шуни унутмаслик керакки, ўзбек миллати, ўзбек хал?и – худонинг назари тушган миллат. ўзбекистон – Олло? назар солган юрт. Бизнинг юртимиз, хал?имиз ?еч кимдан кам эмас ва ?еч ?ачон кам бўлмайди.
Энг охирги масала – нашриётлар ва нашр масаласи. Бугунги кунда нашриётларга тўла эркинлик берилган, уларнинг фаолиятига ?еч ким четдан туриб аралаша олмайди. Лекин ана шу эркинликни тў?ри тушуниш, масалага масъулият билан ёндашиш даркор. Яъни, фа?ат и?тисодий манфаат ортидан ?увиб бадиий жи?атдан заиф, миллий маънавиятимиз, ?адриятларимизга тў?ри келмайдиган, адабиётнинг обрўсини туширадиган китоблар нашр этилишига йўл ?ўймаслик керак.
Айни?са, адабий жараён кўзгуси бўлган газета ва журналларда шеър ва ?икояларни чоп этишда талабчанлик ва масъулиятни янада кучайтириш керак, десам, ўйлайманки, му?тарам адибларимиз ?ам бу фикрга ?ўшиладилар.Бунда, айни?са уюшма муассислигида чоп этиладиган “Ўзбекистон адабиёти ва санъати” газетаси, “Шар? юлдузи”, “Звезда Востока”, “Ёшлик”, “Амударё” журналлари фаолиятини ?ар томонлама кучайтириш, уларнинг моддий-техник базасини муста?камлаш, шаклу шамойили, мавзу-мундарижасини яхшилаш, муаллифлар, ижодий жамоатчилик билан кенг ?амкорликда иш олиб боришни таъминлаш, сўзсиз, катта а?амият касб этган бўлур эди.
Бундан таш?ари, ?ар бир китоб, ?ар бир бадиий асарнинг талаб даражасида чоп этилишида Ёзувчилар уюшмаси ва нашриётлар ўртасида я?ин ?амкорлик ўрнатиш, ўз таркибида истеъдодли, холис ва адолатли адиб ва муна??идларни бирлаштирган ижодий кенгашларнинг самарали фаолият кўрсатишига эришиш керак.
Ёш ижодкорларнинг асарларини чоп этишга ?ам айнан шу кўз билан ?араб, бу масалага ало?ида эътибор бериш лозим. Бундай ёндашув мар?ум Му?аммад Юсуф каби ?а?и?ий истеъдодларни кашф этиш ва уларнинг ижодини хал??а етказишда энг тў?ри ва адолатли йўл бўлади.
Менимча, бу масаланинг асосий калити – чинакам и?тидор эгаси бўлган ёш ижодкорларнинг биринчи китобини давлат ?исобидан чоп этишдан иборат. Бу борада Ёзувчилар уюшмаси ва нашриётлар Хал? таълими ?амда Олий ва ўрта махсус таълим вазирликлари билан шартнома тузиб, бу китобларни уларнинг кутубхоналарига, ахборот-ресурс марказларига етказиб бериш ва шу тари?а минг-минглаб фарзандларимизнинг бу асарлардан ба?раманд бўлишига эришиш мумкин.
Шу билан бирга, академик лицей ва касб-?унар коллежларида, олий ў?ув юртларида таълим олаётган ёшларнинг ана шу китоблар ?а?идаги фикрларини ўрганиш ёшларимиз ўртасида китобхонлик маданиятини ошириш, ёзувчи ва ў?увчи ўртасидаги муло?отни кучайтиришга хизмат ?илиши табиийдир.
Айни?са, биз учун ?оят му?им а?амиятга эга бўлган болалар адабиётини ривожлантиришга ало?ида эътибор беришимиз, муста?ил фикрлайдиган шахснинг шаклланиши, ?ар ?андай китобхонлик, мутолаа маданияти болаликдан бошланишини доимо ёдда тутишимиз лозим.
Ёш истеъдодларни айнан ана шундай талаблар асосида камол топтириш, уларнинг адабиёт оламида ўз муносиб ўрнини эгаллашини таъминлаш учун Ёзувчилар уюшмаси ?ошидаги Ёш ижодкорлар билан ишлаш кенгашининг фаолиятини тубдан ?айта кўриб чи?иш ва янгича асосда ?айта ташкил этиш лозим.
Мана шу фикрларни сизларга мурожаат тари?асида етказиб, бу масалалар хусусида сизлар билан, яъни, давлат ва ижодий ташкилотлар билан биргаликда бош ?отириб, тегишли хулоса ва ?арорлар чи?ариш ўринли, деб биламан.
Шу билан бирга, илгари билдирган бир фикримни таъкидлаб айтмо?чиман: агар биз ўзбекистонимизни дунёга тараннум этмо?чи, унинг ?адимий тарихи ва ёру? келажагини улу?ламо?чи, уни авлодлар хотирасида бо?ий са?ламо?чи бўлсак, авваламбор буюк ёзувчиларни, буюк шоирларни, буюк ижодкорларни тарбиялашимиз керак. Нега деганда, улу? адиб Чўлпон айтганидек, адабиёт яшаса – миллат яшайди.
Мана шундай улкан ва масъулиятли вазифаларни амалга оширишда жонкуяр ва фидойи адибларимиз ўзбек адабиётининг му?аддас анъаналарига садо?атли бўлиб, уларни муносиб давом эттирган ?олда ижод ?иладилар ва янги-янги гўзал асарлар билан хал?имизни хушнуд этадилар, деб ишонаман.
|
|