Адабиётшунос олим, устоз Наим Каримов -80 ёшда!

[Nigora Umarova]

Р.М.: – Бугун на қатағон даврини, на уруш даврини кўрмаган авлодлар туғилиб улғаймоқда. Сиз ўрганган даврда ҳам Ибн Сино, Беруний, Улуғбек, Навоийдек ибрат олиши мумкин бўлган машъал сиймолар борми?
Н.К.: – Мустақиллик йилларида мамлакатимизда тарихий ҳақиқат ва адолатни тиклаш бўйича буюк ишлар қилинди. Амир Темур ва Жалолиддин Мангуберди, Ал-Фарғоний ва ал-Беруний сингари улуғ аждодларимиз, улар олиб борган ишлар кенг тарғиб қилинмоқда. Лекин, наҳотки, улардан кейин бутун бир халқдан уларга ўхшаш буюк сиймолар етишиб чиқмаган бўлса?!
Биз ҳали ўзимизнинг шу маънодаги бойлигимизни чўтга солмаганмиз. Геолог Ҳабиб Абдуллаев, математик Қори Ниёзий, артист Шукур Бурҳон, ёзувчилар: Абдулла Қодирий, Фитрат, Чўлпон, Ойбек... Эҳ-ҳей!.. Нега Беҳбудий тўғрисида бирор саҳна асари йўқ? Нега Чўлпон ёки Ойбек ҳақида кинофильм яратиш мумкин эмас. Умуман, нега “Ўзбеккино” турли ўткинчи мавзуларга фаол муносабат билдиради-ю, тарихий-биографик жанрда асарлар яратмайди? Ахир шундай асарлар ёрдамида ватанпарвар, халқпарвар ва фидойи кишилар авлоди шаклланиб келган-ку...
Р.М.: – Келажак режаларингиз ҳақида юқорида айтингиз, яна қўшимчалар қиласизми?
Н.К.: – Орзулар ниҳоятда кўп. Адабиётшунос сифатидаги орзуим рус адабиётшунослиги, жаҳон адабиётшунослигида бўлаётган илмий ишлардан баҳраманд бўлиш.

[Nigora Umarova]

Блиц-саволлар
1. Биринчи жиддий мақолангиз қачон чоп этилган?
К.Листовскийнинг “Боботоғ устида қуёш” романига тақриз. 1953–54 йилларда “Звезда Востока” журналида босилган
2. Ҳаётда қадрлайдиган кишингиз...
– Ҳалол, камтар ва меҳнатсевар киши...
3. Ҳаётдаги шиорингиз...
– Алишер Навоийнинг “Одами эрсанг демагил одами...”
4. Ҳаёт нима?
– Чексиз сабоқ
5. Умр-чи?
– Тоғу тошлар оша ўтадиган Йўл
6. Армон нима?
– Келажак туйғуси
7. Кечириш ҳақида
– Кечириш – зиёлиликнинг биринчи белгиси
8. Афсусланганмисиз?
– Албатта...
9. Нималардан ранжийсиз?
– Қўполлик, маънавиятсизлик ва жаҳолатдан
10. Нимадан ўкинасиз?
– Китобларимнинг эгасиз қолишидан
11. Инсон учун энг муҳими нима?
– Қадр...
12. Машҳурликка қандай қарайсиз?
– Машҳурлар жавоб берсин...
13. Ҳаётингизнинг энг гўзал палласи...
– Ҳозирги унумли кунларим
14. Омад нима?
– Ўткинчи бахт
15. Ёқтирган рассом, хонанда ва режиссёр...
– Рассомлар – Баҳодир Жалолов, Жавлон Умарбеков, Акмал Нур
– Хонандалар – Анна Герман, Муслим Магомаев, Зулайҳо Бойхонова.
– Режиссёрлар – Баҳодир Йўлдошев, Олимжон Салимов, Наби Абдураҳмонов
16. Санъатга таъриф беринг...
– Инсон руҳий оламининг визуал ифодаси
– Адабиёт – етти иқлим кўзгуси
– Шеър – кўнгил оҳи
17. Тақдир нима? Унга ишонасизми?
– Программалаштирилган ҳаёт. Бунга ишонаман.
18. Мўъжиза нима?
– Сеҳрлар олами: Ниагара шалоласи, Тож Маҳал, тоғ этагидаги оромгоҳ
19. Садоқат...
– Унутилаётган фазилат
20. Наим Каримов ким?
– Умидлар дунёсида яшаётган инсон...

Раъно МУЛЛАХЎЖАЕВА суҳбатлашди

[Sparc]

Сообщение от Nigora Umarova

Катта суҳбат натижасида берилган бу савол мантиқсиз туюлади. Ахир, суҳбат давомида ана шу "ибрат олиши мумкин бўлган машъал сиймолар" хақида гап кетди-ку.

[Nigora Umarova]

Сообщение от Sparc

Катта суҳбат натижасида берилган бу савол мантиқсиз туюлади. Ахир, суҳбат давомида ана шу "ибрат олиши мумкин бўлган машъал сиймолар" хақида гап кетди-ку.

Оффтоп:

Savolga emas, betakror berilgan javobga ahamiyat berishingizni iltimos qilar edim.

[Shuhrat Rizayev]

Ҳовури баланд одам каби баланд тушунчаларни қўллайвериш кишига обрў келтирадиган машғулот эмас. Бироқ шундай ҳодиса ва шахслар борки, уларга нисбатан ўшандай миқёсли, юксак сифатлар берилади. Бундай таърифга сазовор инсонларни биз – ташвишу юмушлар билан андармон мардум – ҳамиша ҳам ҳис этавермаймиз. Аксар, ундайларни ўтмишдан, тарихдан қидирамиз. Ёнингда юрган, ўзинг билган таниганларга нисбатан баланд ташбеҳлар билан ёндошиш, одатда, фақат ё манфаат илинжида ёки сархушроқ ҳолатдагина рўй беради. Аслида эса ўта ҳушёр, холис бир алфозда ўша баланд эпитетларни айтишга, нисбат беришга арзигулик Шахсни билсанг, танисанг, кўриб юрсанг, ўз риёйингни унитиб, самимиятингни балқитиб, ўша сифатни айтмоқ керак. Билфеъл, кейин армон бўлмасин...
Бу фикрлар умрининг саксонинчи санасида яшаётган инсон – олим, Шахс Наим Фотиҳович Каримов муносабати билан хаёлга келаяпти. Унинг яккаш маданият деган тушунча билан тўлиқ вобаста ички ва ташқи қиёфаси, дунёдаги гўзаллик, эзгулик, инсонийлик, олийжаноблик, ҳассослик, нуктабинлик, фидойилик, садоқат каби маънавий фазилатлар мужассами бўлган умр йўли, фаолияти, ижтимоий ҳаёти, уй, оила тутумлари, миллатнинг дардларига дармон истаб, унинг кечаги куни, бугуни, истиқболи учун, маданияти, маърифати учун қайғуриб қилган, қилаётган чумолидай хокисор заҳмати устозга шундай таъриф беришни тақозо этади.
Наим ака ҳақида кўпчилик ёзган. Яна ёзиш иштиёқидагилар ҳам кам эмасдир. Чунки саксон йиллик умр давомида домлани расман, норасмий устоз деб билгувчиларни рўйхат қилса, мўъжазроқ бир китобча бўлиб қолса ажабмас. Ўзбекистоннинг қай шаҳру кентига борманг бирор олий ўқув даргоҳи бўлса, унда, албатта, “Наим Каримов илмий раҳбарим бўлади” дея ўзини ғурур билан танитгувчи топилади. Ўзимизни қўяйлик, хорижда ҳам домлани устоз мақомида билгувчи ўзбекшунос ёш, ўрта ёш олимлар кўп. Билмадим, Наим акадаги Оврупочароқ (ички ҳам ташқи) маданиятми ёки табиатидаги, гап-сўзидаги тугал самимиятми, ҳар қандай суҳбатдошни унга қаттиқ боғлаб қўяди. Нафақат бу, ҳозирда дунёнинг қай бурчида ХХ аср ўзбек адабиёти борасида сўз кетса, ишончим комилки, бу сўзнинг зимнида, маъно мағзида Наим Каримов китоблари, мақолалари туфайли шаклланган билим ва тафаккур ёлқинлари, маърифати, далилу таҳлиллари бўлади. Чунки эндиликда ХХ аср адабиётини ҳам, адабиётшунослигини ҳам Наим Каримовни ўқимай “айланиб ўтиш” мумкин эмас. Фитрату Чўлпондан, Рауф Парфи, Эркин Аъзамгача, анъанавий адабий тадриждаги Мискину Хислат домладан шогирди Исмоил Тўлак шеърий тўпламларигача – ХХ аср ўзбек адабиётига тегишли бори адабий силсилалар профессор Наим Каримов тадқиқотлари, монография, қўлланма ва дарсликлари орқали илмимизда аён. Таассуфки, кўп адабиётшунос-мунаққидларда адабий авлодлар ичидан икки-уч, нари борса тўрт-бештадан ажратиб олиб, “қоладигани шу-да”, дея бироз илмий бодиликка тортиб кетадиган иддао бор. Наим ака эса ниҳоятда кенг ва рангин ХХ аср адабиётимизда битта сатр бўлса-да бадиият ҳиди уриб турган битик қолдирган зот борки, барини яхлит жараён доирасида олиб, у ҳақда ҳаққоний сўз айтишга, вақти-вақти билан эслаб, эслатиб туришга уринади. Ҳеч бир адабиёт-санъат аҳлини унутишга ҳаққимиз йўқ, деган зиёли ақида, миллат туйғусини дилга жо қилиб яшайди ва ишлайди. Дейлик, ўша Қодирию Чўлпонлар авлодидан Абдулла Алавий, Ғулом Зафарий, Тавалло, Мадамин Даврон бўладими, Ойбегу Ғафур Ғулом авлодидан Собир Абдулла, Ғайратий, Ойдин Собироваларми, Асқад Мухтору Шуҳратлар авлодидан Темур Фаттоҳ, Мамарасул Бобоев, Қудрат Ҳикмат ва ҳоказо. Қизиқ, домла адабий авлодлар дарғалари ҳақида катта-катта тадқиқотлар – монография, рисола, маърифий роман, портрет, эсселар қаторида, балки орасидадир, ҳамиша қолдирган адабий меросининг салмоғи, мазмун-мундарижасига кўра бошқа авлоддошлар ҳақида ҳам гўзал илмий лавҳалар, мақолалар, очерклар эълон қилиб туради. Афсуски, Наим ака яна бор ташкилий қувватини сарфлаб, ўша дарғалар ҳақида яхлит китоблар чоп эттиргани ҳолда, иккинчи қатор адабий сиймоларга бағишланган битикларини тўплам ҳолига келтириб китоб қилишни истамайди. Агар булар ҳам жамланиб, бори илмий-танқидий мерос куллиёт шаклига келтирилса, бемуболаға ўн-ўн беш жилдлар чамаси бўлар-ов... Аммо домлага шу фикрни айтсангиз, “қўйинг-э, арзимайди, ундан кўра Миртемир, Ҳамид Олимжон ҳақидаги маърифий романларни нашр этишга ёрдам беринг” дейди. Ҳайратингиз яна ошгандан ошиб, “қачон улгурдингиз” деб қоласиз, халос. Ваҳолангки, домла Истиқлол йиллари асосан қатағон қурбонлари бўлган юзлаб зиёлилар, адабиёт-санъат ахллари ҳақида шундай катта савоб ишлар қиляптиларки, уларсиз Мустақиллик даври тарихи ва тарихшунослиги, маданияти ва маданиятшунослигини тасаввур этиб бўлмайди. Ҳали бирор тўпламларда, ҳали ўзлари суйган “Тафаккур” журнали саҳифаларида мақолалардан ташқари яна қандайдир қимматли эсдалик, ёднома ё қайдларни илмий шарҳлаб чоп эттириб қолади. Кўламу миқёсни, қамрову қуршовни ақлга сиғдиролмайсиз. Боз устига турли санъат ҳодисалари, театр, кино билан боғлиқ мақола, тақризлар, ҳаттоки тўлақонли пьеса, киносценарий, таржима асарларигача... домла бисотининг “сим-сим” хазинаси.
Мана Сизга 80 ёш сарҳисоби. Назаримда, дўсту хайрихоҳлар камина каби Наим акасиз бугунги адабиётимиз, адабиётшунослигимиз, умуман маърифий, ижтимоий, шахсий ҳаётини тасаввур эта олмаса керак. Чунки бу олим, инсон – Шахс ҳамиша кераклардан керак, зарурлардан зарур – маърифат тилагида бўлган, адабиёт истагида бўлган юртга, элга, миллатга энг аввало. Қолаверса, биз каби укалари, шогирдлари, муҳибларига ҳамиша ва ҳар ерда суюмли, қадрли. Устоз бор бўлсинлар! Барчамизга маънавий тиргак, меҳру оқибат, самимият тимсоли бўлиб дунё тургунча яшасинлар!

[Nigora Umarova]

Ertaga 24 aprel kuni soat 15.00 da O'zbekiston Yozuvchilar uyushmasida ustoz, adabiyotshunos olim Naim Karimovning "Adabiyot va tarixiy jarayon" kitobining taqdimoti bo'lib o'tadi. tadbirda ishtirok etishni istagan adabiyot ixlosmandlari taklif etiladi.

Manzil: O'zbekiston shox ko'chasi, 16 -A uy. "Bunyodkor" metro bekati.