AKA:Nigorabegim
Сообщений: 8,095
+ 8,360
10,318/4,529
– 37
58/50
|
Цитата:
Алишер Назар: Бир пайтлар атом бомбасини вужудга келтирадиган элементларни кашф этган атоқли олимлардан бири бу кашфиёт инсоният бошига қай даражада кулфат келтиришини англаб етгач, ўша кундан бошлаб қора кийим кийиб олган экан. Сўнгги йилларда том маънода фаҳшият ва зўравонликни тарғиб этувчи ўнлаб порнаграфик асарлар, юзлаб кинофильмлар, сериаллар ўзбек тилига таржима қилиниб истеъмолга киритилди. Маънавий вайроналик келтириб чиқарадиган бу асарлар зарари, кўлами жиҳатдан атом бомбасидан қолишмайди. Аммо бу ҳолат учун ҳозирча ҳеч кимнинг қора кўйлак кийгиси йўқ.
Қодир ака, мана сиз ҳам ижодий фаолиятингиз давомида юзлаб асарларни таржима қилгансиз. Сизда шу пайтгача бирор асарнинг таржимаси юзасидан афсусланиш бўлганми?
Қодир Мирмуҳаммедов: Мен таржимонлик фаолиятимнинг дастлабки 10-15 йили давомида қўлимга топширилган ҳар қандай бадиий асар ё бадиий фильмни, асосан, қалам ҳақи ишлаб топиш мақсадида таржима қилаверганман. Фақат кейинчалик, ёшим анча ўтиб қолганда, уйимдаги шкафимда терилиб турган 30 дан ортиқ таржималаримга кўз югуртирар эканман, уларнинг анча-мунчасини таржима қилишга кетган вақтимга ачинганман, афсусланган пайтларим бўлган.
Тўғри, улар ҳам китобхонга ёқадиган яхши асарлар, ҳаммаси катта-катта ададда босилиб сотилиб кетган. Бироқ ўкинчим шуки, модомики, мен таржимон сифатида камолга етар эканман, ижодимни, масалан, В.Ҳугонинг “Хўрланганлар”, Ф.Рабленинг “Гаргантюа ва Пантагрюэл”, Ф.Достоевскийнинг “Ака-ука Карамазовлар”, Сервантеснинг “Дон Кихот” асарларини таржима қилишга бағишласам бўлмасмиди, деб ўйлайман. Ана шу армонларим мени яна антик дунё юнон адабиётидан Ҳомернинг “Одиссея” достонини таржима қилишга даъват этди. Юнонистоннинг антик даври тарихини мен “Илиада”ни таржима қилганимда яхши ўрганган эдим. “Одиссея” эса “Илиада”нинг давоми. Адабиётимизнинг барча мухлисларига аёнки, “Одиссея”ни ус¬тозим Миртемир домла таржима қилишга киришган эдилар. Афсуски, шафқатсиз ўлим ул зотни бевақт орамиздан олиб кетди. Домла достоннинг фақат биринчи қўшиғини таржима қилишга улгурган эканлар. Мен устозимнинг руҳларини шояд шод этсам, деган умид билан 1999 йилда “Одиссея”ни таржима қилишга киришдим ва 10 йилдан сўнг 2008 йилда таржимани тугатдим. Ҳозир достон қўлёзмаси Ғ.Ғулом номидаги нашриётда чоп этилиш арафасида.
Бу – Сизнинг саволингизга жавобим эмас, балки ўз дардим. Энди жавобимни ўқинг: менинг бир таржимам нафақат ўзимга, ҳатто китобхонларга, таржимачилик бўйича шуғулланувчи олимларимизга ҳам ёқмаган. Гап, Темир Пўлатнинг “Душан қайсарнинг бошидан кечирганлари” романи ҳақида боряпти. Бу асарнинг таржимаси “юқоридан тушган” кўрсатма бўйича менга топширилган эди. У пайтлар кўрсатмага итоат этмай бўлмасди.
Романни ўқиб чиқиб ҳафсалам пир бўлди. Нафақага чиққан, ишламаётган пайтларим эди. Дўрмондаги ёзувчиларнинг ижод уйига бориб таржима қилишга киришдим. Асардаги ўзбек урф-одатларини нотўғри таърифловчи жумлаларни тузатдим, ўхшовсиз жойларни ўчириб, аниқлик киритдим. Қарангки, Ўзбекистон халқ ёзувчиси Темур Пўлат ҳатто ҳижрий йил санаси билан милодий йил санасини бир-биридан фарқ қилолмас экан. У асарида: “Каждый год в сентебре приходит месяц Рамазан», деб ёзибди. Хуллас, китоб босилиб чиқди, мен қалам ҳақини олдим. Аммо бу ишимдан кўнглим ғаш бўлиб қолди. Хулосам шуки, саёз асарни ҳатто таржима қилиб ҳам яхшилаб бўлмас экан.
Алишер Назар: Ўзбек адабиётидаги дастлабки таржималар рус тили орқали амалга оширилди. Ва бу уринишлар кейинчалик ўзига хос таржимачилик мактабларининг пайдо бўлишига асос бўлди. Айтиш мумкинки, бугунги ўзбек адабиёти жаҳон адабиёти дурдоналари билан бевосита танишиш жараёни жуда кўп босқичларни босиб ўтди. Айтинг-чи, ўзбек адабиётидаги бугунги таржимачилик жараёнини қандай баҳолаш мумкин?
Қодир Мирмуҳаммедов: Бугунги кундаги таржимачилик жараёнини мамнуният билан яхши деб баҳолайман. Таржимачилик фаолиятининг ривожи шу даражага етганки, бугунги кунда биз чет эллар адабиёти намуналарини бевосита аслиятдан ўзбек тилига, шу билан бирга, ўзбек адибларининг асарларини хорижий тилларга таржима қила бошладик. Мана шундай салоҳиятга эга ёш таржимонларимиз пайдо бўлмоқда. Тўғри, бу ҳали муқаддима, дастлабки қадамлар. Лекин теран истеъдод соҳиблари бўлмиш бу ижодкор ёшларни ҳали олдинда буюк ишлар – жаҳон адабиётининг дурдона асарлари кутмоқда. Аминманки, ўзбек таржимачилигининг истиқболи порлоқ бўлгай.
Алишер Назар: Бугунги ёш таржимонларга устоз сифатида нималарни тавсия қилган бўлардингиз?
Қодир Мирмуҳаммедов: Таржимон ёшларимизга менинг таклифларим:
а) Ҳаётни ўрганинг, ҳар бир ҳаётий урф-одатларни ифодалашда муносиб ибора ишлатишга ҳаракат қи¬линг.
б) Ҳар қандай таржимон ўз тилини пухта билмоғи керак. Бунинг учун эса кўп китоб ўқиши, изоҳли луғат-ларни мудом кўздан кечириб туриши керак.
в) Ҳеч қачон китоб мутолаасини канда қилманг, шу билан бирга Абдулла Қаҳҳор, Мирзакалон Исмоилий, Миркарим Осим, Ваҳоб Рўзиматов, Холида Аҳророва, Озод Шарафиддинов каби устоз таржимонларнинг таржималарини ўқиб, улар ишлатган нозик, диққатга сазовор ибораларни аслиятга солиштиринг ва шу йўл билан бу устозлар амалиётидан собиқ олинг.
Худога шукр, мана бугунги кунда республикамизда ажнабий тиллардан ўзбек тилига бевосита таржима қила оладиган салоҳиятли ёшларимиз адабиётимиз даргоҳига кириб келишмоқда. Бу таржимонлар бирор асарни ўзбек тилига таржима қилишга чоғланишар экан, бир-бирига зид бўлган иккита адабий усулга рў¬пара келадилар.
Биринчи усул: хорижий тилдаги классик адабиёт намунасини ўзбек тилига ўгира бошлаган таржимон учун бир қулайлик бор. Яъни, у бу асарнинг рус тилидаги таржимасидан таглама (подстрогини) таржима сифатида фойдаланиши мумкин. Шунда таржимоннинг иши анча енгиллашади. Аммо бу енгилликнинг салбий томони ҳам бор. Гап шундаки, бир пайтлар мен Жек Лондоннинг “Мартин Иден” романини таржима қилган эдим. Китоб 1968 йилда нашр этилди. Шунда “Таржима санъати” номи билан нашр этила бошлаган мақолалар тўпламининг бирида ўзбекча “Мартин Иден”ни инглизча аслиятига солиштирган бир мақола босилди. Мақола муаллифининг ёзишича, таржима матнларида аслиятга ўхшамаган жумлалар бормиш. Бинобарин, “шўрванинг шўрваси” бадҳазм бўлиши мум¬кин.
Ўз фикримни ёшларга пухтароқ таъкидлаш учун яна бир мисол келтирмоқчиман. “Одиссея”ни Пушкиннинг замондоши шоир В.Жуковский немис тилидан таржима қилган. ХХ аср ўрталарида эса шоир В.Вересаев бу достонни юнон тилидан таржима қиларкан, у Жуковский йўл қўйган баъзи бир хатоларни тузатиб, асар охирида бу тузатувларга изоҳ берган.
Айтмоқчиманки, ажнабий тилдаги асарни таржима қилмоқчи бўлсангиз, иккинчи усулдан, яъни бевосита аслиятнинг ўзидан фойдаланинг.
|
|