Ўзбек лотин алифбоси ҳақида фикрлар

[Hero]

Сообщение от Masud Mahsudov

фарқига боришингизда шубҳам бор...

Raxmat maqtovi uchun

[Jamshid Begmatov]

Сообщение от Masud Mahsudov

Умуман олганда эса, Сизнинг нафақат "х" ва "ҳ" ҳарфлари, балки ўзбек тили имло қоидаларининг фарқига боришингизда шубҳам бор.

Оппонент ҳақ ёки ноҳақ бўлсин, форумда бундай оҳангда сўзлашилишига қаршиман.

[albatros]

Hozirgi yangi qabul qilingan lotin alifbosida yozilgan so'zlarda kamchiliklar yo'q deb bo'lmaydi. Masalan: sizga lotin alifbosida yozilgan "yod" so'zini kirill alifbosida yozib bering deb aytishsa qanday yozasiz? Ko'pchilik hech ikkilanmasdan bu so'zni yod - ëд deb yozib beradi. Ammo bu so'zning ham boshqa yozilishi bor. Avval bu so'zni kirill alifbosida yozish uchun, uning ma'nosiga e'tibor qaratishimiz lozim. Jumladan :
yod - ëд (she'rni yod olmoq);
yod - йод ( dorixonadan yod olmoq) .

[Iymandar]

Биродарим albatros!
Сизда манимча хато бор.
«Ёд» сўзини лотин ёзувидагиси, тўғри «yod» бўлади. Аммо «Йод» сўзининг лотин ёзувидагиси «yo’d» кўринишида ёзилади, чамамда.

[Nigora Umarova]

Сообщение от albatros

Hozirgi yangi qabul qilingan lotin alifbosida yozilgan so'zlarda kamchiliklar yo'q deb bo'lmaydi. Masalan: sizga lotin alifbosida yozilgan "yod" so'zini kirill alifbosida yozib bering deb aytishsa qanday yozasiz? Ko'pchilik hech ikkilanmasdan bu so'zni yod - ëд deb yozib beradi. Ammo bu so'zning ham boshqa yozilishi bor. Avval bu so'zni kirill alifbosida yozish uchun, uning ma'nosiga e'tibor qaratishimiz lozim. Jumladan :
yod - ëд (she'rni yod olmoq);
yod - йод ( dorixonadan yod olmoq) .

Buni kamchilik deb bo'lmaydi. O'zbek tilshunosligida omografik hodisa, omofonlar degan terminlar bor.
Siz aytgan so'zlar omograflarga misol bo'la oladi.
Omograflar- yozilishi bir xil, talaffuzi har xil bo'lgan so'zlar.
Masalan,
soya(quyosh nuri tushmaydigan salqin joy)- soya(dukakli o'simlikning bir turi, doni)
rom(oyna o'rnatilmagan deraza)-rom(spirtli ichimlikning bir turi)

[OmoN]

Сообщение от albatros

Hozirgi yangi qabul qilingan lotin alifbosida yozilgan so'zlarda kamchiliklar yo'q deb bo'lmaydi.

Бошқа тиллардан ҳам бунақа "камчилик"ларни топиш мумкин.

[Iymandar]

Манимча, кирилга қайтганимиз яхши. Ҳали кеч эмас.

[albatros]

Сообщение от Nigora Umarova

Buni kamchilik deb bo'lmaydi. O'zbek tilshunosligida omografik hodisa, omofonlar degan terminlar bor.
Siz aytgan so'zlar omograflarga misol bo'la oladi.

Ammo bir so'z ikki alifboda ikki xil yozilsa(lotinda bir xil. krillda ikki xil), buni qanday tushinish mumkin...

[Nigora Umarova]

Сообщение от albatros

Ammo bir so'z ikki alifboda ikki xil yozilsa(lotinda bir xil. krillda ikki xil), buni qanday tushinish mumkin...

Imlo qoidasining o'zgarishi.

[Kavsar]

Ma'zur tutasizlar, bir narsa yodimga tushib qoldi. Ozarbayjon elchixonasida kitoblar taqdimoti o'tkazilganida bir Ozar yozuvchisi (ismi esimda qolmagan) shu mazmunda gapirgandi: "O'zbeklarning lotin alifbosiga o'tishi bejiz emas deb o'ylayman. Negaki, biz qardosh xalqlar qadimdan bir-birimizning tilimizni tushunib kelganmiz. A. Navoiyning g'azallarini o'zbek ham, ozar ham, turk ham.. tushuna olgan. Bugungi kunga kelib O'zbekiston lotin alifbosiga o'tishi yana o'sha o'zaro hamjihatlilikni keltirib chiqaradi, tilimizni ham, yozuvimizni ham bir-biriga yaqinlashtiradi, soddalashtiradi. Buni qarang, turk alifbosi o'zbek alifbosidan faqat ayrim harflar bilangina farqlanadi. Deyarli hammasi yana ilgarigidek, turk o'zbekni, o'zbek turkning yozuvini bemalol o'qiy oladi...." (Bu jumlalarni taxminan, qanday xotiramda saqlangan, qanday o'zlashtirib olgan bo'lsam shunday kiritdim, fikr yetkazishda xatoliklar ketgan bo'lsa uzr so'rayman). Shundan anglaganim demak hech bir ish behuda qilinmaydi. Toki lotin alifbosi o'z yo'liga tushib, grammatik qoidalarini shakllantirib, o'z kuchida sobit bo'lib olgunicha vaqt kerak bo'ladi. Qisqa vaqt ichida lotin alifbosi xalqimizda ommalashgani bu katta yutuq. Chunki yozuvning almashishi ko'p hollarda o'zini oqlab keta olmasligi mumkin. O'ylaymanki, o'z vaqtida bu yozuvga o'tib xato qilganimiz yo'q. Hozir allaqachon birinchi sinfga borayotgan yosh avlod bu yangi yozuvni o'zlashtirib ulgurdi. Katta avlodga esa u qadar qiyin kechgani yo'q deb o'ylayman. Meni buvim ham lotin alifbosini o'qiy oladi, nafaqaga chiqqan keksa avlod ham o'zini shunga moslashtirib ulgurdi. Hammasi xohishga bog'liq deb o'ylardim.

Odatda inson bir yangilikni qabul qilishi qiyin kechadi, yangilikka sekin-asta ko'nikadi, uning tabiati shunday. Lotin alifbosidagi hozirgi xatoliklar, savodsizlikning namoyon bo'lishi hali tragediya emas. Imlo qoidalariga rioya qilmagan shaxs, kirill yozuvida ham bunga rioya qilmaydi. Aybni alifbodan emas, ko'proq o'zimizdan izlaganimiz foydaliroq bo'lardi, menimcha.

Uzr, yana postlarimni aql bo'lish sifatida qabul qilmangiz, bu aybdan o'zim ham soqit emasman. Lekin nima bo'lganda ham lotin alifbosi o'z joyida qolishini istardim.