[Новости] Infoteka.uz yangiliklari

[Hero]

Кийик дара

Кийик дара АҚШнинг жануби – ғарбий ҳудудидаги Аризона штатида, ҳиндуларнинг навахо қабиласи ерларида жойлашган. Маҳаллий ҳиндулар тилада бу жой “Тошлар орасидан сув оқадиган жой” (“Tse bighanilini”) деб номланади. Мазкур дара иккита – юқори ва қуйи кийик дарага бўлинган бўлиб, асосан сув ва ёнғин–сочин, шамолдан ҳосил бўлган. Ёмғирлар мавсумида бу қизғиш ва чиройли дарадан сув оқади.

infoteka.uz va holva.uz

[Hero]

Сунъий кўз

Австралиялик шифокорлар мураккаб жарроҳлик амалиётини амалга оширди. Хабарларга қараганда, кўзидан айрилган бир аёлга сунъий кўз ўрнатилган, ушбу сунъий кўз бионик деб номланиб, у процессор ва видеокамерадан иборат. Маълумотларга кўра, ҳозирча бемор аёл фақат оқ ва қора рангларни ажратиб, тўсиқларни кўра оляпти. Шифокорлар беморнинг тиниқ кўриши учун “кўз ускунасини” янада такомиллаштиришни режалаштирмоқда.

infoteka.uz va holva.uz

[Hero]

Австралияда дунё бўйича энг узун девор мавжуд

Австралиянинг жануби-шарқий қисмида дунёдаги энг узун тўрли девор мавжуд бўлиб, унинг узунлиги 5614 километрга тенг, лекин шоссе йўллари ўтган жойларда узулиб давом этади. Бу девор 1885 йилда яйловлардаги қўйларни динго (Австралия ёввойи ити)дан химоя қилиш мақсадида қурилган. Асосан бу девор ўз вазифасини бажаради, дингодан қўйларни ўлими қисқарди. Айни пайтда ушбу яйловда қўйлар билан рақобатда бўлган кенгуру ва қуёнларнинг популяцияси кўтарилди. Яна бир Австралиянинг ғарбида 3253 километр узунликдаги қурилган девор қуёнлардан ҳимояланиш мақсадида қурилган, бир пайтлар бу қуёнлар қитъага кучли экологик хавф туғдирган.


infoteka.uz va holva.uz

[Hero]

Чумолиларда ўзларининг қабристонлари мавжуд

Чумоли ўлганидан 2 кундан кейин, унинг жасади олеин кислота ҳидини чиқара бошлайди. Бунгача қолган чумолилар мурдани писанд ҳам қилмайдилар, лекин ҳид чиқаришни бошлагандан кейин, уни дархол кўтариб “қабристонга” чумоли уясидан анча узоқ масофага олиб боришади. Кўриниб турибдики, чумолилар шуни биладиларки, мурда ҳар хил зарарларни тарқатади ва ўзларининг инини юқумли касалликларни тарқатувчи микроблардан ҳимоя қилишади. Чумолилар фақат ҳидни сезишади: бир кун биологлар эксперимент учун тирик чумоли устига олеин кислотасини томизиб қўйдилар ва уни ўзининг чумоли инидаги ака – укалари куч билан унинг ҳатти ҳаракатларига қарамай чумоли инидан ташқарига судраб кетишди.

infoteka.uz va holva.uz

[Hero]

Ер юзига 5 марта Марсдан метеоритлар тушган

Улар Марсдан узилиб тўғридан – тўғри Ерга тушгани йўқ: олимларни фикрлашича, миллионлар йил илгари қандайдир катта объектни таъсири туфайли Марснинг бир бўлак жинси ажралиб узоқ саёҳатга чиқиб кетди. Уларнинг айримлари Ерга етиб келди: тахминан 24000та илм–фанга маълум бўлган метеоритлардан 34 таси Марсдан эди, албатта барчаси илмий тасдиқланган.
Охирги маротаба Марсдан метеоритлар, 2011 йил июнь ойидаги метеорит ёмғиридан кейин Марокашда топилган. Бу “тошчалар”нинг бир унциясига бўлган нархи $11000 дан $22500 гача ташкил этаи, бу дегани олтиндан тахминан 10 баровар қиммат ҳисобланади. Олимлар шундай метеоритларни ўрганишни яхши кўрадилар, чунки улар Ер юзида жуда оз миқдорда учрайдиган жинслардан ташкил топган. Ундан аввалги бор “Марслик меҳмонларнинг” бизнинг сайёрамизга ташрифи 1815–чи, 1865–чи, 1911–чи ва 1962–чи йилларда бўлган

infoteka.uz va holva.uz

[Hero]

Сиёҳ ранг – тарихда энг қиммат ранг ҳисобланади

Қадимда сиёҳ ранг ноёб ҳисобланган. Ушбу рангни қай тарзда чиқаришни греклар фақатгина ягона усулни билишар эдилар – у маълум бир денгиз шиллиқ қурти туридан олинар эди. Бўёқ моддани олиш учун жуда катта миқдорда шиллиқ қуртларни йиғиб, уларни қайта ишлаш керак бўлган, шу сабабдан сиёҳ рангга жуда катта баҳо берилган. Узоқ асрлар мобайнида ушбу рангни фақатгина жуда бадавлат инсонлар ўзларига раво кўра олар эдилар, шунинг учун ҳам сиёҳ ранг монархия ва ҳукмронлик билан боғлиқ.


infoteka.uz va holva.uz

[Hero]

Фил корейс тилида гапиришни ўрганди

Жанубий Кореядаги ҳайвонот боғида яшовчи Кошик лақабли фил инсон тилида гапирмоқда. Сеулдаги Everland ҳайвонот боғининг энг йирик ҳайвони инсон нутқига тақлид қилиш каби ноёб иқтидорга эга. У ўз хартумини оғзига солган ҳолда “choah” (“яхши”), “aniya” (“йўқ”), “nuwo” (“ётиш”), “anja” (“ўтириш”), “annyeong” (“салом”) каби бир нечта корейсча сўзларни аниқ айта олади. Тадқиқотчиларнинг сўзларига кўра, Кошик ўзи айтадиган сўзларнинг маъносини тушунади, шунга яраша ҳаракат қилади. Фил ўргатувчининг қайд этишича, жонивор ёлғиз бўлгани ва кўп йиллар давомида фақат у билан мулоқотда бўлгани учун “гапирган”.

Вена университети олимлари Жанубий Кореадаги Еверлэнд зоопаркидаги Кошик лақабли филни ўрганишга қарор қилишди. Тадқиқотчилар илгари бу филни кўрмаган махаллий ахолидан фил нима гапираётганини ёзиб олишларини сўрадилар ва кўпчилик фил айнан шу сўзларни айта олишида бир фикрда қолишди. Олимларнинг фикрича, оғирлиги 5,5 тонна келадиган 22 ёшли ушбу фил талаффуз этаётган товушлар тезлиги фил ўргатувчи нутқининг тезлигига хос.

infoteka.uz va holva.uz

[Hero]

Келажак трассаси

Голландиялик дизайнерлар ғаройиб йўл лойихасини таклиф қилишган ва бу хукумат томонидан маъқулланган. Лойиҳанинг фантастик эканига қарамастан, уни 2013 йилдаёқ амалга оширишни бошлаш режалаштирилмоқда. Шоссе интерфаол бўлади ва атроф-муҳитдаги ўзгаришларга мустақил равишда мослашади. Йўл бўйлаб индикаторлар ўрнатилади ва улар ҳайдовчиларга йўл ва об – ҳаво шароитлари ҳақида маълумот беради. Бундай йўлнинг фотолюминесцент қопламаси кундузи қуёшдан қувват олади ва тунда ўн соат давомида контурларни ёритиши мумкин. Йўл музлаганда, “ақлли бўёқ” сабабли дарҳол тегишли белгилар пайдо бўлади. Энергияни тежовчи чироқлар эса фақат машина яқинлашаётганда ёнади. Момақалдироқ ва бўронда махсус “шамол чироқлари” йўлни қўшимча ёруғлик билан таъминлайди.

infoteka.uz va holva.uz

[Hero]

Орегонадаги Рог дарёси – дунёдаги ягона дарёда сув ости қўзинқоринлари ўсади

Psathyrella aquatica — сув остида ўсадиган биринчи бўлиб аниқланган пластинкасимон қўзиқорин ҳисобланади.
Psathyrella aquatica қўзиқорини ўсадиган ягона жой — бу АҚШнинг Орегона штатидаги миллий боғ ҳудудида Рог дарёсининг юқори оқими ҳисобланади. Ушбу қўзиқориннинг уруғлари 1,5 метргача бўлган чуқурликда, хатто қаттиқ тўлқинли жойларда ҳам пайдо бўлади. Улар лойқаларнинг бўлакларига, шағалларга, ёгоч қолдиқларига ўрнашиб оладилар, одатда улар попанак босган жойлар атрофида ўсишади. Уруғлари газ шарчалари билан қобланган бўлади, пластинка билан ажраладиган споралар, ушбу шарчанинг таг қисмидан йиғила бошлайди.


infoteka.uz va holva.uz

[Hero]

Биринчи телефон жирингламас эди

Ҳозирги кунда бу шубҳасиздир: телефон жиринглаб барчага унга қўнғироқ килишганини эшитилиши мажбур. Лекин, А.Г.Беллга, телефон ихтирочисига бу нарса ҳаёлига келмади, шунинг учун у ихтиро қилган телефонда ягона йўл қўнғироқни қабул қилишга, гўшакни кўтариб қўнғироқни кутиш эди.
Энг оддий ва керакли телефон конструкциясига Беллнинг ёрдамичиси Томас Уотсон киритди. Телефон аппаратига қўнғироқ кираётганда сигнал бериш мосламани ўрнатиш унинг ҳаёлига келди ва тарих телефон қўнғироғига жавоб берган биринчи инсон бўлиб қолди.


infoteka.uz va holva.uz