Моё меню Общее меню Пользователи Правила форума Все прочитано
Вернуться   uForum.uz > ТЕМАТИЧЕСКИЕ ФОРУМЫ > Образование > Ижод хусусида сўз
Знаете ли Вы, что ...
...нарушения правил форума наказываются. Старайтесь их не нарушать.
<< Предыдущий совет - Случайный совет - Следующий совет >>

Ижод хусусида сўз Ижод аҳли, уларнинг ғояси, ҳаёт қараши, мақсадлари, ютуқлари, орзу ва армонлари.... (Все о творчестве, о людях творчества, их идеях, взглядах, достижениях и целях, мечты…)


Ответить

 
Опции темы Опции просмотра
Старый 08.07.2010 21:17   #1  
Real ID Group uParty Member Ultimate
Аватар для Shokir Dolimov
Оффлайн
Ҳарбий пенсионер
Сообщений: 3,959
+ 6,220  7,278/2,050
– 77  332/176

UzbekistanFacebook
Тилимиз ҳақида фикрингиз?

ХХ аср хотимасида европалик тилшунос, психолог ва журналистлар, маданият ва санъат арбоблари билан биргаликда милодимизнинг иккинчи икки минг йиллигига якун ясаб, бир масалани, у ҳам бўлса, башарият фаолиятининг турли соҳаларида одамлар томонидан итальян, француз, инглиз ва немис тилларида талаффуз этилган қандай мавзулар инсон қулоғига хуш эшитилиб, шубҳасиз эътироф этилганлигини муҳокама қилишган экан. Айни вақтда, мулоҳаза юритилаётган масала, у ёки бу мавзуни эшитаётган инсон юқорида зикр этилган тиллар соҳиби бўлиш-бўлмаслиги, тил билиш-билмаслигидан қатъи назар ўртага ташланган.
Муҳокама жараёнида эришилган натижаларга эътибор қаратинг.
Итальян тили – опера тили деб эътироф этилган. Зеро, дунёнинг ҳар қандай бошқа тилида ижро этилган опера итальян тилида ижро этилгани каби тушунарли ва хуш эшитилмайди.
Француз тили – забони муҳаббат. Изоҳ беришга ҳожат бўлмаса керак, менимча.
Инглиз тили – драматургия ва рок-мусиқа тили. Ушбу хулосани ҳам мисол билан исботлаш ортиқчадир.
Немис тили – фалсафа тили. Немис миллатининг дунё халқлари томонидан тан олинган буюк файласуфларини ёдга олинг.

Рус тили борасида эса ўз фикримни билдириб ўтмоқчиман.
Дарҳақиқат, рус тили буюк ва бағоят қудратлидир. Унда муҳаббат ҳам, нафрат ҳам ниҳоятда чиройли ва таъсирчан тараннум этилади. Мазкур тилни ватанпарварлик тили деб ҳам аташ мумкин. Рус миллатининг ушбу мавзуда битилган бўлиб, нафақат Россия ҳудуди балки, дунёнинг ҳар қандай бошқа бурчагида ўтаётган расмий ва норасмий тантана-ю, маросимларнинг русзабон иштирокчилари (руслар ва рус тилидан бохабар бошқа халқ вакиллари) баралла ижро этадиган ўлмас қўшиқларини эшитган, ватанпарварлик руҳида ёзилган асарларини ўқиб ёки кинофильмларини кўриб, тўғри идрок этган холис инсон қалби тўлғаниб кетиши ва ҳар қандай душман кўзига тик қараб, жасорат сари қалқиб туриши муқаррар. Рус тили бойлигининг туби кўринмайди. Ярми ҳазил, ярми чин тариқасида тилнинг бойлигига доир ҳаётий бир мисол келтираман. Инсон организмининг айрим аъзолари ва улар билан боғлиқ баъзи «жараёнлар»нинг рус тилида талаффуз этилишидан хабардор киши, ушбу халқ ҳарбийларининг ўз фаолиятлари давомида қўллайдиган етти қаватли «ниҳоятда теран» нутқини эшитса, оғзи очилиб, ҳанг-манг бўлиб қолади. Ҳарбий-денгиз флотининг собиқ офицери сифатида шуни айтишим мумкинки, денгиз ва кема атамалари билан одам анатомиясига оид иборалар уйғунлашиб кетган «флот тили» нозик табиатли киши қулоғини дарахтда қолиб кетган қишки хазонга ўхшатиб буриштириб юборади.
Она тилимиз мусофирликда юрган ўзбек қалбига қудратли таъсир кўрсатишини алоҳида таъкидлаб ўтмоқчиман. Қайсидир йили Атлантика океанида юрган эдим. Бир вақт жанговар кема карнайидан атайин мен учун эшиттириладиган бир жуфт қўшиқ эълон қилинди. Ўзбек халқига Парвардигор томонидан маданий неъмат сифатида ато этилган, дунё эшитса тебраниб ўтирадиган атоқли Шерали Жўраевнинг овози: «Андижоним қолди менинг» ва «Соч эмас бу, шаршара»си бутун вужудимни титратиб, ёриб, парчалаб юборгудай даражада янграб қолса бўладими! Ер куррасининг қарийб учдан бир қисмини эгаллаган Атлантика кўзларимга зиндон каби тор кўриниб кетди! Киндик қони гўзалликда тенги йўқ Андижонга тўкилган, кема кубригига бекиниб олиб, юрак бўшатган ёш ўзбекнинг ҳолатини кўриш керак эди, ўшанда.

Ҳурматли форумдошлар!
Гапирганим, эшитганим, ёзганим, ўқиганим сари томирларимдаги қонимни иссиқ тутадиган жонажон ўзбек тилимиз ҳақидаги фикр-мулоҳазаларингизни билмоқчи эдим. Нима деб ўйлайсиз, қайси мавзу ўзбек тилида талаффуз этилса, тилимиздан бохабар ёки бехабар инсон қулоғига хуш эшитилиб, халқимизнинг ўзига хос жиҳатлари эътироф этилади?
__________________
Тилга эътибор - элга эътибор! http://dolimov.zn.uz/ - ЧҚБТ фани ўқитувчисига

Последний раз редактировалось Nigora Umarova; 04.08.2010 в 10:08. Причина: Ҳарф шрифтининг катталиги учун таҳрир қилинди.
Ответить 
Старый 09.07.2010 02:52   #2  
Аватар для Ustoz
Оффлайн
MAKTAB
O`QITUVCHI
Сообщений: 682
+ 617  543/277
– 8  129/41

Uzbekistan
Ancha yil oldin, qachonligi aniq esimda yo`q, O`zbekistondan har xil sabablarga ko`ra ketib qolishiga to`g`ri kelgan o`zbeklarning farzandlari, nabiralari O`zbekistonga tashrif buyurishayotganda men suratchi bo`lib ishlar edim. Suratga olishga meni ham taklif qilishdi. Navoiy teatrida men bu uchrashuvni suratga ola boshladim. Shunda bir 25 yoshlardagi qiz minbarga chiqib: "Agar men o`zbek tilida birorta xato qilib qo`ysam, yoki yaxshi gapirolmasam meni avf etgaysizlar, chunki men Germaniyada tug`ilganman, o`sha yerda o`sganman va butun umrim o`sha yerda o`tgan, o`zbek tili biz uchun faqat oila tili bo`lib, asosiy til nemis va ingliz tillari edi, hali ham shunday. Shuning uchun qilishim mumkin bo`lgan xatolarim uchun avvaldan uzr so`rayman" deb gapirishni boshladi.
U gapirishni tugatganidan so`ng men undan borib uzr so`rashimga ozgina qoldi, to`g`rirog`i u tomonga o`tkazishmadi. Biinchidan hamma gaplari tushunarli, xato yo`q, ammo jaranglashi boshqacha edi. Biz hozir foydalanadigan til ilgarigi paytlarga nisbatan anha tartibga kelib qolgan bo`lsa ham o`shanaqa jaranglash baribir yo`q.
Odamlar begona yurtlarda yashab tilimizning go`zalligini saqlab qolishgan, biz esa o`z yurtimizda uni ne ahvollarga soldik bilmadim (shular orasida o`zim ham borman). Mana hozir ham yozib o`tiribmanu, talabchan tilshunoslar shu yozganlarimini ham tanqid zambaragiga olishmasmikan degan hadikdaman.

Последний раз редактировалось Ustoz; 09.07.2010 в 02:57.
Ответить 
Старый 23.07.2010 11:14   #3  
Аватар для Kimsan Birov
Оффлайн
Сообщений: 127
+ 8  27/19
– 2  5/3

Uzbekistan
Ўзбек тилидаги асарлар қани?

Ҳозирги пайтга келиб тилимиз анча-мунча дағаллашиб қолди. Ўзбек филологиясида ўқиётганимда қадимги - XIX асрдан аввалги тил қоидалари билан танишганман. Юмшоқ ундош билан юмшоқ унли, қаттиғи билан қатиқ унли, ҳар бир сўзнинг жой-жойида ишлатилиши тилнинг жуда юмшоқ ва майин эшитилиши таъминлаган. Ўша пайтдаги тилни эшитсангиз дилингиз яйрайди. Афсуски, вақт ўтиши билан тилни осонлаштиришга берилиб кетдик ва тилимиз аввалгидек садосини йўқотди. Ҳозир турк тилини эшитсангиз, қисман аввалги тилимизга гувоҳ бўласиз.
Хорижий кўплаб асарларни, айниқса шеъриятни ўқиган бўлсам-да, Жомий ҳайратланган Навоийнинг:

Оразинг ёпқоч кўзумдин сочилур ҳар лаҳза ёш,
Бўйлаким, пайдо бўлур юлдуз, пинҳон бўлғоч қуёш,


сатрларига тенг келадиган бирорта байтга дуч келганим йўқ. Лекин, афсуски, адабиётимизнинг ҳам шоҳ асарлари ўтмишда яратилгани одамни ўй солади. Наҳотки, замонавий ёзувчилар орасида ҳақиқатан ҳам бутун дунёга таниладиган ўзбек ижодкорлари ёки ҳеч бўлмаганда бир-иккита ўзбек асари чиқмайди? «Ўткан кунлар» каби романлар кўплаб тилларга таржима қилинган дейишингиз мумкин, лекин хориждаги мутахассисларни айтмаганда, оддий халқ бирорта ўзбек асарини ўқиганмикин? Бу саволга «Ҳа» деб жавоб бергим жуда келяпти, аммо ҳақиқатни синдириб бўлмайди-ку, ахир. Бундан буёғига вазият фақат салбий томонга ўзгарса-ўзгарадики, ижобий ўзгаришлар учун тайинли асос кўраётганим йўқ. Журналистика ва ноширлик соҳасидаги кўплаб раҳбарлар билан гаплашиб кўрдим - бирорта ўзбек тилини тайинли биладиган мутахассис топсам зўр бўларди, кучли мутахассисларнинг ёши ўтиб қолди, дейдиганлари талайгина. Бу кетишда тилимиз билан нима бўлиши мени жиддий ташвишлантиради.

Последний раз редактировалось Kimsan Birov; 23.07.2010 в 11:20. Причина: забыл добавить
Ответить 
Старый 23.07.2010 11:34   #4  
Аватар для Kimsan Birov
Оффлайн
Сообщений: 127
+ 8  27/19
– 2  5/3

Uzbekistan
Тилимиз қотиб қолгандек туюлади

Тилимиз жуда ажиб, лекин, менимча, унга кўп тилларга хос юмшоқлик етишмайди. Ўзбек тили кўп томондан «консерватив» десам тўғрироқ бўлармиди. Ўтмишда янги сўзларни киритиш қисман осон кечган - ўзбек тилида маънодоши бўлмаса, бемалол тожик ёки араб тилидан олаверишган. Бундан 15-20 йилларча аввал бизда ҳам шунга бош суқиб кўрилди. Бироқ вақт ўтиб бўлган, энди тилимиз кўпроқ рус тилига мослашиб бўлган. Дейлик, жумҳурият, жарида каби сўзлар бизга ғалати эшитилди. Фақат вилоят ва туман каби сўзлар жорий бўлди, холос. Аммо янги сўзлар муомалага деярли ҳар куни кириб келяпти. Айтайлик, русча самолёт сўзи "сам" ва "летать" сўзларидан олинган бўлса керак. Энди ўзбекча "учоқ" ёки "учар" демайсиз-ку. Баъзилар ўйлаб топган "тайёра" сўзи эса, менимча, ғирт аҳмоқлик . Самолёт сўзини қолдираверамиз. Бунга ўхшаш сўзлар кўп. Масалан, "внедорожник" сўзини қандай таржима қилиш мумкин? Бир жойда "дала йўлларида юришга мослашган машина" деб олишибди. Маъноси тўғри, аммо узунлиги ярим саҳифани тўлдириб бўлди-ку.
Бошқа тилларда бу муаммо осон ечилади. Дейлик инглиз тилида икки сўзни қўшиб ёзиб қўйса бўлгани. Дейлик, инглиз тилида Белоснежка исми - "snow" - қор, "white" - оқ сўзлари қўшиб қўйиш билан яратилади, тамом. Рус тилида ҳам кўриб турганингиздек осонгина. Ўзбекчада эса - Оққорйоим деб таржима қиламизми?
Ответить 
Старый 23.07.2010 12:02   #5  
uParty Member Known ID Group Ultimate
Аватар для OmoN
Оффлайн
програмщег
Сообщений: 4,971
+ 2,743  5,086/2,116
– 69  99/68

Uzbekistan
Оффтоп:
Цитата:
Сообщение от Kimsan Birov Посмотреть сообщение
Оразинг ёпқоч кўзумдин сочилур ҳар лаҳза ёш,
Бўйлаким, пайдо бўлур юлдуз, пинҳон бўлғоч қуёш
тўғрироғи "юлдуз ниҳон бўлғоч қуёш" бўлса керак. Сорри фор оффтоп.

Цитата:
Сообщение от Kimsan Birov Посмотреть сообщение
Ўзбекчада эса - Оққорйоим деб таржима қиламизми?
Оппоғой десак тўғрироқ бўлади менимча.
__________________
Ошибки прошлого, мудрость будущего. (с)Д.Тернер.

Последний раз редактировалось OmoN; 23.07.2010 в 12:04.
Ответить 
"+" от:
Старый 23.07.2010 12:38   #6  
Аватар для Kimsan Birov
Оффлайн
Сообщений: 127
+ 8  27/19
– 2  5/3

Uzbekistan
Цитата:
Сообщение от OmoN Посмотреть сообщение
Оппоғой десак тўғрироқ бўлади менимча.
Бу сўзда "қор" сўзи ишлатилмагани ёмон-да, ахир тўлиқ маъносидан келиб чиққанга не етсин. Дейлик, рус тилида "снегурочка" ва "снежная баба" сўзлари ҳам бор, уларни қандай ажратамиз. Кейинчалик адабиётда фақат "оқ" сўзидан олинган персонаж пайдо бўлса, унга Оппоғой деганимиз яхши эмасми? Масалан, бир асарда қизни Белочка деб номлашдию изоҳида ҳайвон номидан эмас, рангдан келиб чиқиб шундай номлашган дейилса, нима қиламиз?

Бир мисол, Золушка. Рус тилидаги асар бошида бу исм "золото" сўзидан эмас, "зола" сўзидан олинган, қизнинг кийими ҳар доим кулда бўлгани учун шундай номланган дейилади. Энди инглиз тилида "Синдерелла" (синдер - кул), рус тилида "Золушка" исми ўзбек тилида "Кулойим" бўладими? Асар бошида эса "кўп кулгани учун эмас, ҳар доим кулда бўлгани учун шундай номлашган" дейиладими? Билмадим...
Ответить 
Старый 23.07.2010 14:35   #7  
uParty Member Known ID Group Ultimate
Аватар для OmoN
Оффлайн
програмщег
Сообщений: 4,971
+ 2,743  5,086/2,116
– 69  99/68

Uzbekistan
Цитата:
Сообщение от Kimsan Birov Посмотреть сообщение
"Синдерелла" (синдер - кул), рус тилида "Золушка" исми ўзбек тилида "Кулойим" бўладими?
Бўлмаса "Косовхон" бўлсинми
Тилни бошқа тиллардан сўзлар/исмлар қандай таржима қилинишига қараб ўзгартирмаймиз-ку... Бошқа тилларда ҳам ўзбек/туркий тиллардан олинган сўзлар бор-ку. Масалан: колбаса. Руслар бу сўзни "колба"(лаборатория идиши) сўзидан олинган деб ўйламаётгандир.
__________________
Ошибки прошлого, мудрость будущего. (с)Д.Тернер.
Ответить 
Реклама и уведомления
Старый 23.07.2010 14:41   #8  
Аватар для Kimsan Birov
Оффлайн
Сообщений: 127
+ 8  27/19
– 2  5/3

Uzbekistan
Цитата:
Сообщение от OmoN Посмотреть сообщение
Бўлмаса "Косовхон" бўлсинми Тилни бошқа тиллардан сўзлар/исмлар қандай таржима қилинишига қараб ўзгартирмаймиз-ку... Бошқа тилларда ҳам ўзбек/туркий тиллардан олинган сўзлар бор-ку. Масалан: колбаса. Руслар бу сўзни "колба"(лаборатория идиши) сўзидан олинган деб ўйламаётгандир.
Эртакда ушбу исмларнинг ҳам тагида туб маъно ётади. Уларни таржима қилиб кўрсата олмасак, асарнинг қадри қисман йўқолиши табиий.

Колбасанинг таржимасида эса қандай пур маъно бор?
Ответить 
Старый 23.07.2010 16:06   #9  
uParty Member Known ID Group Ultimate
Аватар для OmoN
Оффлайн
програмщег
Сообщений: 4,971
+ 2,743  5,086/2,116
– 69  99/68

Uzbekistan
Цитата:
Сообщение от Kimsan Birov Посмотреть сообщение
Колбасанинг таржимасида эса қандай пур маъно бор?
"Ривоят"ларга қараганда "қўлда босса" дегани. Яъни гўштни қўлда босиб ичакнинг ичига тиқишган.
__________________
Ошибки прошлого, мудрость будущего. (с)Д.Тернер.
Ответить 
Старый 23.07.2010 16:27   #10  
Аватар для Kimsan Birov
Оффлайн
Сообщений: 127
+ 8  27/19
– 2  5/3

Uzbekistan
Хуллас, изоҳлардан кўриниб турибдики, гапим қисман тўғрига ўхшайди - ўзбек тилига янги сўзларни киритиш анчайин қийин
Ответить 
Ответить

Метки
o'zbek tili, tarjima, til
Опции темы
Опции просмотра




Powered by vBulletin® Version 3.8.5
Copyright ©2000 - 2024, Jelsoft Enterprises Ltd. Перевод: zCarot
Advertisement System V2.5 By Branden
OOO «Единый интегратор UZINFOCOM»


Новые 24 часа Кто на форуме Новички Поиск Кабинет Все прочитано Вверх