Kino va tomоshabin o'rtasidagi masofa yaqinmi yoki uzoq?!

[Husen]

Сообщение от Husen

Онасини кўриб, қизини ол! Тақризини ўқиб, кинога бор! (батафсил кейинроқ...)

“Ўзбеккино” ҳузурида хусусий ёки нодавлат киностудиялар томонидан ишланган кино ва видеофильмларни кенг намойишга рухсат берувчи экспертлар комиссияси ташкил этилган. Содда қилиб айтганда, бадиий кенгаш! Унга турли соҳага доир вазирлик ва идораларнинг вакиллари жалб этилган бўлиб, камина ҳам салкам бир йилдан бери ўзим фаолият юритаётган идора номидан ушбу комиссия йиғилишларида иштирок этиб келмоқдаман.
Бошида роса хурсанд бўлдим: “тандирдан эндигина узилган иссиққина” киноларни томоша қилиш, томоша қилганда ҳам ҳар ёндан бақириб, фильмга “изоҳ” бериб турадиган томошабинларнинг ғала-ғовурига тўла катта залда эмас, атиги ўн-ўн беш кишидан иборат ва энг муҳими тинчгина залда кўриш кимга ёқмайди? Боз устига фильмни кўргач, ўз фикр-мулоҳазаларингни, танқид-у эътирозларингни шахсан фильм ижодкорларининг ўзига бевосита билдириш имкониятини айтмайсизми? (Ижодкорлар ҳам шунчаки, эшитишмайди, қўлини кўксига қўйиб, “хўп бўлади!” деб эшитиб туриши-чи...) “Ана энди мендан кўрасанлар!!!” деб енг шимариб ишга киришдим. Билганимча, тушунганимча, танқид-у эътирозларни ўртага очиқчасига тўкиб ташлайвердим....
Аммо... аммо, мана орадан салкам бир йил ўтиб, комиссиянинг навбатдаги йиғилишларига таклиф қилишларидан юрагим безиллаб қолди! Бошида қувонганим ўша “роҳатлар” энди ҳақиқий азобга айлана бошлади! Мақсадсиз, маъно-мазмунсиз, мантиқсиз филмьларни кўришдан азбаройи чарчадим!
Қўлига эндигина камерани олган дебютант ёш режиссёрларни тушуниш мумкин? Аммо, актёр, актриса сифатида эл ҳурматини қзоноаётган санъаткорларнинг режиссёр сифатида ўзини шарманда қилаётгани алам қилади. Саид Мухторов, Саида Раметова, Шухрат Нуралиев, Алишер Узоқов...
Ҳа-я, Жаҳонгир Позилжонов, Жавлон Шодмонов, Отабек Мирзахолов, Жонрид Сагдиев ва бошқалар кино томошабинларининг диди ва савиясини ўлдираётганлар рўйхатида етакчилик қилади десам, муболаға бўлмас...
Бошида тилга олганим танқиду эътирозлар хусусида! Хўш, улардан бирон наф бўлдими? Комиссия ҳар бир фильм намойишидан сўнг, уни қизғин муҳокама қилади. Кераксиз саҳналарни олиб ташлаш хусусида ўз тавсияларини, аниқроғи шартларини эълон қилади. Ўша саҳналар олиб ташлангач, кенг намойишга рухсат этилади. Ижодкорлар ҳам қўли қўксида – дарро рози бўлишади! Осонгина рози бўлишнинг сири бошқа ёқда экан! Яқинда Ж.Позилжонов иштирокидаги “Севаман дедим-ми, севаман” фильмини экран орқали томоша қилаётиб, сезиб қолдим: комиссия йиғилишида олиб ташлаш талаб қилинган саҳналар шундоққина турибди!!! Тасаввур қиляпсизми, комиссияга тузатилган версия тақдим этиляпти-ю, катта экранда “ўз билганларидан қолишмаяпти!”. Фильм ижодкорларининг “ўзгариб” қолишини айтмайсизми? “Мажруҳ” фильми аллақайси рус аёл режиссёр номи билан тақдим этилган, “Ёшлар”да эса режиссёр сифатида Баҳром Ёқубов исми қайд этилган ҳолда намойиш қилинди.
“Ўзбеккино”да эса рухсат этилган ҳар бир фильмнинг тузатилган версияси билан кенг намойишдаги версиясини эринмасдан солиштириб чиқиш учун мавжуд штатлар етарли эмас!
Тан олиш керак, комиссия аксарият ҳолларда кечиримлилик позициясига таяниб келди. Хомий излаб топиб, миллион-миллион пуллар эвазига машҳур санъаткорларни жамлаб илк фильмини суратга олган ёшларни нафақат, руҳан балки моддий томондан ҳам синдириб қўйиш ҳеч кимга ҳам осон эмас! Шу боис кенгаш аъзолари режиссёрни бошқа бунақа фильмлар олмаслик ҳақида, нималарга эътибор бериш хусусида қайта-қайта огоҳлантиришади. Аммо, орадан бир неча ой ўтиб, худди шу режиссёр аввалгисидан ҳам беш баттар фильмни келтириб турса, бунисига чидаш қийин?
Сўнгги йилларда урф бўлаётган яна бир йўналиш хусусида. “Темир хотин”, “Келинлар қўзғолони”, “Олтин девор”, “Чимилдиқ”нинг йўлини беради деб тахмин қилишса керак-ки, ортиқча изланиб ўтирмасдан, узоқ йиллар муваффақиятли саҳналаштириб келинаётган спектаклларни экранлаштиришга ҳаракат кучайди. Жорий йилда намойиш қилинган “Бевалар”, “Супер қайнона” каби фильмлар фикримиз тасдиғидир.
Аммо, яқинда кенгаш шу йўналишдаги бошқа бир фильмнинг намойишини рад қилди. “Биргаликда севамиз” деб номланган фильмнинг номидаёқ шундоққина “оммавий маданият”нинг ҳиди уфуриб турибди. Адашмасам, ижодкорлар “Муқимий” театрида узоқ йиллар саҳналаштириб келинаётган “Сойибхўжа операцияси” спектаклини экранлаштиришган, холос. Аммо, бунинг етарлича уддасидан чиқа олишмаган.
Салкам бир йил давомида хусусий студиялар томонидан тақдим этилган фильмларнинг шахсан ўзим қатнашган муҳокамаларида фақатгина иккитаси Экспертлар комиссиясида мақтовга сазовор бўлди – Ёлқин Тўйчиевнинг “Дунё”си ва Акбар Бектурдиевнинг “Салом севги, хайр севги” филмьларида мазмун ва операторлик ишлари кўпчилик аъзоларга манзур бўлди.
Оғриқли нуқталардан яна бири! Муҳокамалар бошида Кенгаш аъзоларига ижодкорларнинг ўзлари томонидан тайёрланган фильм ижодкорлари ҳақида қисқа маълумотлар ва фильм учун ёзилган қисқа тақризлар тақдим этилади. Тўғриси, улардаги услубий нарида турсин, имловий хатоларни кўриб, фильмни кўргиси ҳам келмайди одамнинг! Тақриз шу зайлда ёзилган бўлса, сценарийнинг аҳволини тасаввур қилиб кўринг! Дарвоқе, сценарийларнинг ўзи қай тарзда тасдиқдан ўтиши алоҳида мавзу ва бу менга бироз қоронғу! Аммо, сценарийларни муҳокамадан ўтказадиганларга ҳам бемалол “шўринг кўрсин!” десак бўлади-ёв...
Сўзим сўнггида, охирги муҳокамага қўйилган ва ҳозирча муҳокамадан ўтмаган “Ёлланган совчи” видеофильми хусусида. Негадир, кадрда “Хўрланган қиз” деб ёзишган. Аммо ҳар иккала ном ҳам фильм мазмунини тўла мос келмайди.
Бу фильмга кирган ёш томошабин қайси қаҳрамонга ҳавас қилар экан деган савол туғилади. Боши боғлаган бўлса ҳам бошқа йигит билан бемалол учрашиб юрадиган қизгами? Ёқтирган қизи бир пайтнинг ўзида фотиҳа қилинган йигити билан учрашиб юришини билса ҳам севгисидан қайтмайдиган орсиз, ғурусиз йигитгами? Ўғлининг бахти учун фотиҳаси бузилган, ўғлини ташлаб кетган қизни сўраб бориб, “кўр” деган ҳақоратни эшитса-да, қудаси пойида тиз чўкадиган субутсиз кўзи ожиз отагами? Афсуски, бу ролни Ўзбекистон Халқ артисти Теша Мўминов ўйнаганига ишонгинг келмайди! Хуллас, миллий қадриятлар-у, маънавий оламимизга умуман мос тушмайдиган фильм ўтган асрнинг 50-60 йиллардаги ҳинд киноларидаги ўта сентементал саҳналарнинг “емаган” ёки “ёпишмаган” нухаси, холос!
Ҳа-я, фильм режиссёри танқидларимни эшитаётиб, мени фильмни тушунмаганликда айблади ва нима демоқчи бўлганини тушунтиришга ҳаракат қилди. Аммо, катта экранда, кунига бир неча марта бўлиб ўтадиган сеанслар пайтида юзлаб, эҳтимол минглаб томошабинларга ҳам тушунтира олармикан? Бунинг имкони борми ўзи?

[Masud Mahsudov]

Сообщение от Husen

“Ўзбеккино” ҳузурида хусусий ёки нодавлат киностудиялар томонидан ишланган кино ва видеофильмларни кенг намойишга рухсат берувчи экспертлар комиссияси ташкил этилган. Содда қилиб айтганда, бадиий кенгаш! Унга турли соҳага доир вазирлик ва идораларнинг вакиллари жалб этилган бўлиб, камина ҳам салкам бир йилдан бери ўзим фаолият юритаётган идора номидан ушбу комиссия йиғилишларида иштирок этиб келмоқдаман.

Батафсил фикрлар учун ташаккур. Ҳусен, шу муҳокама қилувчилар рўйхати нима асосида тузилади? Бирор сафар мени ҳам олиб бормайсизми, мен ҳам фикр билдирармидим...

[barlos]

Сообщение от Husen

Ёлқин Тўйчиевнинг “Дунё”си ва Акбар Бектурдиевнинг “Салом севги, хайр севги” филмьларида мазмун ва операторлик ишлари кўпчилик аъзоларга манзур бўлди.

Ушбу фикрлардан сўнг, менга манзур бўлган фильмлар кўз олдимдан ўтди: "Жигарбандим" ва "Қўрғошин". Ваҳоланки, йилига юзлаб фильмлар яратилмоқда.
Хулосам шу бўлдики, ё томошабин талаби юқори ёхуд фильмлардаги "кечинмалар-у кўнгил изтироблари"ни биз тушунмаяпмиз...

[Nigora Umarova]

Сообщение от Husen

Бошида роса хурсанд бўлдим: “тандирдан эндигина узилган иссиққина” киноларни томоша қилиш, томоша қилганда ҳам ҳар ёндан бақириб, фильмга “изоҳ” бериб турадиган томошабинларнинг ғала-ғовурига тўла катта залда эмас, атиги ўн-ўн беш кишидан иборат ва энг муҳими тинчгина залда кўриш кимга ёқмайди? Боз устига фильмни кўргач, ўз фикр-мулоҳазаларингни, танқид-у эътирозларингни шахсан фильм ижодкорларининг ўзига бевосита билдириш имкониятини айтмайсизми? (Ижодкорлар ҳам шунчаки, эшитишмайди, қўлини кўксига қўйиб, “хўп бўлади!” деб эшитиб туриши-чи...) “Ана энди мендан кўрасанлар!!!” деб енг шимариб ишга киришдим. Билганимча, тушунганимча, танқид-у эътирозларни ўртага очиқчасига тўкиб ташлайвердим....
Аммо... аммо, мана орадан салкам бир йил ўтиб, комиссиянинг навбатдаги йиғилишларига таклиф қилишларидан юрагим безиллаб қолди!..

Оффтоп:

Husen, кўпдан бери мана шундай таҳлилий хабар ёзишингизни орзиқиб кутаётган эдим. Бўлар экан-ку...
Сизни жуда ҳам яхши тушунаман. Таҳлилчи сифатида кино ёки театрни кўриш томошабин сифатмида кўришдан кўра анча қийинроқ ва масъулиятли вазифа. Фильмни турли тарафдан туриб таҳлил қилиш ҳам бир қанча оғирроқ.

Баъзан фильмдаги ёки спектаклдаги бачкана саҳналарни кўриб, наҳотки ҳаётимизда шундай ҳолатлар ҳам бўлмоқда, деган хулосага келади киши.
Тўғри, кино, театр-ҳаёт кўзгуси, бироқ унинг тарбиявий аҳамияти ҳам борлигини ёддан чиқармаслик керак. Ёзувчи Ўткир Ҳошимов айтганидек, "бир марта ўқишлик китоб", "бир марта кўришлик спектакль ёки кино" (одноразовый) санъат асари эмас, саноат асари ҳисобланади. Томошабин кулмаса, уни "мажбурлаб кулдириш", йиғламаса "уриб йиғлатиш" театр, кино санъатининг асосий мақсади эмас.

[Jabbor]

Сообщение от Nigora Umarova

Баъзан фильмдаги ёки спектаклдаги бачкана саҳналарни кўриб, наҳотки ҳаётимизда шундай ҳолатлар ҳам бўлмоқда, деган хулосага келади киши.
Тўғри, кино, театр-ҳаёт кўзгуси, бироқ унинг тарбиявий аҳамияти ҳам борлигини ёддан чиқармаслик керак.

Шу кунларда телевидение орқали "Ҳиндистон йўллари" сериали намойиш этилаяпти. Шу сериалнинг қандай тарбиявий аҳамияти бўлиши мумкин.

[OmoN]

Бироз оффтоп:
Ҳар куни соат 9 да "Ёшлар" каналидан қўйиладиган ўзбекча мультфильмлар ёзилган дискни қаердан сотиб олса бўлади? Ўзимизнинг маҳсулот. Яхши мультфильмлар қўйяпти.

[Colorado]

Сообщение от Husen

ишланган кино ва видеофильмларни кенг намойишга рухсат берувчи экспертлар комиссияси ташкил этилган. Содда қилиб айтганда, бадиий кенгаш!

Хусен, сизни талантли журналист, энцклопедик билимга эга, прогрессив инсон ва хоказо, деб хисоблайман. (сиз билан таниш бўлганимдан фахрланаман хам).
лекин, лекин сиз профессионал кинорежиссер, сценарист, кинокритик эмассизку, қайдай қилиб киноижодга бахо беришингиз мумкин, эксперт - бу бошқа, рухсат берувчи - бу уже цензор.

Ха майли. ВидеоАрт, Арт хаус фильмлар курикда учраб турадими, қандай муносабатдасиз бундай ижодга?

[Masud Mahsudov]

Сообщение от Colorado

Хусен, сизни талантли журналист, энцклопедик билимга эга, прогрессив инсон ва хоказо, деб хисоблайман. (сиз билан таниш бўлганимдан фахрланаман хам).
лекин, лекин сиз профессионал кинорежиссер, сценарист, кинокритик эмассизку, қайдай қилиб киноижодга бахо беришингиз мумкин, эксперт - бу бошқа, рухсат берувчи - бу уже цензор.

Ха майли. ВидеоАрт, Арт хаус фильмлар курикда учраб турадими, қандай муносабатдасиз бундай ижодга?

Инсон қанчалик профессионал режиссер бўлмасин, аввало у ўзи ишлаган фильмга оддий халқ кўзи билан қараш керак, шу фильм орқали ундаги муҳит психологиясини чиройли очиб бериши керак, акс ҳолда унинг профессионаллиги бир пул. Бадиий кенгашнинг мақсади эса, кинорежиссёрга инсоний нуқтаи назарни эслатиб қўйиш, фикримча. Бундай бўлмаганида, фильмни бадиий кенгаш муҳокамасига қўйишнинг кераги ҳам бўлмас эди.

[Sparc]

Сообщение от Colorado

Хусен, сизни талантли журналист, энцклопедик билимга эга, прогрессив инсон ва хоказо, деб хисоблайман. (сиз билан таниш бўлганимдан фахрланаман хам).
лекин, лекин сиз профессионал кинорежиссер, сценарист, кинокритик эмассизку, қайдай қилиб киноижодга бахо беришингиз мумкин, эксперт - бу бошқа, рухсат берувчи - бу уже цензор.

Ха майли. ВидеоАрт, Арт хаус фильмлар курикда учраб турадими, қандай муносабатдасиз бундай ижодга?

Санъат асарига баҳо бериш инсоннинг ушбу соҳадаги билимлари, дунёқараши, биринчи навбатда эса дидига боғлиқ.

Танқидчи бўлишда, танқиднинг туридан қатъий назар, менимча қайси олий юртни тугатгани, қайси корхонада (нашриёт/кинокомпания/бадиий совет ва ҳоказо) хизмат қилганига боғлиқ бўлмаса керак. Тўғри, танқидчини савияси билим, тажрибасиз бўлмайди. Лекин биринчи навбатда дид бўлиши лозим. Озод Шарафиддиновнинг охирги асарларидан бири ҳам шундай номланади - "Ижодни англаш бахти".

Бадиий кенгаш сиёсий цензура эмас, маънавий-маданий тавсия вазифасини бажариши лозим, бунинг учун кенгаш аъзоларининг савияси ҳам юқори бўлиши керак, деб ўйлайман.

[Sparc]

Сообщение от Colorado

рухсат берувчи - бу уже цензор.

Бозор иқтисодиёти шароитида цензор бу маблағ ажратувчи, бўлса керак.

Независимое американское кино
Основная статья: Независимый кинематограф США
Независимое (артхаусное) кино изначально не поддерживалось крупными кинокомпаниями. С одной стороны, это означает меньшие бюджеты, с другой стороны — меньшее давление на режиссёров. Крупные кинокомпании организуют производство кинофильмов как коммерческую деятельность, поэтому коммерческие интересы продюсеров обычно превалируют над художественными устремлениями режиссёра.