Виртуал ўйинлар қотилликка етаклайдими?

[Nigora Umarova]

Сообщение от Maestro

Сиз оммавий форумда шу каби фикрларни билдириб, қанчадан-қанча одамлар "тирикчилигининг" белига тепаяпсиз ;-)))

Бир пайтлар танишим ҳазил аралаш қизиқ таклиф қилган:
-Унча-мунча ёзиш қўлингдан келади, менга "Салом "Фалон" газета ходимлари! Сизларга мурожаат қилишдан бошқа чорам қолмади... Мен Т.ни севардим, у эса дугонам К.ни севаркан! Т. билмайдики К. нариги махалладаги М.ни севади. Буни Т.га хеч айтолмаяпман... Энди мен нима қилай? Ҳурмат билан (исталган шахар номи)дан доимий ўқувчингиз (алфавитдаги исталган харф)" каби "хатлар"дан ёзиб турсанг, тушлик пули чиқиб турарди... Кўп эмас, ойига 10-15 та. Агар кўпроқ ишлайман десанг, шу "хатга" бошқа "газетхонлардан" маслаҳатлар ёзиш керак бўлади.

Ишим бошимдан ошиб ётганлиги учун, кулиб қўяқолган эдим... Лекин, иш йўғида буям бир вариант ;-)))

Маэстро!
Агар форум иштирокчилари сиз айтгандек, чойчака ундириш учун утирганларида, кечирасиз-у, у холда айримлар миллионер булиб кетарди. Бу ерда факатгина фикр алмашяпмиз, холос.

[Maestro]

Сообщение от Nigora Umarova

Агар форум иштирокчилари сиз айтгандек

Муҳтарама Нигорахон!
Мен форум иштирокчилари деганим ҳам, уларни назарда тутганим ҳам йўқ! Санжар Дўстмуҳамедов, тушунишим бўйича, саёз мақолалар юзасидан гапирдилар, мен ҳам бу фикрни тасдиқлаган ҳолда ўз фикримни билдирдим. Гап мақола, газета ва журналистлар ҳақида...

[Nigora Umarova]

Масалага ойдинлик киритганингиз учун рахмат...

[Aziza Abdunabiyeva]

Сообщение от Shuxrat Sulaymonov

"Спасиба" айтиладими ёки "рахмат"?!

Raxmat aytiladi, albatta! Lekin Uforum da raxmat emas, спасиба degan yozuvni bosamiz raxmat aytish uchun !!! Ekranda o'z holida qanday bo'lsa, shunday yozdim va uning rus tilida ekanini hisobga olib qo'shtirnoq ichiga olgandim.

[Behzod Sulaymonov]

Эхтимол мазкур макола ва ундаги далиллар мендан аввал келтирлигандир. Лекин, виртуал уйинларни беозор деб бахолаётганлар яна бир карра эътиобр беришса зарар булмасди.
****
Ривожланиш, кашфиёт доимо инсонни ҳайратга солиб келган. Табиийлик қонунига кўра ҳайрат билан бошланган янгилик бироз вақт ўтгач ҳаётнинг одатий таркибий қисмига айланиб қолади. Инсоният тарихида ҳайрат чўққисида энг узоқ турган кашфиётлардан бири бу компютер ва интернет бўлса ажаб эмас.
Компютер технологиялари бугун ҳаётга шиддат билан кириб келаяпти. Янги нарса эса ёш авлод учун доим қизиқарли. Лекин ўша ёш авлод мазкур соҳани ипидан игнасигача мукаммал эгаллашга ҳаракат қилаяптими ёки унинг қулига айланиб бораяптими, буни ажратиб олиш мушкул.
Агар боланинг ўзига қўйиб берсангиз, у соатлаб ва ҳатто кунлаб ана шу машина олдида мук тушиб ўтириши мумкин. "Бу яхши эмас!"лигини барчамиз биламиз. Лекин бунга барибир тўсқинлик қилолмаймиз. Бунинг сабаблари жуда кўп. Биринчидан, болани ҳар қадамда назорат қилишнинг имкони йўқ ёки бундай ишнинг оқибати болага нисбатан ишончсизлик ва уни бездириб қўйиш билан тугаши мумкин. Иккинчидан, катта авлоднинг компютер технологиялари борасидаги билимлари етишмаслиги. Улар болага бу борада ўрнак бўлолмайди ёки йўл-йўриқ кўрсата олмайди. Учинчидан, ахборот табиий равишда кўпайиб бораверади. Бу жараённи эса фақат болани, қўпол тушунтирганда, қамаб қўйибгина тўхтатиб туриш мумкин.
Компютер экрани қаршисида ўтирган бола, кузатинг, агар ўйин талаби шундай бўлса, у одамларни (ўйиндаги) хотиржам туриб отиб ташлайди. Банкни ўмаради, машинани олиб қочади, хуллас шу ўйин нимани буюрса ўшани қилади.
Хўш болаларга бунинг нимаси ёқади?
Комптердан кўзини ололмай ниқталиб қолган болакайларнинг бирини безовта қилишга тўғри келди.
- Нима ўйнаяпсан?
- ГТА. (Бу ўйиннинг тўлиқ номи ГТА: сан Андреас).
- Қанақа ўйин ўзи бу?
- Зўр ўйин. (Кейинги саволни беришга эҳтиёж қолмади). Хоҳлаган нарсезни қисез бўлади. Машинага, верталётга чақасиз. Кийимларизни алмаштирсез бўлади. Овқат еса бўлади. Казинога кириб покер ўйнисиз. Баскетбол, билярд. Машинага бампер, спайдер қўйса бўлади. Кўп одам ўлдирворсез полиция орқэздан тушади. Қизлар билан учрашувга чиқади. Милли (ўйин қаҳрамонларидан бири) билан банкка ўғриликка тушиш учун танишади. Карол Жонсон асосий каҳрамони. Тўрт йил олдин Лос Сантасдан кетган. Ўйин у қайтгандан кейин бошланади.
Даҳшат. Одам ўлдириш, учрашувлар, покер. Қаранг, бола бирорта ҳам "гул", "қуёш", "камалак" ка ўхшаш сўзни айтмади. У таъкидлаган ҳамма сўзлар нафс билан боғлик, гўзаллик ёки яхшилик билан эмас.
ЎзМУ психология кафедраси катта ўқитувчиси Лилия Султанова ўзининг ана шундай ўйинлар бозори билан қизиққанини таъкидлади: - Биласизми, компютерда ўйнаш учун мўлжалланган ўйинлар (дисклар) турини ўргандим. Маълум бўлдики, бозорда диск кўринишида сотилаётган ўйинларнинг деярли 95 фоизи қотиллик, ўғрилик, зўравонлик ва шу каби хатти-ҳаракатлар асосига қурилган экан. Доимий копютер ўйинларини ўйнаш болада кўникиш пайдо қилади ва аста-секин энг даҳшатли жиноятларни ҳам у оддий ҳолдек қабул қилади. Бола дунёқарашига катта таъсир ўтказилади: унда бир уриб кўрсам, муштлашсам деган фикрлар пайдо бўлади. У бу дунё шафқатсиз, унда фақат кучлиларгина ғолиб чиқади, деб ўйлай бошлайди. Шунингдек, ўйинларда айрим давлатларнинг рамзлари қўлланади. Болага уларни танлаш таклиф этилади. Ва ана шу восита орқали бизнинг турмуш тарзимиз энг зўр, биздан ибрат олинг, деган ғоя сезиларсиз тарзда сингдириб борилади. Бу жуда жиддий ғоявий таъсирдир. Лекин болага ўйин ўйнашни тақиқлаш ҳам нотўғри. Негаки тафаккурни ривожлантиришга ёрдам берувчи, тил ўрганишга кўмаклашувчи ўйинлар мавжудлигини инкор қилолмаймиз. Фақат уларни меъёрида ўйнаш лозим. Дейлик, ўсмирлар учун кунига бир соат (ҳар бир нарсанинг меъёрида бўлгани яхши) ўйин етарли.
Болага ўйинда одам ўлдирганлиги учун, машина ўғирлагани учун пул беришади. Бу унга ёқади, у ғолиб бўлади.
Бола мияси "нусха кўчириш"га жуда уста. Хўш, унинг ҳаётда ҳам ана шундай ғолиб бўлгиси келиб қолмаслигига ким кафолат беради. Компютер, интернет, айниқса, кичик оилалардаги болаларни алоҳида оламда яшашга ўргатиб қўяди. У воқеаларни ўзи мушоҳада қилади ва ўзи қарор чиқаради. «Тўғри» ёки «нотўғри» деган тушунчалар унинг онгида исталган шаклда ривожланиши мумкин. Бу қуруқ ваҳима эмас. Бизда энди-энди ривожланаётган жараённинг тараққий этган давлатларда оқибатларини кўришимиз мумкин.
Канадалик 25 ёшли Кимвир Жилл 20 кишини жароҳатлаб, 18 ёшли қизни ўлдирган, кейин эса ўзини ҳам отиб ташлаган. Мутахассислар унинг Интернетдаги ёзишмаларини излаб топишгач, маълум бўлдики, у почта ходимлари томонидан содир этилувчи беъмани қотилликлар асосига қурилган «Постал» ўйинининг ашаддий ишқибози бўлган. Бу ўйинлар оқибатида Москва синагогида ҳам Александр Коптсев томонидан қирғин амалга оширилган. Йигитчаларнинг жиноят оламига умуман даҳли йўқлигини ҳам таъкидлаш керак.
Умуман олганда, сўнгги вақтларда бу каби одам жонига қасд қилган ўқувчилар, ёшлар ҳақидаги хабарлар оқими кўпайиб қолган. Компютер ўйинлари-ю интернет тармоғига ҳаддан ортиқ боғланиб қолишни мутахассислар касаллик, дея баҳолашмоқда.
Гарчи бунинг қай даражадаги руҳий хасталик эканлиги номаълум бўлса-да, лекин юқори технологияларсиз "яшолмаётганлар" сони ўсиб бормоқда. Америкада 2,5 минг киши ўртасида ўтказилган сўров натижаларига кўра, 70 фоиз одам интернетсиз умуман яшай олмаслигини билдирган. Уларнинг 14 фоизи бутунжаҳон тармоғисиз ҳаёт кечиришлари мушкул кечишини айтган. 12,3 фоиз одам ўзини бу тармоқда ишлашдан тийишга уринаётган экан. 8,7 фоиз киши эса Интернетга бўлган қизиқишини дўстлари, ҳамкасблари ва оила аъзоларидан сир тутишга уринади.
- Кўпчилик ёшларнинг ахборотга нисбатан эҳтиёжи юқори, - дейди психология фанлари номзоди, дотсент Абдумўмин Расулов. - Ахборот олиш имкониятларининг юқорилиги боис интернет уларни ўзига кўпроқ жалб этмоқда. Бироқ улар маълумотлар аҳамиятини ажрата олишмаяпти. Шу боис тажовузкор ўйинлар, ахлоқсизликни тарғиб қилувчи сайтлар билан банд бўлиб қолишяпти. Бунинг оқибатида улар реал ҳаётдан ажралиб қолади, виртуал оламга ўтиб яшайди. Лекин буни уларнинг ўзлари ҳис қилмайди. Ёшларнинг эҳтиёжини қондирадиган ахборот кам бўлиши мумкин. Улар уйдан, аудиториядан, дўстлари орасидан ўз ҳис-туйғулари учун қониқиш ололмайди. Бунинг олдини олиш учун уларга реал ҳаётий шарт-шароитларни яратиш керак. Дейлик, кутубхона, дарс, яна бошқа воситалар орқали ўсмир ҳаётига янги мазмун олиб кириш мумкин.
Жаҳон тиббиёти тажрибасида компютер олдида ўтириб вафот этганлар ҳам учраган. Бугун монитор олдида ўтирганларнинг аксарияти болалар ва ёшлар. Шу сабабли ҳам одамларни компютердан "ажратиб олиш" муаммоси кўплаб мамлакатларда кун тартибидаги масалага айланган.
Масалан, Буюк Британия мактабларида жорий йилдан ўқув дастурига янги фан киритилди. Бу Бахт дарсидир. Ушбу фаннинг асосий вазифаси болаларни ўзига ишониш, ташқи дунё мураккабликларига бардош беришга ва тушкунликка тушмасликка ўргатишдир. Мутахассисларнинг сўзларига кўра, сўнгги пайтда инглиз мактаблари ўқувчилари орасида тушкунлик (депрессия)га тушиш ҳоллари ҳақиқий эпидемияга айланган. Шунинг учун ҳам барча давлат мактабларида психологлар махсус ишлаб чиқилган дастур бўйича бахт дарсларини ўтишга қарор қилишди.
Ҳатто глобаллашув жараёни авж олиб, ХХII аср техник юксалишлар асри бўлса-да, болага самимий туйғулар, гўзал нарсалар, ахлоқ меъёрлари ҳақида гапириш керак. Уларга ўзингизнинг иқтисодий муаммоларингиз, ижтимоий мавқtингиз нуқтаи назаридан эмас, энди дунёни англаб, унга нисбатан муайян муносабати шаклланаётган шахс сифатида эътибор бериш керак бўлади. Шунда болаларнинг ҳам алоҳида оламларга ўтиб ўз қобиғига ўралиб яшашларига ҳожат қолмайди. «Ma'rifat» мухбири

[Sanjarbek Rizoqulov]

Сообщение от Sanjar Dusmukhamedov

Оддий узбекчасига айтганда бурттириб ёзилган узбекона журналист "Хордик" газетаси учун ёзган макола. Нимагадир бунакангги маколаларни укисам хеч ишонгим кемиди. Бундан бир неча кун аввал ёзилган "Узбек табиби СПИДни даволабди" дегани хаммасидан ошиб тушди.

Афсуски, бугун мана шундай мақолаларнинг бозори чаққон. Матбуот шахобчаларидан ҳам "Ўзбек адабиёти ва санъати"ни топа олмаслигингиз мумкин, лекин "Ҳордик" исталган киоскадан топасиз. Бозор иқтиодиётининг конуни бу , демак, минг афсуски улар бугун хакли "яшаш"га.

[Sanjarbek Rizoqulov]

Сообщение от Maestro

Сиз оммавий форумда шу каби фикрларни билдириб, қанчадан-қанча одамлар "тирикчилигининг" белига тепаяпсиз ;-)))
Тушунишим бўйича, бошида мақолада наркофурушлар тўғрисида ёшили керак бўлган, "Восит ака" бўлса наркотик моддаларга ўргатувчи шахс сифатида намоён бўлиши керак бўлган. Лекин, худди шу мавзудаги мақола яқинда чоп этилганини эътиборга олиб, мавзуни ўзгартиришга қарор қилинган. Навбатдаги сонга улгуриш учун, унчалик ишлов берилмаган. Энди кейинги мақола сериаллар ёки жангари фильмлар ҳақида бўлса ажаб эмас. У ўолда "Восит ака" диск сотувчи шахс сифатида намоён бўлади...

Бир пайтлар танишим ҳазил аралаш қизиқ таклиф қилган:
-Унча-мунча ёзиш қўлингдан келади, менга "Салом "Фалон" газета ходимлари! Сизларга мурожаат қилишдан бошқа чорам қолмади... Мен Т.ни севардим, у эса дугонам К.ни севаркан! Т. билмайдики К. нариги махалладаги М.ни севади. Буни Т.га хеч айтолмаяпман... Энди мен нима қилай? Ҳурмат билан (исталган шахар номи)дан доимий ўқувчингиз (алфавитдаги исталган харф)" каби "хатлар"дан ёзиб турсанг, тушлик пули чиқиб турарди... Кўп эмас, ойига 10-15 та. Агар кўпроқ ишлайман десанг, шу "хатга" бошқа "газетхонлардан" маслаҳатлар ёзиш керак бўлади.

Ишим бошимдан ошиб ётганлиги учун, кулиб қўяқолган эдим... Лекин, иш йўғида буям бир вариант ;-)))

Sal oshiribvormadingizmikan? Bizning podezda jurnalistika fakultetining talabalari turishadi ulardan biri siz aytganday "Sariq gazeta" da ishlaydi, lekin bir gaplshganimizda u sal boshqacharoq aytgandi. Eng qmmat gonorar beradigan "Darakchi" ekan, sahifasiga 10 000 mi berar ekan, siz aytganday xatlarga unchalikmasdir. Keyin kimdir shu yo`l bilan tirikchilik qilayotgan ekan, bunda jurnalistdannko`ra ana shu maqolalarni olib o`qiyotgan va shu kabi "gazet"larni urchitayorgan o`quvcilar aybdor.

[Husen]

Виртуал уйинлар мавзуси бугунги журналистика, сарик матбуотга келиб такалди. Койил!!!

[Nigora Umarova]

Сообщение от Husen Tangriyev

Виртуал уйинлар мавзуси бугунги журналистика, сарик матбуотга келиб такалди. Койил!!!

Сарик матбуотдаги маколалар хам, виртуал уйинлар хам жамиятимизнинг огрик нукталари булгани учун - негизи битта булмокда.
Адабиётшунос олим Озод Шарафиддинов- "Саёз ёзилган асар киши онгини пасайтиради, зехнини сусайтиради",- деб ёзган эдилар.
Сарик матбуотдаги макола ва хабарларни укиш хам, виртул уйинларни уйнаш хам кимматли вактни йукотишнинг омилидир.

[Nigora Umarova]

"COUNTER STRIKE" курбонлари

Новосибирскда мактаб укувчиси компьютер уйинлари буйича ракибини вахшийларча улдиради. Котилликда гумон килинган 14 ёшли Александр исмли усмир жасад топилган захоти хибсга олинади.
Нижняя Ельцовка туманида жойлашган "Арена" интернет кафесида хар тун унлаб мактаб укувчилари тупланишади. Улар пиво журлигида компьютер уйинлари билан иашгул булишади.
Жорий йилнинг 18 май куни эрталабки соат олтилар чамасида махаллий фукаролардан бири кафе худудида деярли белигача ерга кундаланг кумиб куйилган мурдага дуч келади.
Тергов натижаларига караганда, уша машъум тунда котил ва унинг курбони виртуал жанг майдонида бир-бирлари билан тукнаш келишади. "Соnter Strike" коидалари буйича террорчилар махсус хизмат ходимлари билан олишувда иштирок этишлари керак эди. 17 ёшли ракиб уйинга келиб кушилганда, котил бир нечта боскични босиб утганди. У Александрни бир неча марта виртуал тарзда йук килади, шундан кейин аламига чидай олмаган усмир ундан уч олишга карор килади. Жанжал кафенинг узида кутарилади, лекин адмистратор аёл уларни ажратиб куяди. Соат тунги учда калбига ёвуз режани яширган Александр бир шериги билан уйга жунаб кетаётгандек жунаб колади.
Куп утмай, кучага чиккан курбонга бирданига икки киши ташланади. Кейин котил уни бошини тепкилаб, ерга киргизиб юборади-да, вахшийлигининг исботи сифатида гишт билан миясига туширади.
Кулга олинган успирин жуда нимжон куринарди. Кандай килиб бундай кичик жуссали, спортга якинлашиб курмаган бола узидан икки баробар кучли мархумни ёлгиз улдирган булиши мумкин?! Тергов ходимлари юкоридаги холатга уюшган жиноятчилик деб бахо бердилар.
Булиб утган фожиада рухшунослар "Counter Strike" ни айблашга шошилмадилар. "Агар бунга компьютер уйини сабабчи булганда, унда хар бир партиядан кейин ракиблар бир-бирларини кириб ташлаган булар эдилар", дейди новосибирсклик психотерапевт Игорь Поперечний.
Айрим мамлакатларда ушбу уйинни уйнаш таъкиклаб куйилган. Масалан, Бразилия хукумати 2008-йилнинг бошида уйинни согликка зарарли хамда зуравонликка ундовчи, дея таърифлаб, катор чекловлар урнатди. Суднинг карори билан "Counter Strike" мамлакатдаги барча компьютер дастурларидан учириб ташланиши шарт. Конунга амал килмаган шахс хар бир кун учун 3000 доллар микдорида жарима туламоги лозим.

"Хукук оламида" 12.06.2008

Чет давлатлардаги мана шундай фожеалар тугрисида мулохаза юритар эканмиз, беихтиёр узимиздаги интернет кафеларда шундай уйинларни кузларида шижоат олови ёниб, уйнаб утирган успиринлар гавдаланади.... :-(