Исмлар жилоси

[Masud Mahsudov]

Сообщение от Mahmud Jurat

Бу исмлар миллатимизнинг ғурури. Аммо ўзини тойр, тайр деб атовчилар миллатимизнинг алами ва саводсизлари. Ўз исмининг муҳийб, қўрқинчли, баҳайбат эканлигини тушунмайдиганлар, ўз тилининг адабий нормасидан чиқиб арабчалашиб Оллоҳ ўрнига Аллоҳ дегувчилар, Тангрини унутиб у дунёда ҳам араб тилида жавоб бермоқчи бўладиганлар ўз туркий исмларидан уялишади. Оддийгина бир Тўхтасинга келсак бу тотем сифатида мингйиллик тарихимизни, бизнинг босиб ўтган тарихий йўлимизни исботлайдиган тилшунослар тили билан айтганда қадимий таянч белгилардан бири.
То туркнинг муғлари эканмиз, бугунги кунда тилларнинг умумлашиб бораётганига кўз юмиб бўлмайди, аммо шу билан бир пайтнинг ўзида мумкин қадар унинг тозалигига интилиш, керак бўлмаган жойда кераксиз сўзларни киритмасликга ҳаракат қилиш ҳам миллат зиёли вакилларининг бурчи бўлиши керакга ўхшайди.
Гап 8, 10 исмга айланган араб сўзида эмас, араблашиш ва руслашиш хавфида ва унинг олдини олишда бориши керакмасми.
Кечагина миллий қадрият тотем бўлган Тўхтасиндан бугун уялишимиз бу тарихимизни унутганлигимиз эмасми. Бундай кетаверсак биз эртага Темир ва Қиличдан уялиб Смит, Шмитга айланиб кетмаймизми. (Ҳа шу ўринда биз бугунги кунда Темирдан уялиб уни Темур, ҳатто Таймур ёзишга ҳам тайёр бўлиб кўрдик). Натижа аниқ, улар бизга раҳмат демоқда ва темурлан дейишларини давом этдириб келмоқда. Аммо ўз халқимиз эмас. Халқимиз собит қадамлар қўя бошлади ва келгусида албатта маголлар, узбек ёки озбек сўзларига ҳам чек қўйилади, деган умиддаман. Катта ишни кичкина кичкина ишлардан, умуман амалга ўтишдан бошламоқ жоиз.
Қани эди, масалан бугунги кунда кўчаларимиздаги машина номерларидан кирилдаги С олиб ташланса. Ахир уни бугунги мактабни битирганлар, ҳатто институтни битирганлар амалда ч, сh ... нинг ярми деб ўқиб келаяпти.
Ҳар бир киши комилликга интилишни ўзидан бошлагани яхши, нокомиллигимни тан оламан.

Ҳеч ким комил бўла олмайди, унга интиламиз холос...

Сиз таъкидлаб ўтган, исмлар бузилиши, бу бошқа масала, бунинг асоси - яна бир бор айтаман, саводсизлик (ҳудди, Маҳам, Мамажон каби исмларни танлаш каби).

Миллатнинг ғурури масаласига келсак, қўшилмайман. Нари борса охирги 200-250 йилларда урф бўлган юқоридаги каби исмларни ҳечам маънавиятимизнинг бўлаги сифатида тан олмайман. Мумтоз адабиётни варақлаб кўрингчи, нечта "Қўчқор", "Тўти" ёки "Бўри" топар экансиз?

Мумкин бўлса, "Тўхтасин"нинг тарихий илдизларини кўрсатиб ўтсангиз.
Қолаверса, сиз туркийнинг тозалигига интилаётганлар вакили сифатида ўзбек тилининг таркибий асосларини ҳам инкор этмаслигингизни истардим.

Хавотирга ўрин йўқ, исмларимизнинг руслашиб кетиш хавфи деярли йўқ, чунки уларнинг маънавияти, дини, маърифий қарашлари бошқа.

Тарихимиз, эътиқодимиз араб ёки форсларга чамбарчас боғлиқ бўлгани сабаб, тилимиз у тиллардаги сўзлар билан бойиди. Шу сабабли ҳам келиб чиқиши ўша тилларга тақаладиган сўзлар, исмлардан воз кечишга интилмаслигингизни тавсия қилган бўлардим... Чунки ўзбек тили етарлича ривожланиб бўлган. Сиз ўз ҳаракатларингиз билан уни фақатгина қашшоқлаштиришга сабаб бўлишингиз мумкин холос.

"Аллоҳ" сўзини "Оллоҳ" қабилида талаффуз этилишида ҳечам нотўғрилик кўрмаяпман. Арабларда "О" товуши йўқ, бизнинг тилимизга йилларки шундай талаффуз қилиш ўрнашиб қолган экан, буни хатога йўйишимиз мақбул эмас. Асосийси, ўша сўз бошқача маънога эга эмас, иккисида ҳам Яратганни тушунамиз.

[Masud Mahsudov]

Сообщение от albatros

O'zbek ismlari orasida Soat degan ism ham bor. Bu ism qanday holatlarda qo'yiladi? Bu haqda ma'lumotlar bersangiz, hurmatli forumdoshlar.

Сўз сифатида арабчадан (русчада часы, туркларда ҳам, форсчада ҳам бу сўз қўлланилади) олинган бу исмнинг фарзандга қўйилиши ҳам унча мақбул эмас, чунки чиройли маъно англатмайди. Қандай ҳолатларда қўйилишидан хабарим йўқ. Мусулмон одам сифатида ҳар биримиз ўз фарзандимизга чиройли исм қўйишимиз - фарзандимиз олдидаги биринчи қарзни узишимиздир.

[Mahmud Jurat]

Сообщение от Masud Mahsudov

Сўз сифатида арабчадан (русчада часы, туркларда ҳам, форсчада ҳам бу сўз қўлланилади) олинган бу исмнинг фарзандга қўйилиши ҳам унча мақбул эмас, чунки чиройли маъно англатмайди.

Мулоҳазаларингиз давомида осмонда соат буржи борлиги назардан четда қолмаслигини сўрар эдим. Соат сўзининг арабчадан эканлигига ҳам шубҳам бор.

[DURIAN]

Сообщение от Mahmud Jurat

Мулоҳазаларингиз давомида осмонда соат буржи борлиги назардан четда қолмаслигини сўрар эдим. Соат сўзининг арабчадан эканлигига ҳам шубҳам бор.

Nima arablarga oid hamma narsaga allergiyeyz bormi? Ha falak ilmini asoschilari arabchada ta'lim ko'rgan ulug' ajdodlarimiz bo'lganki nimaga shubha ichida qolayapsiz. Nima sizningcha soat burjini o'rniga clock burji deyilishi kerak edimi?
Endi siz kuni kecha tuhimdan chiqib paydo bo'volib, hamma narsani inkor qilishga tushdizmi?
Qo'ying, eploliydigan ishizni qilin.ok.

[Masud Mahsudov]

Сообщение от Mahmud Jurat

Мулоҳазаларингиз давомида осмонда соат буржи борлиги назардан четда қолмаслигини сўрар эдим. Соат сўзининг арабчадан эканлигига ҳам шубҳам бор.

Арабчадани хабари борлар фикримга изоҳ берсалар, дегандим...
Қолаверса, буржнинг исмга нима алоқаси бор? Умуман олганда, астрологияга ишониш сафсатадан бошқа нарса эмаслигини аввал бир мавзуда айтиб ўтган эдик...

[DURIAN]

Сообщение от Masud Mahsudov

Арабчадани хабари борлар фикримга изоҳ берсалар, дегандим... Қолаверса, буржнинг исмга нима алоқаси бор? Умуман олганда, астрологияга ишониш сафсатадан бошқа нарса эмаслигини аввал бир мавзуда айтиб ўтган эдик...

qaysi gapizga izoh kerey?
Burj degan so'zni qaerdan kelishimi? Yoki soat so'zimi?
Hammasi arabcha kalima, ba'zilar uchun afsus bo'lsa ham.

[Masud Mahsudov]

Сообщение от DURIAN

qaysi gapizga izoh kerey?
Burj degan so'zni qaerdan kelishimi? Yoki soat so'zimi?
Hammasi arabcha kalima, ba'zilar uchun afsus bo'lsa ham.

Соат (ساعت) сўзининг қайси тилдан келиб чиққанига-да... Менда-ку, шубҳа йўқ, арабчадан хабарим бор... Юқоридаги форумдошимиз шубҳа қилаётган эканлар, шунга изоҳ сўрагандим...

[DURIAN]

Сообщение от Masud Mahsudov

Соат (ساعت) сўзининг қайси тилдан келиб чиққанига-да... Менда-ку, шубҳа йўқ, арабчадан хабарим бор... Юқоридаги форумдошимиз шубҳа қилаётган эканлар, шунга изоҳ сўрагандим...

Chato bo'pti. Boshqa sinonim so'z o'ylab topisimiz kerey unda. Qaerdan topsey bo'ladi bunaqa so'zlarni Avestodanmi? yo bir urunib ko'rsey, yangi so'z ijod qilolirmikanmiz a Mahmud Jurat. (Buni qaren qaysi ongsiz adashib Mahmud Jurat deb arab nick ochib qo'yibdi. O'rniga Muha Jurik degan nick ochsayam bo'lurarmidi, shartmi arabcha so'zlar ila nick ochish)

[Mahmud Jurat]

Сообщение от DURIAN

Chato bo'pti. Boshqa sinonim so'z o'ylab topisimiz kerey unda. Qaerdan topsey bo'ladi bunaqa so'zlarni Avestodanmi?

Азизим DURIAN. Онгингизни тўғрилаброқ қараб кўрингчи, балким никингизнинг маъноси дур ивандир?

Энди мунозарага қарасак, Ҳай, ҳай излавоттисизми, а, Авестодан излаш шерт бўмаса керай, қорасувденми, чорсуданми топилиб қолар. Ҳар ҳолда журъат қилувоттисизу, шунга ҳам шукур.

[Masud Mahsudov]

Домла, мавзуга қайтиб, менинг эътирозларимга фикр билдирсангиз...