Моё меню Общее меню Сообщество Правила форума Все прочитано
Вернуться   uForum.uz > ТЕМАТИЧЕСКИЕ ФОРУМЫ > Образование > Ижод хусусида сўз
Сообщения за день Поиск
Знаете ли Вы, что ...
...для каждой темы существует свой раздел. Изучите структуру форума. Если соответствующего раздела нет, то всегда есть раздел "Разное" :)
<< Предыдущий совет - Случайный совет - Следующий совет >>

Ижод хусусида сўз Ижод аҳли, уларнинг ғояси, ҳаёт қараши, мақсадлари, ютуқлари, орзу ва армонлари.... (Все о творчестве, о людях творчества, их идеях, взглядах, достижениях и целях, мечты…)


Ответить

 
Опции темы Опции просмотра
Старый 03.06.2009 15:29   #181  
Offline ID
Аватар для Tohir Malik
Оффлайн
народный писатель Узбекистана
Сообщений: 226
+ 163  774/218
– 0  0/0

Uzbekistan
Утганларни эслаш биз тириклар учун хам фарз, хам карздир. Шу боисдан шоир, носир мухтарам устоз Аскад Мухторни ёдга олиб ёзган маколамни эътиборингизга хавола килмокдаман, азизлар.

Биринчи ва сўнгги учрашув.
Ёзувчининг ўзини кўришдан аввал асарлари билан танишадилар. Калам сохиби дунёдан ўтгандан кейин хам у билан учрашадилар, учрашаверадилар. Камина хам шундай. Дастлабки гойибона учрашув радиодан берилган «Опа-сингиллар» романи асосидаги спектакл. Ўтган асрнинг эллигинчи йилларнинг охирлари эди чамамда. Радиодан эшитганларим хали хам кулокларим остида жаранглаб тургандай. Сўнг ўкилган китоблар: «Тугилиш», «Давр менинг такдиримда». «Чинор»... Ва нихоят - «Уйку кочганда» - назаримда васият ўрнига битилган китоб.

Юртимнинг поёнсиз кенгликларида
Буюк жимлик, балки, аста сесканар.
Киприкдан кулаган бир томчи каби
Заиф бўлса хамки,
Ёпик бўлса хамки эшиклар,
Эшитилар,
эшитилар,
эшитилар
Юрагимнинг энг сўнгги зарби...*

Давр унинг такдирида... ёки У даврнинг тўфонларида...
Аскад ака ярим асрдан ортикрок умрларини адабиётга бердилар. Аскад ака ва у кишининг тенгдошлари ижоди хакида гапирилганда мухим бир хакикатни четлаб ўтмаслик керак. Улар адабиётга хавас кўйиб, ижод сирларини ўрганаман, деб ахд килишганда бу олам чаман эмас эди, бўстон эмас эди. Бўстонга аямажиз оралаб, чаманларнинг жонига касд килган даврлар эди. Бўстондаги гулларнинг юзларига шудринг томмаган, бу покиза япроклар чўлпонлар, кодирийлар конига беланган эди. Ана шундай тахликали даврда кириб келдилар. Ўсмирлик ёшидан йигитликка кадам кўяётган ижодкорларнинг зиммасида мушкул вазифа турар эди. Улар ўзларидан бир оз катта ижодкорлар каторида туриб бу бўстонни куриб колмокликдан асрашлари шарт эди.

*Маколада зикр этилажак шеърий мисралар мухтарам устоз Аскад Мухторники.
(Аллох у зотни махфират этсин. Омийн.)
Ответить 
"+" от:
Старый 03.06.2009 15:44   #182  
Offline ID
Аватар для Tohir Malik
Оффлайн
народный писатель Узбекистана
Сообщений: 226
+ 163  774/218
– 0  0/0

Uzbekistan
Цитата:
С О Б И Р
Бунда аждодларнинг ўлмас жонлари...
Аскад Мухтор


Адабиёт богидаги аямажизнинг табиатдагисидан фарки шу эдики, асл аямажиз йилда бир келиб, бахорни доглаб кетади. Адабиёт бўстонидагиси эса ўттизинчи йилларнинг ўрталарида кириб келганча узок туриб колди. Аскад ака ва у кишининг тенгдошлари ана шундай огир кунларни бошларидан ўтказдилар. Доруломон кунларда ижодга кириб келганлар бу дардли онларни унутмасак яхши бўларди.

Ўз дардимни ичимга ютаман,
Оламнинг бегубор тонгин кутаман...


Кутиб яшадилар. Дам армонли, дам кайгули, дам умидли сатрлари билан курашиб яшадилар. Калбда тугилган сатрнинг хаммаси когозга кўчмади...
Юнон афсоналарида худолардан оловни ўгирлагани учун кояга занжирбанд этилган Прометейнинг жигарини чўкувчи бургут хакида хикоя килинади. Аскад ака шу вокеани шеърга кўчириб ажиб бир маъно кашф этган эдилар:

Ўша бургут хамон инсон касдида,
Ўлмас яна минг йиллар ўтса.
Чунки у бургут хам эмас аслида,
Тинмай калбимизни чўкир гам-гусса...


Советлар даврида йигирманчи асрни таърифлаб баландпарвоз сифатларни калаштириб ташлашарди. Болшевикларнинг даъвосича, бу аср гўё факат улар учун яралгандай эди. Энди ўйлаб каралса, йигирманчи асрнинг болшевикларга тааллукли жихатлари чиндан хам бор экан. Айнан шу аср болшевиклар хукмронлигига хам доялик, хам гассоллик килди. Бугун йигирманчи асрга таъриф беришда «аламлар асри», «хижронлар асри», «армонлар, айриликлар...асри» деган сифатларни тилга олишга тўгри келади. Бугун биз бу ибораларни дадил айтяпмиз. Аскад акаларнинг авлоди хам асрнинг яраларини билишарди. Аммо биздаги шароит, имконият уларда йўк эди.Улар бу яраларни четлаб ўтишмаган, когозга мухрлашга интилишган. Ўзига хос услубларда айтишган хам.

Калб соатдай гарчи беором,
Зарбин соат билан ўлчаманг, доктор.
Соат тик-тик этар, кадимги маром.
Масъулияти хам, бурчи хам йўкдир.
Замона вазнига тушган бизнинг юрак,
Юракдаги шовкин - давр шовкини...


Калам ахлининг дарди, дунёни кўра билиши, англаганларини когозга кўчириши бир-бирига ўхшамайди. Уч-тўрт ёзувчи бир вокеага гувох бўлади, ундан таъсирланади. Аммо бу таъсирланишнинг баёни бир хил бўлмайди. Хатто бир пайтда ёзилмайди. Бир адиб хиссиётларини ўша куниёк когозга тушириши мумкин, иккинчиси орадан ойлар ёки йиллар ўтиб каламга олади. Баъзан «фалончи ёзувчи пистончидан зўррок», деганга ўхшаш таккослашни эшитиб коламиз. Бизнингча бу ноўрин ва нотўгри тушунча. Бир ёзувчини иккинчисига таккослаб, ижодига хукм чикариб бўлмайди. Богга кирилганда нима учун шойигул атиргулга ўхшаб ёкимли хид таркатмайди, деб даъво килмаймиз-ку? Бу фикрларни баён килмокликдан мурод - Аскад аканинг фазилатларини эслаш онида биз у кишини улуглаб, бошкаларни камситиш ниятимиз йўк. Кандай таниган бўлсак, шундай баён этажакмиз, инша Аллох.
Ответить 
"+" от:
Реклама и уведомления
Старый 03.06.2009 16:05   #183  
Offline ID
Аватар для Tohir Malik
Оффлайн
народный писатель Узбекистана
Сообщений: 226
+ 163  774/218
– 0  0/0

Uzbekistan
Цитата:
Аскад акани ўкиганимда бошкаларда учратмаганим хаёт фалсафасини, бу фалсафанинг теран маъноларини кўраман. Оламнинг дардли, хазин, кайгули куйларини эшитаман. Олам дардларини англаганлардан баъзи бирлари нидо киладилар, хайкирадилар, бу муаммоларни тезликда хал этишга ундайдилар. Аскад акада баландпарвоз хитоблар йўк. У киши босик тарзда диккатни дунё муаммоларидан бирига тортадилар. Унинг ечими хусусида фикрлашга чорлайдилар. Ўкувчи адиб билан бирга масаланинг ечимини излайди. Аскад ака учун бирон вокеанинг кизикарли баёни мухим эмас, ёзувчига ўша вокеа атрофидаги фалсафий мушохадалар заруррок. Орол муаммолари хакида кўп ёзиляпти. Аскад ака хали Орол куримай туриб, унинг фожиасини каламга олган эдилар.
Афсуски, калам ахлининг дардини хамма вакт хам тушунавермайдилар. Рус адиби Антон Чехов юз йил аввал ўрмонлар халокати масаласини кун тартибига кўйган эди. Агар жамият адибнинг огохлантиришига кулок осганида бугунги табиат офатлари инсониятни ташвишга солмасми эди. Худди шунга ўхшаш Аскад аканинг ташвишлари ўша дамдаги рахбарият калбига кўчганида балки Орол бу кадар ўлимга якинлашмаган бўлармиди...

Дунё кайнаб, ёниб ётибди,
Дунё ловуллайди дўзах ўтидай.
Инсон хаёти хам унда бир зумда
Ёниб кул бўлади, гугурт чўпидай.
...........................................
Гугурт чўпи хам эмасми умр?!
Ахир хар гугуртчўп - бутун бир ёнгин.

Дунё такдири Аскад ака учун бегона эмасди. Бунга ёзувчининг асарларини ўкиган киши гувохдир. Аскад Мухтор мухаррирлиги остида чиккан «Гулистон» журналини варакласак, кун тартибига кўйилган кўп муаммоларни учратамиз: кўхна ёдгорликларни асраш, табиатга мехрибонлик, «СЖК» деб аталмиш коракўлчилик офатига карши исён, «машинада минг тонна пахта терди», деган ёлгонни фош этиш, амалпарастлик хасталигини кўрсатиш, пахта хосилдорлигини кўтариш максадида тупрокни, одамларни захарлашга карши туриш... Булар осон ечиладиган, кун тартибига кўйилгани учун рахбариятдан рахмат ёгиладиган муаммолар эмасди. Таъбир жоиз бўлса, хар бирининг ўткир тишлари бор эди. Хар бири маълум маънода партия олиб бораётган сиёсатга карши эди. Кўпчилик Аскад акани «гоят эхтиёткор» деб таърифлайди. Бу унча тўгри эмас, эхтиёткор одамда худбинлик, кўркоклик бўлади. Эхтиёткор одам жиддий масалаларни четлаб ўтади. Алёр айтиб юраверади. Журналдаги хар бир жиддий макола дўст-душманларни бир сескантириб оларди. Жумхурият рахбарлигига, Москвага журналнинг хатоларини байрок килиб кўтарувчи мактублар окими тўхтамасди.
Журналнинг кайси бир сонида кадимги иморатларнинг куришдаги меъморчилик санъати баён килиниб, хатто фавворалари хам бор эди, деб таърифланган эди. Самаркандлик бир олим акамизга бу фикр маъкул келмабди. У киши дастлабки фавворалар Петергофда курилган, деб хисоблар эканларми, хар холда маколани «ўтмишни идеаллаштириш, феодал ўтмишини кўмсаш», деб бахолаб, Москвага, партия марказкўмига ёзибдилар. Бу кишининг даъволари Сталин замонасидаги айбловларни эслатарди. Москва бу хатни тартибга биноан, республика марказкўмига текшириб, чора кўриш учун юборган. Марказкўм эса тахририятнинг муносабатини сўраган. Уларнинг фикрича, тахриррият бу хатни мухокама килиб, хатога йўл кўйилганини тан олиши ва бундай камчиликларнинг такрорланмаслиги чораларини кўриши, кимнидир жазолаши керак эди. Улар талаб килгандай мажлис бўлди. Аммо улар кутган натижа бўлмади. Аскад ака идорада жуда кам мажлис ўтказардилар. Йигинда эркинлик хукм сурарди. Хеч кимни чекламас эдилар.
Ўшанда хам барчанинг фикрини диккат билан тингладилар-да, олимнинг даъвоси мутлако асоссиз, деб якун ясадилар. Мажлисда «журнал адабий-бадиий, шу сабабли сиёсий гапларни камайтириш керак», деган талаблар хам айтилганди. Ўша кунлар нуктаи назаридан каралганда бу талабда мантик йўк эди. Чунки журнал партия марказкўмининг органи хисобланарди. Хозирги тушунча билан айтсак, «Гулистон» журналининг муассиси Ўзбекистон компартияси Марказий Кўмитаси эди. Аскад ака бу масалани хам ўзларига хос босиклик ва донолик билан хал этиб бердилар. «Тўгри, журналимиз «адабий-бадиий», шу билан бир каторда «ижтимоий-сиёсий» хамдир. Татарларнинг шунга ўхшаган журнали пешонасига «адабий-бадиий аммо-лекин ижтимоий-сиёсий», деб ёзиб кўйишган. Хамма гап ўша «аммо-лекин»да. Сиёсий, «кизил гап»ларимиз вакти келганда жиддий чикишларимизни химоя килади, сизлар мухим муаммоларни топаверинглар, бунака хатларга эътибор берманглар», дедилар. Мажлис карори хам шу тарзда ёзилди, яъни журнал асли тўгри йўлда, партия карорларини бажаришда фалон-фалон маколаларни бериб боряпти, меъморчилик хакидаги макола хам партия олиб бораётган сиёсатга хамохангдир.
Ответить 
"+" от:
Старый 03.06.2009 16:24   #184  
Offline ID
Аватар для Tohir Malik
Оффлайн
народный писатель Узбекистана
Сообщений: 226
+ 163  774/218
– 0  0/0

Uzbekistan
Цитата:
Аскад аканинг мажлисдаги чидамларига койил колардим. Баъзан интизом масаласи кўриладиган мажлисга интизомсиз биродарларимиз кечикиб келиб, гапирсалар хам кулимсираб ўтираверардилар. «Хой, инсофинг борми, хамиша ишга кечиксанг, вазифани вактида бажармасанг, хатто шу мажлисга хам кечикиб келсангу яна гапирсанг!» деган танбех бўлмас эди. Интизом масаласида энг эркин тахририят «Гулистон» эди. Ижодий иш учун барча шароитлар яратиб берилганди. Айрим нашриётларда эрталаб соат тўккизда кўнгирок чалиниб иш бошланар, кеч соат олтида яна кўнгирок чалиниб иш вакти тугагани маълум килингачгина ходимлар ўринларидан турардилар. «Гулистон»да эса иш вакти кундуз соат ўн бирда бошланиб, бешда якунланарди. Тахририятдаги энг интизомли ходим - Бош мухаррир Аскад Мухтор эдилар. Соат ўн бирда хоналарида иш бошлардилар. Айрим акаларимиз эркалик килиб пешиндан кейин келсалар хам койимасдилар. Аскад ака учун ходимнинг ўрнида ўтириши эмас, ижодий иш билан банд бўлиши мухимрок эди. Лекин бу баъзиларнинг гашини келтирар экан. Шу масалада хам марказкўмга шикоят тушганда одатдагидай мажлис килинди. Юкорига «интизом мухокама этилиб, чора-тадбирлар белгиланди», деб жавоб ёзиладиган бўлди. «Ишни соат нечада бошлаймиз энди?» деган саволга Аскад ака: «Ўн бирдан бешгача» деб кулимсираб кўйдилар.
Машхур одамлар хакида билган-билмаганлар турли фикрларни баён килиб юраверадилар. Агар машхур одам шухратни тан олмай яшаса, камтарин, камсукум бўлса унинг дарахтига отилувчи тошлар хам кўп бўларкан. Бир даврада: «Аскад Мухтор яхши ёзувчи, лекин гражданин эмас», деган гап айтилди. «Гражданин» дейилганда атрофдагиларнинг гам-ташвишларига бегона бўлмаган одам назарда тутилди. Бу фикр мутлако нотўгри эди. Даъвоимизнинг исботи учун Аскад аканинг асарларида, мухаррирлик килган журнал ва газетада замон дардларининг акс эттирилганини эсласак кифоя килар.
Иккинчи жахон урушининг зардоблари хакида кўп ва хўб ёзилган. Аскад аканинг ижодларида урушни лаънатлаб, тинчлик учун курашмокка даъват этиб ёзилган сатрларни кўп учратамиз. Гапимиз чўзилса хам, шулардан бирини ёдлайлик. Иккинчи жахон урушида совет халкидан йигирма миллион одам курбон бўлган, деган далил хусусида хам анча асарлар яратилди. Аскад акада «Янга» деб номланган шеър бор:

Фарзанддан гап очсанг,
«Менинг болаларим
Нобуд бўлган,-дейди,- урушда».
Ишонаман унга, ёшлигини эслаб
Кўзидаги жиндак шуъладан.
Ишонаман, гарчи биламанки,
Болалари унинг бўлмаган.


Фандаги каби шеъриятда хам ўзига хос кашфиёт бўлади. Айнан шу кашфиёт асарнинг умрини белгилайди. Мазкур шеърда Аскад акагагина хос кашфиётни кўрамиз: ажаб, янгаси бола тугмаган бўлса фарзандлари урушда кандай килиб ўлиши мумкин?

Тогам кетгач, тракторин минди,
Ўжар дев яшаркан хотин кишида.
На келин, на бева: кун-тун юрар эди
Этиги билчиллаб гўза ичида.
Гербицид ташиди когоз коп елкалаб,
Совукда шўр ювди, боткокка тушди.
...Йигирма миллионга кирмайди унинг
Саратон ўтида ўртанган пушти...
У бешик устида алла айтмаган,
Аччик армонлари яшар пинхона...


Аччик армонлар шоирнинг юрагини хам куйдиради. У янгасининг тугилмаган фарзандларига калбида аза очиб пинхона йиглайди. Унинг ана шу йигиси хар кандай ўкирикдан таъсирлирок. «Гражданлик»ни талаб килувчиларга эхтимол хайкирик керакдир? Афсус шуки, хайкирик бўгизда, пинхона йиги юракда тугилади. Хайкирик шамолга совурилади, пинхона йиги калб тубида колаверади, юракни ўртайверади...

Оддий кунлардандир умрим хам ахир,
Ўзим ёнган гулхан - менинг байрамим.
Ответить 
"+" от:
Старый 03.06.2009 16:37   #185  
Offline ID
Аватар для Tohir Malik
Оффлайн
народный писатель Узбекистана
Сообщений: 226
+ 163  774/218
– 0  0/0

Uzbekistan
Цитата:
Олтмиш бешинчи йил эди шекилли, Эски жўвадаги маданият уйида ишлаб турган адабиёт тўгараги бирдан ёпилди. Биз, ёшлар ўйлаб-ўйлаб нажотни Ёзувчилар уюшмасидан, айнан уюшма раисининг ўринбосари Аскад Мухтордан топиш мумкин, деган карорга келдик. Ойбек,Гафур Гулом, Шайхзода, Миртемир каби улугларни учратиш мумкин бўлган файзли даргохга кадам босиб киришга юрак бетламасди. Уч кишидан иборат ваколада камина хам бор эди. Озгина хаяжон, озгина кўркув «Аскад Мухтор» деб ёзилган эшикни очиб, «Келинглар йигитлар, тортинманглар», деган таклифни эшитганимиздан кейин таркади. Машхур ёзувчи, рахбар билан хаваскорлар орасига чегара тортилмади. Бизнинг кичкина ташвишимиз Аскад акага хам кўчди, ёрдам беражакларини айтдилар, Уюшмада адабий маслахатчилар борлигини, уларга хам учрашиб туришимизни тайинлаб, ўзлари бошлаб чикиб рахматли Саида опа Зуннуновага таништирдилар. Ўшанда рахбарга хос одат билан бу ишни котибаларига топширишлари ёки Саида опани хоналарига чакиртиришлари мумкин эди. Ёки «Катта ёзувчиларнинг ташвишлари етиб ортиб турибди менга, энди сен чурвакалар бормидиларинг», деб бизни умуман кабул килмасликлари хам мумкин эди. Ўша биринчи учрашувимиздаёк калбимиз Аскад акага мехр билан богланиб колган эди.

Мухбир келар: «Бахтлимисиз?» - эмиш.
Кандай бахт? Ўзимга алохидами?
Алохида уй бор, алохида идиш...
Одам кайда яшар, овлок уйдами?
У кабрдагина одамзотдан гайри.
Тирикмизки, олам хаммамизга бир.
Хакикат йўк кимсага айри,
Алохида бахт хам дунёда йўкдир.


«Гулистон» журналида тиббиётга доир илмий-текшириш институтидаги камчиликлар танкид килинди. Уч-тўрт олимнинг амал талашишларига муносабат билдирилди. Фельетондан кейин институтнинг рахбари ишдан олинди. Бир куни Аскад ака хузурларига йўкладилар. Кирсам, ўша рахбар мотамсаро кўринишда ўтирибди. Хасратларини тўкиб, кўзлари ёшланди хам. Аскад ака бу хасратларни хамдардлик билан тингладилар. У киши чикиб кетгач, «Боякишга жабр килибмиз-ку», дедилар. Бу гапни астойдил ачиниб айтдилар. Очиги, мен хам ачиниб, «масалага яна кайтсакмикин, у кишининг раддиясини хам берсакмикин?» деган хаёлда ўтирардим. Аскад ака савол назари билан караганларидан кейин фикримни айтдим. У киши узок ўйландилар-да: «Йўк,-дедилар огир бир дард билан.- Агар бу кишига рахмимиз келса, институт олиб бораётган илмий тадкикотларга жабр килган бўламиз».
Шеърим, сени балки писанд этмас

Тўклар ва шўхлар.
Кўз нурига сени арзитмас
Юрак дарди, кайгуси йўклар.

Ответить 
"+" от:
Старый 03.06.2009 17:07   #186  
Offline ID
Аватар для Tohir Malik
Оффлайн
народный писатель Узбекистана
Сообщений: 226
+ 163  774/218
– 0  0/0

Uzbekistan
Цитата:

Аскад аканинг энг кейинги иш жойлари Ёзувчилар уюшмасида бўлди. Аскад акага хизмат килувчи автомашинанинг хайдовчиси Нозимбек билан кейинрок камина хам бирга бўлишга тўгри келди. Айтиш жоизки, хамма «хўжайин»лар хам хайдовчиларга ёкавермайди. Хаммаси хам собик «хўжайин»ни мактайвермайди. Нозимбек Аскад акани макташдан чарчамасди. Мен Аскад аканинг мадх этилаётган фазилатларини билсам хам, Нозимбекнинг шаштини кайтармаслик учун тинглардим. «Гулистон» журналида ишлаганларида Аскад ака хизмат машинасидан деярли фойдаланмасдилар. Ўхшатмасдан учратмас, деганларидек, Аскад аканинг кадрдон дўстлари, хизматдаги муовинлари Вахоб ака Рўзиматов хам шундай эдилар. Одамлар «Волга»да керилиб юраман, деб амал талашишади. Бу икки рахбар эса аксинча. Демокчиманки, мансаб Аскад ака учун ўзларини рохат билан таъминлаш эмас, балки юртга хизмат килмок учун керак эди. Муддаога кайтсак, бир куни жала куяётган пайтда Нозимбек Аскад акани Дўрмондаги ёзувчиларнинг ховлисига олиб борибди. Аскад ака машинадан тушаётиб «Нозимбек, кетмай туринг», дебдилар. Нозимбек «Домла яна шахарга кайтар эканлар, шекилли», деб ўйлаб кутибди. Бир махал Аскад ака зонт (баъзилар «шамсия» ёки «соябон» деб ишлатишяпти. Шамсия ва соябон офтоб нуридан саклаш учун ишлатилади.) кўтариб чикибдилар-да: «Нозимбек, уйга етиб олгунингизча шалаббо бўлиб кетманг», деб узатибдилар. Бу вокеанинг баёнидан муддао шуки, мен шу мехрибонликда хам даъво килинмиш «гражданлик»нинг заррасини кўраман.

Яшаш кийин, чунки виждон очик ярадай,
Нохакликни дарддек сезиш учун ярагай.
Ўз деб билдим ўзгаларнинг гамин, севинчин
Ўзим билан муросада яшашим учун.


Аскад ака журналда нашр этишга мўлжалланган барча кўлёзмаларни синчиклаб ўкирдилар. Бошкалар каби чизиб, тахрир килиш одатлари йўк эди. Насрда хам, шеърда хам зарур бўлиб колса бир неча сўзни шундай заргарлик билан ўзгартирардилар-ки, ажабланардик. Муаллиф «сиз менинг фикримни ўзгартириб юборибсиз», деб даъво килолмай коларди. Аскад ака ёшларга мехрибон эдилар. Уларни хар кадамда кўллашга уринардилар. Лекин талабдан паст даражадаги асарларни нашр килиш масаласида адолатдан чекинмасдилар. Бир куни тогам Мирзакалон Исмоилий хоразмлик ёш шоирнинг шеърларини тавсия килиб келибдилар. Аскад ака хонамизга кириб: «Сиз Мирза акамнинг жиянлари экансиз, шу пайтгача билмас эканман», деб гина килгандай бўлдилар. Ўзимни оклашга сўз топишга улгурмай, кўлларидаги когозларни узатдилар: «Бир даста шеър олиб келибдилар, иккитасини танладим, колганини бошка жойга тавсия киларлар», дедилар. Аскад ака «эрта-индин» деб юрмасдан шеърларнинг такдирини ўша куниёк хал килиб бердилар. Аскад ака танлаган шеър адабиёт бўлимига ўтгач, ундаги талабчан акамиз Махмуд Саъдийга ёкмади. Аскад ака «Менга ёккан сенга ёкмайдими», деган маънода таъна килмадилар, «Шеърни албатта чикарасан», деб зўрламадилар хам. Чунки шеърларни умумий талаб даражасидан пастрок эканини ўзлари яхши билардилар. Эътиборли ёзувчининг тавсиясини хурмат килибми, иккитагина шеър танлаган эдилар. Шу иккита шеър чикса журналнинг савияси тушиб кетмас эди. Лекин бўш асарларга озгина бўлса хам йўл очиларди. «Фалон асар чикканда буниси чикса нима килибди», деган фикр голиб бўла бошларди. Шу боис хам Бош мухаррир бўлим бошлигининг хукмини бекор килишни истамаган эди.
Халkда «Мевали дарахтга тош отилади» деган макол бор. Аскад аканинг дарахтларидаги мевалар багоят мазали бўлгани учунми, тош отишга ишкибозлар кўп бўларди.

Хаммаёкда «ух, ух!» - болта чопган товуш
Тилкалармиш юрак-багримни.
Битта-битта, гурс-гурс йикитишармиш
Бодраб гуллаб ётган олчаларимни.


«Чинор» романи нашрдан чиккан кунлар эди. Адиблардан бири асарни танкид кила кетди. Романнинг дастлабки сатрларида узокда кўринаётган улкан чинор булутга ўхшатилганди. Танкидга берилган биродаримиз шу жумлани ушлаб олганича асарни булгашга харакат киларди. У билан бахслашишга уриндим. Барака топкур, бировга гап бермайди. Шунда «Китобни охиригача ўкиб чикдингизми?» деб сўрадим. Ажабки, танкидчимиз хали китобни кўрмаган хам эканлар. Ўша биринчи жумлани хам бировдан эшитибдилар. Шунака хангомалар хам бўларди.
«Ошкоралик» деб ном олган кунларда Аскад акани хакорат килиш даражасида айблаб ёзилган макола газетада эълон килинди. Ўшанда устоз анча бетоб эдилар. Маколанинг саломатликларига канчалик зарар етказгани ўзларигаю оилаларига аён. Ўшанда Аскад ака факат ўзларига хос бўлмиш донолик билан раддия ёздилар. Раддиянинг охирида мухаррирга карата: «Ким нима ёзиб келса ўйламай-нетмай босаверасизми? Мен «фалончи аро? ичавериб мияси айниб колган» деб ёзсам хам чикарасизми?» деб пичинг килган эдилар.

Карсаклар остида эсиз ўтган онлар
Ярадай зиркирар калбларда.
Хар охимга караб оккан
Кахрамонлар
Ўпкондай турибди бизнинг сафларда
.
Ответить 
"+" от:
Старый 03.06.2009 17:24   #187  
Offline ID
Аватар для Tohir Malik
Оффлайн
народный писатель Узбекистана
Сообщений: 226
+ 163  774/218
– 0  0/0

Uzbekistan
Цитата:
Аскад ака бундай галамисликларни эътиборсиз колдиришга уринардилар. Лекин хадеб дардни ичга ютавериш ўзларига зарар килди. «Андишанинг оти - кўркок», деб хисобловчилар инсоф эгаларининг кушандаси экани сир эмас.

Менинг шайтоним бор,
Айёр шўхлик эмас,
Ёки бир елкамни килганмас макон,
Бир коп ёнгок экан, деб хам ўйламанг,
Менинг шайтон дўстим - чинакам шайтон.


Ана шундай холатда яшамокнинг мушкуллигини хис килиб кўрайлик. Лекин бизга аёнки:

Ха,кўнгиз сасийди, булбул эса нолон,
Иши белгилайди хар зот мавкеини.


Хаёт фалсафасини ўкимокка хар бир инсон интилади, адолатни хар ким ўзича талкин этади. Хар бир кишининг адолати ўзининг худбинлиги даражаси билан белгиланади.

Адолатни хеч ким килмас садака,
Хар кадаминг талафотли жанг.
Хатодан, сабокдан манглайинг чака,
Хансираб оёкда турасан аранг.


Аскад ака ижодни мукаддас деб билардилар. Вактни нихоятда кадрлардилар. Турли йигин ва мажлисларда иштирок этиш у киши учун нохуш эди. Баъзилар «адабиёт кунлари» деб аталмиш тадбирларда иштирок этишни ёктирадилар. Аскад ака эса буни вактни зое кетказиш, деб хисоблардилар. Туркияда бўлганимизда Мухаммад Камол билан учрашиб уни одоб ва одат юзасидан мехмонга таклиф этдик. У киши «Ўзбекистонда мен киладиган иш борми?» деб сўрадилар. Биз юмуш йўклигини, айланиб, ўйнаб келишларини айтдик. Шунда Мухаммад Камол: «Юмуш бўлмаса бормокликдан не наф? Менинг ўкийдиган китобларим кўп, ёзадиган гапларим кўп», деб таклифимизни кайтардилар. Ўша ерда мен Аскад акани эсладим. Бир куни Аскад ака Ленинграддаги адабиёт кунларидан кайтганларида кўпчилик каби «Сафарлар яхши ўтдими?» деб сўрадим. Аскад ака кулимсираб «Ха, бир хафта умримизни совуриб келдик», дедилар. Кейин кўшиб кўйдилар: «Эдуардас Межелайтис зўр гап айтди: «Аскад, Лев Толстой нима учун кўп ва яхши ёзган, биласанми?» деб сўраб жавобини ўзи накд килиб кўя колди: «СССР Ёзувчилари союзи Лев Толстойни шунака йигинларга чакиравериб вактини олмаган, ижод килишига халакит бермаган».

Эзгулик - ёвузлик, хакикат - ёлгон,
Булар орасида чегара бор-ку.
Негадир уларга кўймаймиз посбон,
Аслида энг хавфли чегара шу.


Аскад ака билан ишга доир масалалардан ташкари хаётнинг мураккабликлари хакида хам кўп гаплашган эдик. Асабийлашиб, тобим кочиб колган махалда, хар кандай шароитда киши ўзини идора кила олиши хакида маслахатлар бергандилар. Хатто шифо учун зарур дориларни хам олиб бергандилар. Бошка ишга ўтганимдан кейин бир куни бензин олиш учун навбатда учрашиб колдик. Уч соатдан ортик навбатда турдик. Аскад аканинг «Москвич» автомашиналари бор эди. Уни «Жигули»га хам, «Волга»га хам алмаштираман, деб уринмаганлар. Хуллас, ўша навбатда хам хаёт хакида гаплашган, хам галати, хам ачинарли холатларни кузатган эдик. Аскад ака бир нимадан таъсирлансалар хам дарров баён килавермасдилар. Аммо муносабатларини кўз карашларидан сезиш мумкин эди. Навбатда турганлар орасида инсофли, сабрлилар хам кўп эди. Аммо бошкаларни оёк ости килиш хисобига ўз ишини тезрок битиришга интилувчилар хам кам эмасди. Шунга яраша жанжал хам етарли эди. Хаёлим ўша жанжаллардан бирига чалгиганда Аскад ака: «Ха, Тойиржон, ўйланиб колдингиз?» дедилар. Мен «Булар иймон эшиги олдида хам шундай навбат талашишса эди...» демокчи бўлдиму гапим баландпарвоз охангда чикишидан истихола килиб: «Йигирма литр учун шунчалик жанжалми? Нон учун нима килишар экан?» дедим. Огир йилларда нон илинжида туни билан навбатда туриб чикиш Аскад акага бегона эмасди. Аскад ака ўша кунларни эсладиларми, «Хайронман, нон деб бунчаликка борилмасди. Одамларга нима бўляпти?» деб хўрсиниб кўйдилар.

Ўзга очлик ёмон - кўзлар очлиги,
Хайвоний хисларнинг ялангочлиги.
Нажот топиларми бу офатлардан?
Кай йўсин уларга берамиз ёрдам,
Ким севгига ташна, ким мехрга зор
Дунёда эътикод кашшоклиги бор...
Нажот топиларми бу офатлардан?
Ответить 
"+" от:
Старый 03.06.2009 17:38   #188  
Offline ID
Аватар для Tohir Malik
Оффлайн
народный писатель Узбекистана
Сообщений: 226
+ 163  774/218
– 0  0/0

Uzbekistan
Цитата:
Ёзувчилар уюшмасида ишлаётганимда Аскад аканинг етмиш йиллик тўйларини ўтказиш бўйича тадбир тайёрлаб, карорни котибият хукмига хавола этдик. Котибият таваллуд тўйи ўтказиш хакида карор кабул килди. Тўйбоши тайин этди. Хали истиклолга етмаганмиз, советлар жамиятининг сўнгги йиллари, халкнинг ахволи кундан кун огирлашиб бораётган дамлар эди. Котибият мажлисининг эртасига эрталаб Аскад ака келдилар. Кўлларида ариза. Мазмуни: «Халк кийналаётган пайтда менинг тўй килишим ярашмайди...»
Олтин балик хакидаги афсонани хамма билса керак. Аскад ака бу афсонани эслаш бахонасида фалсафий маъно кашф этганлар. У киши тутилган олтин баликни кўйиб юборадилар. Чунки:

Ундан тилайдиган тилакларим йўк,
Нима хам тилайман? Кўшикми?
Гойибдан келмайди инсонга кўшик,
Калбдан тилаш керак кўшикни.


У холда шоир нимани тиласин? Севгими?

Мухаббатни олмайдилар тилаб,
Севги тугилар ўтда, кийнокда.


У холда ором тилай колсин. Ижодкорга ором жуда зарур.

Мен оромни тилаб олсам текин
Ором берадими менга бу ором?
Энг яхшиси бахт тилай колсин...
Бахт тилай десам, уялдим:
Инсон бошим билан...
кичик баликдан...


Ва нихоят, сўнгги учрашув. Ичга ютилган дардлар ўз ишини килди. Аскад акани хасталик енга бошлади. Тўйга таклиф этиш бахонасида уйларига бордим. Ёш боладек кувондилар. Тиллари яхши айланмас эди.

Хаммасига секин эришдим мен...
Ўлим канча имилласа, майли,
Канча кутгин деса, хозирман.
Бир умр кутишга ўрганган одам
Энди шошармидим? Собирман.


Хол-ахвол сўраган эдим, одатлари бўйича кулимсираб: «Ўтирибмиз сергап бўли-иб», дедилар. Кейин «Уйку йўк, «тундаликлар» ёзяпман. Одамлар кундузи «кундалик» ёзади, мен тунда «Тундалик»ни когозга туширяпман», дедилар. «Тундалик»дан бир-икки фикрни ўкиб бердилар. Аскад аканинг вафотларидан кейин, садокатли шогирдлари харакати билан васият ўрнидаги бу асар «Уйку кочганда» номи билан нашр этилди.

Тугилиш хамиша мукаррар эмас,
Бу - маълум хакикат.
Ўлим хам хеч, мен нохакман, демас,
Бу - малъун хакикат.


Ёзувчи билан биринчи гойибона учрашув - «Опа-сингиллар» эди...
Сўнггиси «Тундаликлар»...
Мудхиш бир лахза бор умр сўнггида...
Дастлабки кўришув кўзларида мехр чакнаб турган киши билан эди.
Сўнггиси олам дарди чўктирган одам...

Хамма кунлар,
Бутун хаёт -
Иш учун,
Кураш учун.
Охирги кун -
Одамлардан
Розилик сўраш учун...


Умид улки, адабиёт мухиблари ёзувчидан розидурлар, Аллох устоздан рози бўлсин.
Умид улки, бизларга мехр кўргазган устоз бизлардан рози бўлсинлар. Омийн, йа Роб ал-оламийн.

Ойни тишлаб чикиб келар тун,
Хар юлдуз калкканда кўкси тешилар...
Яхши тушлар кўринг, якин-йирокдаги
Юрагимга якин кишилар.
Ответить 
"+" от:
Старый 03.06.2009 17:44   #189  
Аватар для Nigora Umarova
Оффлайн
AKA:Nigorabegim
Сообщений: 8,095
+ 8,360  10,318/4,529
– 37  58/50

UzbekistanОтправить сообщение для Nigora Umarova с помощью ICQОтправить сообщение для Nigora Umarova с помощью Skype™Мой КругFacebook
Аскад Мухторнинг "Чинор" романида келтирилган "Энг дахшатли йирткич куёндир" эпиграфи ва асарда келтирилган "Тошбака хакидаги facjyf" кишининг онгида мухрланиб колган.
"Кумуш тола" киссаси эса мавжуд тузумга ишониб бор кучини мехнатда сарфлаган муштипар аёл хакида ёзилган.
"Тундаликлар"ни укиган одам хаёти сунгида инсоннни уйлантирадиган фикрларга дуч келади.
Ответить 
"+" от:
Реклама и уведомления
Старый 23.06.2009 18:01   #190  
Аватар для Nigora Umarova
Оффлайн
AKA:Nigorabegim
Сообщений: 8,095
+ 8,360  10,318/4,529
– 37  58/50

UzbekistanОтправить сообщение для Nigora Umarova с помощью ICQОтправить сообщение для Nigora Umarova с помощью Skype™Мой КругFacebook
Тохир ака!
Бугунги кунда оилаларнинг бузилиш холлари куплаб учрамокда. Оила Шаркда мукаддас саналган ва имкони борича уни асраб авайлашга харакат килинган. Оилани бузилишига глобаллашув жараёни хам таъсир этмаяптими? Ёзувчи, диний ва дунёвий билимлар эгаси сифатида ушбу саволга муносабат билдирсангиз.
Ответить 
"+" от:
Ответить




Powered by vBulletin® Version 3.8.5
Copyright ©2000 - 2025, Jelsoft Enterprises Ltd. Перевод: zCarot
Advertisement System V2.5 By Branden
OOO «Единый интегратор UZINFOCOM»


Новые 24 часа Кто на форуме Новички Поиск Кабинет Все прочитано Вверх