Одамийлик мулки: ёзувчи Тохир Малик билан учрашув

[Nigora Umarova]

Маълумки, “меҳр” тушунчаси ниҳоятда кенг. Фақат одамлар орасидаги меҳр-мурувват, меҳр-оқибат каби фазилатлар билан чекланмайди.Бугун шу ҳақда суҳбатлашсак.

[Tohir Malik]

Яхши таклиф. Мен сизнинг фикрингизни давом эттирай. Энг аввал меҳр-муҳаббат Яратганга нисбатан бўлади. Сўнг ота-онага, кейин Ватанга, кейин дўстга, қариндошларга. Яна киши ўз касбига ҳам меҳр қўйиши шарт бўлади. Агар заргарнинг ўз ишига меҳри бўлмаса у ноёб буюмлар ясай олмайди. Дурадгор бемеҳрлик билан иш бошласа у ер-бу ерини кесиб олади, энг камида қўлига зирапча киради. Меҳр билан ишга киришган одамга Аллоҳ барака беради. Бу соҳаларнинг ҳаммаси алоҳида бир мавзу.

[Nigora Umarova]

Суҳбатимизда ҳозир тилга олганингиз Ватанга меҳр мавзусида гаплашсак..

[Tohir Malik]

Сообщение от Nigora Umarova

Суҳбатимизда ҳозир тилга олганингиз Ватанга меҳр мавзусида гаплашсак..

Маъқул. Мен ҳам мавзуни шу томонга бурмоқчи бўлиб турувдим. Бир дўстимизникига боргандик. Ҳовлисига ертўладан қазилган тупроқни уюб қўйган экан. Ҳамроҳимиз, Швецарияда яшайдиган ватандошимиз доктор Усмон Жондонга қараб ҳазиллашдим:
-Усмон ака, бунинг тозалигини қаранг, бунақа созтупроқ Швецарияда бўлмайди.
Шунда доктор Усмон тупроқ уюмига бир оз қараб турдилар-да, кейин жавоб бердилар:
-Сиз ҳазил оҳангида гапирдингиз, мен жиддий жавоб беражакман. Сиз дедингизки: “бунақаси Швецарияда йўқ”. Мен дейманки: “Бу тупроқ дунёнинг ҳеч ерида йўқ. Чунки бу Ватан тупроғи. Биз мустақиллик кунига етишмай туриб Ватанга келиш бахтидан бебаҳра эдик ва унинг бир кафт тупроғига зор эдик. Ким илож қилиб Ватанга бориш бахтига эришса биз ундан қимматбаҳо совға-салом олиб қайтишини сўрамасдик, бир ҳовуч тупроқ олиб келишини илтимос қилардик сўнг бу тупроқни кўзларимизга суртардик, ўпардик, тўйиб-тўйиб ҳидлардик...
Усмон аканинг бу сўзлари барчамизни бир ажиб туйғуга чулғади.

[Nigora Umarova]

Бу воқеа “Ватанни севмоқ – иймондандир” ҳадиси шарифини ёдга солади.

[Tohir Malik]

Сообщение от Nigora Umarova

Бу воқеа “Ватанни севмоқ – иймондандир” ҳадиси шарифини ёдга солади.

Айни тўғри таъкид. Ватанга меҳр иймондан, иймонсиз одам ватанини сева олмайди. Ўрни келганда сиз тилга олган ҳадиси шарифга эътиборни қаратсак: уламоларимизнинг айрим шарҳларида дейиладики, Одам Ато ва Момо Ҳаввонинг яралмиш жойлари – жаннат. Демак, одамзотнинг асл Ватани – жаннат ва оқибатда унга қайтилгусидир. Яъни, дейилмоқчиким, унга фақат иймон эгалари қайтурлар. Демак, жаннатни севмоқликнинг маъноси бу дунёда тўғри, ҳалол яшаб, унга қайтмоқликнинг тадоригини кўришдир. Яъниким, мукаммал иймонга етишмоқликдир. Иймон деганда фақат намоз ўқишни тушунмаслик керак. Иймон талаблари оз эмас. Шулардан бири Ватанга меҳр-муҳаббат қўйиш. Ҳаж ибодатига бориш шартларида бўлажак ҳожининг саломатлиги яхши бўлиши, моддий таъминлангани... кабилар қаторида ватанининг озод бўлмоғи зарур эканлигининг зикр этилиши бежиз эмас. Яъни мусулмон аввал ватани озодлиги учун хизмат қилиши керак.
Меҳр тушунчасининг кенглигини гапирдик. Ҳаққа, ота-онага, Ватанга... Буларнинг барчалари ажралмас ҳалқалардир. Бир ҳалқа узилиб йўқ бўлса, қолганлари ҳам йўқ бўлади. Бир дарахтни тасаввур этайлик: ўқ илдиз, тана ва шохлар. Ўқ илдизни ёки шохларни кесиб ташланг-чи, дарахт яшармикан? Ўз ота-онаси ёки дўстига меҳри йўқ одам “Ватанни севаман!” деб ҳайқирса ҳам ишонмаслик керак. Ўз ота-онасига меҳрсиз одам бегоналарни ҳурмат қилмайди. Ҳақни севмаган одам Ватанга хиёнат қилишдан уялмайди. Жаҳон ардоқлаган машҳур шоир Байроннинг “Ўз юртига меҳри бўлмаган одам бошқа ҳеч нимани сева олмайди”, деган гапида беназир ҳикмат мавжуд. Бизга ота-она, қариндошлар... барчалари қимматли ва аржуманд. Шунинг баробаринда меҳр-муҳаббат ҳақидаги тасаввуримиз занжири ҳалқалари Ватан тушунчасига мужассамланган. Ватан учун нафи теккудек бўлса, қайси виждонли одам унинг учун жон бермоқ талаб этилганида иккиланар экан?

[Nigora Umarova]

Бу ватанпарварлик туйғусининг нечоғлик қувватга эга эканига боғлиқ бўлса керак.Кишида шу туйғуни тарбия этмоқлик жамиятнинг зарурий вазифaларига киради, шундайми?

[Tohir Malik]

Сообщение от Nigora Umarova

Бу ватанпарварлик туйғусининг нечоғлик қувватга эга эканига боғлиқ бўлса керак.Кишида шу туйғуни тарбия этмоқлик жамиятнинг зарурий вазифaларига киради, шундайми?

Шубҳасиз. Ватанга муҳаббат тушунчасини икки равишда ўрганиш мумкин. Биринчиси – жисмоний тарзда. Яъни: туғилган жой. Бу ҳол барча жониворларга хос. Чумолидан тортиб, филгача ўзи туғилган, емиш ейдиган жойини авайлайди, лозим бўлганида жон-жаҳди билан ҳимоя қилади. Қани, чўп олиб арининг уясини бузишга уриниб кўринг-чи? Иккинчи тушунча – фақат юксак онг эгаси – инсонга ҳос, руҳий, янада аниқроқ айтсак, илоҳий ҳолатдир. Бу ҳолат кўпроқ қалбга, онгга, туйғуга боғлиқ.
Биз ватанни тинмай мадҳ этишни ватанпарварлик деб ўйлаймиз. Тўғри, мадҳ этмоқ ҳам лозим, аммо бу бир заррадир халос. Уммонга томизилган биргина томчидир. Донолар айтадиларки: “Ватанпарварлик – номусли ва назокатли туйғудир. Муқаддас сўзларни эҳтиёт қил, шамолга совурма.Ватанга муҳаббат хусусида дуч келган ерда оғиз кўпиртирма, яхшиси унинг фаровонлиги ва қудрати йўлида индамайгина меҳнат қил”. Баъзи биродарларга ҳайрон қоламан: кундузи бирон минбарга чиқиб олгудай бўлса баландпарвоз гапларни қалаштириб ташлайди, оқшомда эса чойхонага чиқса ношукурчилик дарвозаларини ланг очиб, майда гапларни кавлаштириб ўтиришдан уялмайди. Донолар таъкидлаган номусли ва назокатли туйғудан бебаҳра бундай кишиларнинг минбардаги гаплари шунинг учун тингловчилар қалбига етиб бормайди, шунинг учун ҳам ҳиссиз ва тузсиз бўлади.

[Tohir Malik]

Ватанга меҳр-муҳаббатли бўлиш – ғоят чидам, ғоят юксак онг талаб этувчи ўзига ҳос илм ва буни эгаллаш ҳам бешикдан бошланмоғи ва оқибат сўнгги нафасга қадар давом этмоғи жоиз. Ватанпарварлик – Ватанни севмоқликни англатса, бу илмни эгаллаган киши Ватанга жонини атаган комил инсон мартабасига етган бўлади. Файласуф Гегел айтганидай “Маърифатли халқларнинг ҳақиқий жасорати Ватан йўлида қурбон бўлишга тайёр эканликларида акс этади”. Мана шу нуқтадаги фарққа диққатни жалб этайлик: Ватанни севаман, деб юрувчилар кўп. Аммо ҳамма ҳам Ватанга жонини фидо қилишга тайёр турмайди. Баъзан божхона хабарларини эшитиб ажабланаман: мамлакат учун, халқ учун зарур бўлган бойликларни четга чиқариб сотишга уринаётганларда жонни фидо қилиш деган юксак туйғуни қўя турайлик, оддийгина “Ватанга меҳр” деган тушунча бормикин? Виктор Гюгонинг “Ватанга доғ тушириш – уни сотиш демак”, деган гапи нақадар тўғри! Шоир тили билан айтганда: “Кимда ўз юртига бўлмаса меҳр, у қалбан шикаста, у қалбан мажруҳ”.

[Nigora Umarova]

Суҳбатингиздан англашиляптики, Ватанга меҳр ва муҳаббат мавҳум тушунча эмас, балки реал руҳий қудратдир. Яъни, ватанпарварлик – Ватанга меҳр қўйишдангина иборат эмас, балки Ватан билан ўзни бир бутунликда кўришдир. Унинг яхши ёмон кунларида асқотишдир.