Ижодхона

[barlos]

Сообщение от pipicron

Оффтоп:Нимадир дейишим керак эди...

Оффтоп:

тўғрироғи, қойил дейишим керак эди. Тил билмаслик ҳам чатоқда, аллақаерда эшитган гапни ёзворибман. Респект дегани ажнабий тилдан ўзбекчага таржима қилинса ҳурмат дегани экан...Лекин, барибир, қойил дегандан, ҳурматга лойиқсиз дегани яхшироқ эди

[Aliya]

Саодат.

Саодат ҳаётнинг оқ-қора тасвирларига кўникиб улгурганига анча бўлган. Оиласи, иккита фарзанди бор. Турмуш ўртоғи нуфузли ташкилотлардан бирида ишлайди, бировдан кам, бировдан ортиқ бўлиб, тўққиз йилдан кўпроқ оилавий ҳаёт йўлини биргаликда босиб ўтишибди. Бу йил қизи Дилрабони биринчи синфга ўқишга беришди. Кеч турмушга чиққани сабаб, қизи мактабга чиқа бошлаганда қирққа яқинлашиб қолганини ўйлаб, кўнгли ўксинарди. Бир куни эрталаб кўзгу олдида сочларига лента тақаётганда, қизи айтган гапи уни яна бир бор ортга қараб, босиб ўтган йиллари тўзони бағрига етаклади:
- Ойижон, сочларингиз оқарибди...
- Эътибор берма, Дилрабо, ҳамма аёллар ҳам ёши қирққа яқинлашиб қолганда, сочлари оқара бошлайди.
- Ойнисанинг ойиси қирқ икки ёшда экан, лекин ҳалиям сочлари қоп-қора-ку!
- Нисо холангни кўнгли ёш-да, ўзига қараб юради.
- Сиз-чи? Сиз ўзингизга қарамайсизми? Мана, кўзгуда ўзингизга қараб турибсиз-ку!
- Кўп савол бераверма! Юрақол, сени мактабга олиб борай...
Мактабга етиб келишганида ҳали кириш қўнғироғи чалинмаган эди. Синфхона эшиги олдида Нисони кўрган Саодат қизининг кўзгу олдидаги гапларини эслади. Ва бир муддат она-болага тикилиб қолди. Молиявий жиҳатдан қаралганда, уларнинг моддий аҳволи деярли бир ҳил, иккала оилада ҳам тўкислик ҳукмрон. Икки оила хўжайинлари ҳам бир жойда ишлашади. Нисо доим ўзига қараб, атрофдагиларнинг диққат-эътиборида бўлиб келган аёл. Ойниса – унинг тўртинчи фарзанди. Нисо уни ўттиз олти ёшида дунёга келтирган, молиявий ва маънавий жиҳатдан ҳеч қандай камчилик кўрмай катта бўлган қизалоқ ота-онанинг ҳаддан ортиқ эътибори натижаси – зийраклиги билан икки опа ва бир акадан ажралиб турарди. Ўқишга бўлган қизиқиши, мактабга бориш иштиёқи кучлилиги сабаб, бир йил аввал ўқишга қўйишди. Дилрабо ундан бир ёш катта бўлса-да, ўқишда оқсар, кун бўйи рўзғор ишлари билан банд бўлган Саодат ҳам, кечқурун ишдан чарчаб келадиган Хуршид ҳам унинг ўқишига ўзидан ортиниб, эътибор қаратишмасди. Бошида бир-икки қизиққан бўлишди, кейинчалик Дилрабо ҳамма ҳарфларни ўрганиб олгандан сўнг, ўз ҳолига ташлаб қўйишди. Қизининг кундалик дафтаридаги бешлар тўртга айланиб бораётгани ҳам Саодатни ташвишга солмай қўйди. Ҳаётида ранг йўқ, худди, саратонда лоҳасланиб қолган йўловчидек ҳеч нимага ҳуши йўқ эди.
Кириш қўнғироғи чалинди. Қизини ўқув хонасига кузатиб, уйга қайтаётган Саодат йўлда Нисо билан ёнма-ён келиб қолди. Негадир, ич-ичидан бу аёлга ҳавас қилди. Биринчи бўлиб, ўзи гап бошлади:
- Ассалому алайкум, Нисо опа! Яхши юрибсизми, болалар катта бўлишяптими? Чарчамайгина, соғ-саломат юрибсизми?
- Ваалайкум ассалом, Саодатхон, ўзингиз тузукмисиз, кичкиналар ҳам яхши юришиптими, эсон-омонгина катта бўлишяптими?
- Шукур, юрибмиз...
- Қизчани мактабга қўйиб қайтяпсизми?
- Ҳа, шундай опа...
- Ўқишлари яхшими?
- Тузук... Охирги пайтлар “тўрт”га тушиб қолган...
- Нега “тўрт”га тушиб қолади? Ўқишига эътибор беряпсизми? Дарсларини тайёрлашига ёрдам бериб, билмаганларини ўргатяпсизми?
- Вақт борми, опа? Кун бўйи рўзғор ишларидан ортмайман. Кичкинам ҳам кунда касал, дадаси ишдан кеч қайтадилар. Дилрабога ҳеч вақт ажратолмаяпмиз...
- Ўзи, анчадан бери сиз билан гаплашаман, деб юргандим. Яхши бўлди, бугун ўзингиз дуч келиб қолдингиз... Ўзим ҳам ҳасратга тўлиб тургандим, бугун тушгача бизникида бир меҳмон бўлиб кетасиз.
Саодат итоаткорона Нисога эргашди. Тахминан, беш-олти дақиқа ўтиб, улар Нисоникига етиб келишди. Нисо елиб-югуриб дастурхон тузади, меҳмоннинг иззатини жойига қўйди. Дастурхонга терилмаган ноз-неъмат қолмади. Деярли бир хил шароитда яшашса-да, Саодат ва Нисонинг туриш-турмушида ер билан осмондек фарқ бор эди.
- Яхши ўтирибсизми, Саодатхон?
- Ҳа, ўтирибман, сизниям хизматга қўйдим, опа...
- Қўяверинг. Шундоғам уйдан кунда меҳмон аримайди, овворагарчилиги йўқ, хавотир олманг. Сизга бир маслаҳатли гап бор, дегандим ҳали. Шодиёр акам ўтган куни айтиб қолдилар, гап орамизда қолсин... Хуршид ака охирги пайтларда ишда жуда кўп ушланиб қолаётгандек туюлмаяптими сизга? Бўлимларига яқинда янги котиба қизни ишга олишган экан, сал ўзингизга эҳтиёт бўлинг. Бу гап билан, хўжайинингиз хато йўлга кириб кетяптилар, демоқчимасман, ҳали айтганимдек, Шодиёр акам “ўша қиз Хуршид аканинг атрофида салгина “айланиб” қолгандек туюлди менга, асли Хуршид акада бундай одат йўқ, қизгина уни тинч қўйишни истамаётгандек, назаримда” – деб қўйгандилар.
- Йўғе, унақамасдир... Хуршид акам ҳозир кўп ишлаяптилар, бу ойдан маошларини ҳам оширишган... – Саодат бу гапга ўзи ҳам ишонгиси келди.
- Эҳтимол. Мен айтдим-қўйдим-да. Яна кўнглингизга гап келиб юрмасин. Уйида тинчи, ҳаловати бўлмаган эркак бахтини кўчадан излайди, шуни унутманг. Бир рўзғор иши бўлса, буни ҳамма аёл ҳам эплайди. Фақат оилада муҳаббат, ишонч, нур бўлиши керак.
- Биз бир-биримизни қаттиқ хурмат қиламиз, тўққиз йилдан ошди турмуш қурганимизга, шу вақт ичида менга овозларини кўтариб гапирмаганлар ҳатто...
- Саодатхон, оилавий бахт учун хурматнинг ўзи камлик қилади. Сизнинг иккита фарзандингиз бўлса, менинг тўртта фарзандим бор. Ҳаммаси мактабга чиққан. Бирор марта бирорта ўқитувчи “қизингиз ё ўғлингизнинг ўқиши пассивлашиб кетяпти!” – деган гапни айтмаган.
- Турмушимизнинг илк йилларида ҳаммаси ўз ўрнида эди. Куч-ғайратга тўла эдим, ҳамма ишни ўз ўрнида бажарардим, раҳматли қайнонам ҳам мендан сира нолимаганлар. Дилрабони дунёга келтирганимда, Хуршид акам жуда суюнгандилар. Қувончимизнинг чегараси кўринмасди. Хабарингиз бор, биз севишиб оила қурганмиз. Ўқишни битиришимни кутиб, ўттизга чиқиб қолганларида ҳам, қайнонам раҳматлининг дашномларини қулоққа илмаганлар. Лекин вақт ўтиб, бу муҳаббатнинг тафти пасайгандек, ҳамма орзулар эриб кетгандек гўё.
- Адашасиз, Саодатхон! Муҳаббат ҳеч қачон сўнмайди, тафти ҳам пасаймайди. Қайтанга, сиз ундан узоқлашиб кетгансиз холос. Ҳар бирингиз ўзингизча узоқдасиз. Муҳаббатни ўтмишда қолдириб, сиз рўзғорнинг тубига шўнғиб кетгансиз, Хуршид ака тирикчилик, пул топиш ташвишига кўмилиб кетган. Шунинг учун ҳар бир оилада бўлиши шарт бўлган бу туйғу энди иккингизга ҳам олис ўтмиш бўлиб туюлади. Сиз нафақат муҳаббатдан, балки, у билан бирга юрагингиздан ҳам олислаб кетгансиз, ўзингизга бегоналашиб кетгансиз. Аввал ўтмишда қолдириб кетган юрагингизни излаб топинг, кўзгудаги аксингизга, сочингизга эрта тушган оқларга қаранг. Юзингизга чанг солишга шай турган ажинлардан юзингизни эмас, кўнглингизни эҳтиёт қилинг.
- Нима қил, дейсиз опа?
- Охирги марта ўзингизни ўз исмингиз билан қачон ўзингиз тарафга чорлагансиз?
- Тушунмадим?
- Исмингизнинг маъносини биласизми?
- ...
- Саодат – яъни Бахт.
- Худди Нисо сингари...
- Бахт ва Қуёш биргалашиб, Бахт қуёши бўлади. Уйга борганингизда, аввало, ўзингизни излаб топинг. Ўша Саодатли Саодатни назарда тутяпман...

[Aliya]

Саодат. (Давоми)

Саодат уйга ўйчан кайфиятда қайтди. Тушликка бирнималар тайёрлаш учун ошхонага ўтди. Авваллари овқат пиширишига жуда узоқ вақт кетадигандек туюларди, бугун эса, одатдагидан тезроқ улгурди. Уйни уёқ-бу ёғини тартибга келтириб олганида, Дилрабонинг мактабдан қайтадиган пайти бўпқолган эди. Бироз ўзига қараган бўлди-ю, мактабга ошиқди. Дилрабо ҳам синфхона эшиги олдида уни кутиб турган экан. Қайта туриб, йўл устидаги гўзаллик салонига қаради. Пул олиб чиқмаганига ўксиниб қўйди. Уйга келгач, Дилрабога мактаб кийимларини алмаштириб туришни тайинлаб, кўча бошида турадиган овсини Ситораникига ўтиб келмоқчи бўлди. Ўғли Шоҳжаҳон ўша ерда эди. Фикридан қайтиб, қизига тушликни тайёрлаб бергачгина кўчага чиқди. Ситора қаергадир отланиб турган экан, Саодатни кўриб, юзи ёришди:
- Саодат опа, сизни кутавериб кўзим тўрт бўлди-ку...
- Тинчликми, нима бўлди? Шоҳжаҳон тузукми?
- Ҳа, анча яхши бўпқолди, иссиғи ҳам тушган. Сабоҳат ва Озодалар билан ўйнаб ўтирипти. Саодат опа, салонга бормоқчи эдим, Зулфияни иши чиқиб қопти, мен билан бирга юрақолинг... Сиз ҳам у ёқ-бу ёғингизга қараб олармидингиз....
- Бошқа сафар бирга борармиз... – Саодат ёнида пули йўқлигидан бироз ўнғайсизланди. Ситора ҳам буни сезгандек, қўлидаги чиройли тошлар билан безалган ҳамёнига ишора қилди:
- Менда пул бор ҳозирча, агар шунчалик истихола қилаётган бўлсангиз, уйдан пул олиб чиқа қолинг, кутиб тураман.
Шоҳжаҳоннинг болалар билан тушлик қилганини билиб, хотиржам бўлган Саодат тезда уйига бориб, кийимларини алмаштирди, ҳамёнини олиб, қизига дарсларини тайёрлаб ўтиришни тайинлади-ю, ўзини кўчага урди.
Йўл-йўлакай Ситорага зимдан кўз ташлади: қора ҳарир матодан тикилган кўйлак нозик қаддига ярашган, пардозни ўрнига қўйган... Саодат эса, одмироқ кийинган, пардоз ҳақида-ку, гапирмаса ҳам бўлади. Уйда ўтириб қолганигами, бироз тўлишибди. Салонга киришди. Иккита сартарош қиз икки овсиннинг рўпарасида пайдо бўлишди. Ситора уларга нима қилиш кераклигини тушунтирди. Улар “икки овсин бир бўлиб, “Келинлар қўзғолони”ни бошламоқчимисизлар?” – деб кулишиб олишди. Бироз кесилиб, шоколад рангига бўялган сочлар, енгил пардоз Саодатнинг чиройини очиб юборди. Ўзининг чиройидан бироз қизарган бўлиб, гўзаллик салонидан чиқди. Ситоранинг уйида ўйиндан бўшамаётган Шоҳжаҳонни зўрға опаларидан ажратиб олиб, уйга қайтди. Кечки овқат тайёрлагунча ҳали анча вақт бор. Уйга кириб, жавондан суратлар альбомини олди. Болалигидан тортиб, охирги тўрт-беш йилгача бўлган жуда кўп суратлари бор эди унда. Ҳар бир сурат – алоҳида бир дунё, бир дунё хотира. Деярли ҳар бир суратда ҳаётидан мамнун, саодатли Саодат термулиб турарди гўё. Охирги пайтлар суратга ҳам тушмай қўйибди. Ўтирган жойида рўпарасида турган кўзгуга қаради. Унда суратдаги бахтиёр қизни топиб бўлмасди. Бироқ, у энди эрталабки тушкун кайфиятдаги, сочларига оқ оралаган аёл ҳам эмасди. Шуни ўйлаб, ўз аксига ширин табассум ҳадя этди. Секингина кийим жавони яқинига келди. “Кўчага чиққанимда киярман...” – деб тиктирган, сотиб олган тайёр кўйлакларини кўздан кечирди. Улардан бирини танлаб, эгнига илди. Тушга яқин уйни тартибга келтираётиб, ажратиб қўйган кийимларини олиб, кир машинага ташлади. Ювилган кирларни дорга илди, кейин ошхонага ўтди. Кечки овқатга палов пиширди. Кеч туша бошлаганда, ҳовлига сув сепиб, супуриб олди, ҳовли четидаги райҳонлар юзига ҳам сув сепган бўлди. Раҳматли қайнонаси “Райҳон – жаннатнинг гули” – дерди. Ҳовлини райҳон иси тутиб кетди. Ташқаридаги каравотга кечки дастурхонни ёзишни мўлжаллаб, кўрпачаларни тўшади. Ҳар ҳолда, меҳмонҳонадаги кондиционер “музлатиб берган” ҳаводан кўра, шамол бутун ҳовлига ёйган райҳон ҳиди унга ҳуш ёқди. Хуршид ака ишдан келишига ёш боладек қувониб кутиб олди. Анчадан бери ишдан қайтганда, хорғин аёлининг тил учидаги салом билан қаршилаши кўнглига теккан Хуршид ака Саодатдаги ўзгаришларни кўриб, кайфияти кўтарилди. Кечки овқатда ҳам ҳамманинг кайфияти чоғ эди, ҳазиллар-у, эркалашлардан фарзандлар ҳам бенасиб қолишмади. Кейин биргаликда Дилрабонинг дарслари билан қизиқишди. Саодат гап орасида ўқитувчиси Дилрабонинг ўқишда бироз оқсаётгани ҳақида айтганини қистириб ўтди.
Болалар уйқуга ётгач, Саодат негадир ҳовлига чиқди, уйқуси келмади шекилли. Хуршид ҳам бугунги байрамона кайфият сабабини билиш учун уни излаб, ташқарига чиқди. Ташқаридаги каравотга суяниб ўтирган Саодат нималарнидир ҳаёл қилар, шамол эса, ёйилган сочларини ҳар тарафга тортиб, ой нурида жилваларга кўмарди. Даъфатан, эрининг ташқаридаги электр чироқни ёқмоқчи бўлганини сезган Саодат унга сўз қотди:
- Чироқни ёқманг...
- Майли, истаганингча бўла қолсин... Ёқмайман. Ой нурида ҳар доимгидан ҳам гўзалроқ кўринаркансан. Анчадан бери ўзингни унутиб қўйгандинг. Мен ўзим севган шўх-шаддод, оловдек ёниб турган Саодатни жуда соғингандим. Энди унинг кўзларидаги муҳаббатни қайта кўра олмасам керак, деган фикрга ҳам боргандим. Ўзлигингга қайтганинг учун раҳмат, Саодат!
Хуршид унинг ёнига бориб ўтирди, Саодат унга суянди. Шу тобда, йиллар қаърида йўқолиб кетган тафтни, бахтни топгандек эди у...

Тамом.

[Tulqin Eshbekov]

Сообщение от barlos

ҳурмат

Қайси ажнабий тилда шунчалик ҳурматнинг ҳурматини жойига қўйишаркин?

[barlos]

Сообщение от Tulqin Eshbekov

Қайси ажнабий тилда шунчалик ҳурматнинг ҳурматини жойига қўйишаркин?

Оффтоп:

Уни қўйиб туринг домла, форумда янги бўлганлигим учун ижодхонани "разведка" қилиб чиқдим, 17-саҳифага қадар гуллаган ижод, кейин гулламай қўйгани ажабланарли. КИМ АЙБДОР?

[pipicron]

Сообщение от barlos

КИМ АЙБДОР?

Сиз айбдор, мен айбдор. Ёзилган ижодни ўқиб 5 қўямизу унутамиз. Тахлил қилмаймиз, камчилигини, ютуқларини кўрсатмаймиз. Хамма мавзуда шу ахвол. Бир гала фаоллар ва доимий гаплар. Бир сатр ёздикми, унга жавоб кутамиз, танқид кутамиз, мақтов кутамиз. ўрнига эса янги мақола ёки ким ўзарга ёзилган хабар оламиз. Кейин жимиб қоламиз. Шунга ўрганиб қоламиз. Одатий нарсадан зерикиб қоламиз.... Мана, қай биримиз айбдор эканмиз.

[pipicron]

- Кимсиз?
- Сиз каби бир сухбатдошман.
- Мен ҳис қилган завқни хис қила оласизми?
- Сиз ўзингиз хали ҳис қилмаган завқларингизни ҳис қила олдим.
- Лекин қўрқаяпман. Адашдиммикин?
- Сиз эмас. Сизнинг қўлингизни қўйиб юборган инсон адашган.
- Кимсиз?

Мухаббат худди чархфалакка ўхшайди: у сени осмону фалакка кўтариб оламни кўрсатади. Қувноқ бўлсанг завқланасан, қўрқсанг бошинг айланади. Махкам ушласанг завқинг камаяди, бўш қўйсанг йиқилиш эхтимолинг бор. Бир маромда айлинишга эса кўпчиликнинг сабри чидамайди. Сенинг ҳам сабринг чидамаганди. Тақдирингни билганимда сени худди чархфалакка чиққану, энди қурқаётганидан уни махкам ушлаб тўхтатмоқчи бўлаётган кизалоққа ўхшатгандим. Аста тушириб олишга уриндим. Аслида сен чархфалакдан тушишга уринмадинг, аксинча, қўлларингни қўйиб юборганча йиқилишингни кутиб чархфалак билан гир айланардинг.

- Кимсиз?
- Мана шу истирохат боғида чархфалакларни кузатиб юраман. Йиқилмасликларинг учун.
- Мен эса йиқилиб бўлдим.
- Аксинча. Хали тақдир чархфалагига чиқиб ҳам улгурмадингиз.
- Унга чиқишни ва яна бир бор йиқилишни истамайман.
- Лекин бу чархфалакда қайта ва қайта учамиз.
- Кимсиз?

Сенга тақдир чархфалагини кўрсатиб хато килдим. Сен ўзинг учган чархфалакларни ўйинчоқ деб билдинг, ўзингни катта бўлиб қолгандек ҳис қилдинг, каттароқ ва завқлироқ чархфалакда осмону фалакка кўтарилмоқни истадинг. Сендайин шўх қизалоқни аввал учратмаганман. Авайлаб чархфалакдан тушириб қўйдим.

- Кимсиз?
- Нега билиб туриб сўраяпсиз?
- Тўғри... Хатто нимани ўйлаётгинингизни ҳам биламан.
- Сиз ўзингизни кўрдингизми?
- Бунчалар ўхшашлик... Хар бир сўз, фикр, хаёл, харакат...
- Ха. Икки томчи сувдек. Кутмаган эдим. Хатто сирларимиз ҳам ўхшаш.
- Шошманг. Кафтимиздаги чизиқлар?! Нахотки? Фақат айтманг, сиз ҳам...
- Ха. Адашмасам айнан ўша кун туғилганман.
- Кимсиз?

Бу қадар ўхшашлик инсонлар орасида камдан кам топилади. Бу сафар мен қўрқдим: менга айнан ўхшашлигингдан қўрқдим. Хаёлларинг ҳам, орзуларинг ҳам, тақдиринг ҳам. Фикрларинг меникига ўхшашини истамасдим. Қисматинг меникига ўхшашини истамасдим. Хақиқатинг, ёлғонинг меникига ўхшашини истамасдим. Лекин фарқни излаб тополмасдик. Ёки кўрмасдик.

- Кимсиз?
- Менинг кимлигимнинг ахамияти йўқ. Сиз эса борсиз.
- Менга сиздан ўзгани кераги йўқ энди.
- Мен эса сизни йўқотишни истамайман. Бу чархфалак баланд ва секин айланади.
- Хар қанча булса сабр қиламан. Мувозанатни йўқотмайман.
- Бу сафар сизни ушлаб қола олмайман.
- Нега?! Кимсиз ўзи?

Чархфалакни кўрсангу, унда завқланиб учмасанг, кўнглингда армон қоларкан. Сени боғимнинг энг сара чархфалакларида учирдим. Сен эса энг каттасига интилардинг. Бир кишилик мангу чархфалак. Унга чиқиш учун тайёр эмаслигингни, йиқилсанг нобуд бўлишингни, унда сендан ўзгага жой йўқлигини билсанг ҳам унда учишга, завқланишга, осмонларга чиқишга интилардинг. Бир ўзинг эмас, мен билан бирга учишни истардинг. Мен эса бу чархфалакни айланмаслигини, тузатиш учун вақт кераклигини билардим. Сен ҳам билардинг. Ахир бир биримизга икки томчи сувдек ўхшаймизку?

- Кимсиз?
- Сабрингизни синовиман.
- Мен эса чарчадим. Бошқа чархфалакка чиқишни истамайман. Бу гал қаттиқ йиқилдим.
- Сиз хали бирор бир чархфалакка чиқмадингиз.
- Йўқ, чиқдим. Сиздан сўрамай чиқдим. Чиқдиму, энг тепасига етганда йиқилдим.
- Сиз хали йиқилмадингиз.
- Йуқ! Йиқилдим. Йиқилганда хам парча парча бўлиб сочилиб кетдим.
- Йиқилиб хали ўрнидан турмаган одам яна қандай йиқилиши мумкин?
- Мехрингиз тошдек, калбингиз муздек. Ёвузсиз. Кимсиз?

Мен сизни синалмаган чархфалакка олиб чиқмаслик учун елкамда олиб юрдим. Йиқилиб озор чекмаслигингиз учун чархфалакда учишни ўргатдим. Завққа алданмаслик учун, хатарда қўрқмаслик учун сизга тақдир чархфалагини нозик мурватларини кўрсатдим. Факат қўлингизни қўйиб юборишдан қўрқаман: барибир яна чархфалакка интиласиз. Чунки худди менга ўхшайсиз.

- Кимсиз?
- Хеч ким.

Аста қўлингизни қўйиб юбораман. Сиз кетган йулакдан афсус ва умид ифодаси қолади. Мен эса чархфалакни айлантиришда давом этаман. Сизни олиб чиқиб учирмаган чархфалакни. Аста чархфалакдан сурайман:
- Кимсиз?
Тақдир чархфалагининг бир маромда ғичирлаши эшитилади холос...

Али Ал Мехр.

[pipicron]

СОАТ ВА ХАЁТ

«Соат тақмаган одам нақадар бахтли...»

Қўлингдаги соатга хеч эътибор берганмисан? Доимо вақтни билгани қўлингга қарайсану фақат унинг милларига назар ташлайсан. Бугун эса бир бор унга бошқа бир назар билан қараб кўр. Сезяпсанми?! Милларнинг харакатида, уларнинг кўринишида қандайдир хаётий мазмун борга ўхшайди. Уларда қандайдир сехрли куч борки, улар сенинг бутун борлиғинг билан ўзига ром қилади. Улар сени хаётингни бир зумда алғов далғов қилиб ташлашга хам, ёки бир тизимга солиб қўйишга хам қодир.
Биласанми, соатингга назар ташлашинг билан у сенинг асл башарангни ошкор этиб қўяди. Ишонмайсанми? Унда ўзгаларни ўз қўллардаги соатига қарашларини зимдан кузат. Уларнинг қиёфасида, башарасида шундай ўзгаришларни кўрасанки, бундай сермазмун ифодани энг самимий инсон юзида хам кўрмайсан. Атрофингдагиларга қарама, улар хар доим хам соатга қарайвермайдилар. Бундан ташқари уларнинг юзидаги аломатларни ўқиш учун катта билим ва истеъдод керак.
Соат милларига яхшилаб эътибор бер. Улар сенинг хаётингни, умрингни қандай нисбий тезликда ўтаётганини кўрсатиб туради. Нисбий дейишимга асос бор. Бу дунёда хамма нарса ўлчовлидир. Лекин хар нарсанинг ўлчови бошқа ўлчовларга нисбатан олинади. Шу жумладан вақт хам. Лекин вақтни бошқа ўлчовлар сингари таърифлаш, хисоблаш, ўлчаш осон эмас. Барча ўлчовларнинг минглаб чегараси, йўналиши бор. Вақт эса фақат бир йуналишда ва биргина чегарадан бошланади. Чегарани нисбий белгилаб олишинг мумкин. Йуналиши эса ўзгармасдир.
Соат эса вақтни кўрсатгани билан унинг миллар бир нуқта атрофида айлангани айланган. Бир нуқтадан ўтса албатта яна шу нуқтага қайтиб келади. Хаёт эса қайтиб келмайди. Соат миллари бир оз кечикса ёки шошилса уни ўзгартириш мумкин, лекин адашиб ўтган умрни қайтариб бўлмайди. Соатни хаётга, умрга ўхшатганимга ажабланма. Дунёда хар нарсани бир-бирига ўхшатса бўлади. Чунки хар бир нарсанинг яратувчиси ягона Оллохдир. Яна Оллох билади.
Соат қисмларига, унинг ички дунёсига хеч кўзинг тушганми? Ишонаманки, улар орасида тинмай тебраниб турган маятникдан бошқа нарса эътиборингни ўзига жалб килмаган. Қолган қисмлар шундай охисталик билан харакат қиладиларки, уларни кузатиш нақадар зерикарли. Тасаввур қила оласанми?! Шу қисмларни, соатнинг ички дунёсини ўз хаётинг деб тасаввур қил. Сездингми? Бу хаётда сенинг ўрнинг мана шу маятникдан бошқа жойда эмаслигига ишончинг комил бўлади. Соатнинг созлиги, бир маромда юриб туриши мана шу маятникка боғлиқ бўлгани каби сенинг хаётинг мазмуни хам сенинг харакатингга боғлиқ. Юрагинг уриши хам маятник чиққилашига ўхшайди.
Қолган қисмларни эса сени ўраб турган ташқи олам, борлиққа ўхшатиш мумкин. Хаётинг мазмуни мана шу қолган қисмлар созлигига, уларнинг харакатига боғлиқ. Соатнинг бошқа қисмлари харакати махсули хам ўз навбатида сенинг, кечирасан, маятникнинг созлигига асосланади. Қисмлардан биронтаси носоз бўлса қолганларининг хизматлари бефойда.
Бу қисмларнинг барчаси соат милларини харакатланиши учун хизмат қилади. Соат миллари соатдан соатга, дақиқадан дақиқага, сониядан сонияга ўтиб бир ўқ атрофида айланаверади...
Сония кўрсаткичи сенинг соатингда борми, йўқми, бунинг ахамияти йўқ. Чунки кўпчилик унга ахамият бермайдилар. Тинмай, хаммасидан кўпроқ харакат қилиб сонияларни санаса хам уни камдан кам эслашади. Хатто қараб хам қўйишмайди. Қарашади. Соат ишламоқдами, йўқми, шуни билгани қарашади. Шунда хам кўпчилик қулоққа тутиб овозини эшитишади. Сония кўрсаткичини сенинг доимий майда ишларингга, ташвишларингга, гап сўзларингга ўхшатсак бўлади. Чунки уларга хам камдан кам эътибор беришади. Сенинг хаёт эканлигинг, тириклигинг мана шу кўрсаткичлардан билиниб туради. Агар текширишмоқчи бўлишса, юрагингга қулоқ солиб кўришади, туғри, агар харакатинг йўқ бўлса. Лекин майдалашишнинг нима кераги бор?
Дақиқа кўрсаткичини эса сенинг катта ишларингга, касбингга, оилангга ўхшатиш мумкин. Уни камдан кам унитишади. Жуда бўлмаганда яхлитлаб айтишади. Дақиқалари бўлмаган соат соатми? Бундай соатнинг носозлиги бир қарашдаёқ билинади. Худди ишсиз, оиласиз, хунарсиз инсон каби. Лекин баъзида бундай соатлардан хам фойдаланишади. Лекин мужмал хаёт мазмуни кимни хам қизиқтирарди.
Вақтни билгани энг аввало соат кўрсаткичига қарайсан. Биласанми, уни сенинг хаётингга, умрингга, хаётинг мазмунига ўхшатиш мумкин. Жуда секин харакат қилади-ю, лекин жуда катта фойдаси бор. У ўзини уринтирмайди, дақиқа ва сониялар қилган ишни яхлит холда кўрсатиб қўя қолади. Инсон хаёти мазмуни хам худди шундай.
Лекин хаёт аниқликни талаб қилади. Шунинг учун соатга доимо дақиқалар қўшиб айтилганидек, инсон хаёти мазмунига унинг килган ишлари қўшиб айтилади. Лекин биласанми, хаётда шундай ишлар борки уларнинг аксари қисми сонияларсиз мазмунга эга бўлмайди. Буюк Бошланишлар хам, Тугалланишлар хам сониялар билан ўлчанади. Инсон хаётида хам асосан унинг назарга илмаган майда-чуйда ишлари катта таъсир кўрсатади. Соат қисмларининг яримидан кўпроғи мана шу сония кўрсаткичини харакатга келтириш учун хизмат қилади. Сенинг атрофингдаги инсонлар хам, борли³ хам, табиат хам асосан сенинг мана шу майда ташвишларинг учун хизмат қилади. Шундай бўлсада сен сониялар кўрсаткичини хеч қачон ани³ созлаб ³ўйган эмассан. Бунга менинг ишончим комил.
Соат милларини туғрилашга шошилма. Ундан кўра ўз хатти харакатларинг созлаб ол. Соатни созлаганда хам бошқа бировдан вақтни сўрашингга туғри келади. Бошқа соат туғри созланганми, йўқми, бунинг унча мухим ахамияти йўқ. Лекин хаётинг милларини созлашда намуна танлашга эхтиёт бўл. Бунда Замон ва Макон қонунларини ўзаро боғлиқ эканлигини унутма. Шундагина сен соатингни ошкора тақиб юра оласан. Чунки ўзгалар вақтни сўраганда уялиб қолмайсан.
Қўлингдаги соатинг хамон ишламоқда. Лекин сен унинг мурувватини бураб қўйишни унутма, акс холда тўхтаб қолади. Чунки хар нарсанинг ўз нихояси бор. Шунингдек хаёт хам ўз интихосига эга. Сенинг хаётинг муруввати қанчадир миқдорда бураб қўйилган. У қачон тўхтайди, яна қайта бураладими ягона Оллохга маълум. Сен эса бу вақт ичида бир маромда тебраниб турсанг бўлгани. Сендан фойдаланишадими, йўқми, бу сенинг тебранишларинг маромига, атрофингдаги қисмларнинг созлигига боғлиқ.
Хаёт давом этаверади, вақт эса чексиздир...

(с) 1999 йил

[Billur]

Har bir inson dunyoga kelganda, kelajakda uni qanday sinoatlar kutayotganini bilmaydi, unga faqat bari manglayiga yozilgani ayon. Shu ham ayonki, hech kim o‘z taqdiridan qochib qutulolmaydi...

Bugun Shirining xayoli parishon, ko‘ngliga qil ham sig‘maydi. Garchi ertaga bitiruv oqshomi bo‘lsa ham.

U odatdagidek kechki ovqatdan so‘ng idish-tovoqlarni yuvdi-yu, o‘z xonasiga kirdi. Uyqusi kelmay, qo‘liga yaqindagina do‘stlari tashlab ketgan taklifnomani oldi. Unda quyidagi so‘zlar yozilgandi: “Hurmatli Sobirova Shirinning ota-onasi. Sizlarni farzandingizning bitiruv oqshomiga taklif qilamiz...”

Shirin bu gaplarni o‘qib, “tezroq xolam kela qolsaydilar”, deya ko‘ziga yosh oldi...

Aslida, Shirin juda irodali qiz edi. Uning maftunkor qora ko‘zlari faqat chorasiz damlardagina yoshga to‘lardi.

Hozir u onasining suratiga termulgancha, o‘tmishini yodga oldi. Shirin ona deb ataydigan ayol esa uni dunyoga keltirgan onasi emasdi. Dilfuzaning (ayolning ismi shunday) turmush o‘rtog‘i avtohalokatga uchrab, olamdan o‘tgandan so‘ng o‘z ota-onasining uyiga qaytib keldi. Biroq yolg‘izlikka dosh berolmasligini yaxshi bilardi. Shu sababli ota-onasi bilan maslahatlashib, “Bolalar uyi”dan bola asrab olishga qaror qildi va mittigina go‘dakni o‘z qaramog‘iga oldi. Unga Shirin deb ism qo‘ydi.

Ismi jismiga mos shiringina qizaloq Dilfuzaning hayoti mazmuniga, bor-yo‘g‘iga aylandi. Uni o‘z jigarbandi deb bilardi.

Oradan yillar o‘tdi. Bu orada baxtsiz tasodif tufayli Dilfuzaning onasi olamdan o‘tdi. Dilfuza kelinoyisi oldida o‘zini noqulay his qila boshladi va akasi yordamida kichkinagina dala hovli sotib olib, Shirin bilan birga yashay boshladi.

Qiz ulg‘ayaverdi. Dilfuza uni oq yuvib, oq taradi. Maktab yoshiga yetganda, barcha onalarga xos mehr va mamnunlik bilan maktabga ham joyladi. Ayol faqat bir narsadan qattiq cho‘chirdi: “Ishqilib, Shiringa haqiqatni hech kim gapirib qo‘ymasin-da. El og‘ziga elak tutib bo‘lmaydi”. Dilfuza Shiringa asrab olganini aytmagandi. Shirinning “Otam qaerdalar?” degan savoliga “Dadang avtohalokatda vafot etgan”, deb javob berardi. Shirin esa “tashlandiq qiz” ekanini xayoliga keltirmasdi. U mehribon onasi bilan baxtli edi.

Afsuski, qizning quvonchiga chek qo‘yildi...

Dilfuza og‘ir xastalik tufayli to‘shakka mixlanib qoldi. U o‘limi yaqinligini sezsa-da, Shiringa haqiqatni aytishni istamasdi.

Bunday deyishga tili bormaydi. Shuning uchun ham barini aytishni singlisining zimmasiga yukladi (Dilfuzaning bir akasi va bir singlisi bor edi).

Dilfuza Shirinni bag‘riga bosgancha hayotdan ko‘z yumdi...

Boshiga shunday savdo tushib, xolasidan bor haqiqatni eshitgan Shirinning ahvolini tasvirlash juda qiyin...

Dilfuzaning akasi Shirinni o‘z uyiga olib ketdi. O‘z farzandlari qatori uni ulg‘aytirdi. Afsuski, o‘lim tog‘asi va kelinoyisini ham hayotdan erta olib ketdi. U tog‘asining bolalari va keksa buvasi bilan birga yashay boshladi. Xolasi esa bu yerga ko‘p kelavermasdi...

Hozir Shirin suratni bag‘riga bosgancha uxlab qoldi. Ertalab ko‘zini ochganda, quvonganidan terisiga sig‘may ketdi: xolasi hovlida buvasi bilan gaplashib o‘tirgan ekan.

Shirin tezda yuvinib, choy damladi. Hammalari dasturxon atrofiga yig‘ilishdi. Shunda u:

— Xolajon, bugun mening bitiruv oqshomim. Men bilan birga boring, iltimos, — Dilfuza xolasiga taklifnomani uzatdi.

Kutilmagan taklifdan ayol biroz shoshib qoldi. U bunday kechalarga ota-onalar borishini bilardi-da. Lekin taklifnomani o‘qib dedi:

— Albatta, boraman!

Oqshom kechasi. Hamma o‘ziga xos bezanib, yasanib olgan. Hamma xursand. Bazm avjiga chiqdi. Barcha sinfdoshlar so‘zga chiqishdi. Tabrik so‘zi aytish navbati Shiringa berilganda, u o‘zini yo‘qotib qo‘ydi. Ammo tezda o‘zini qo‘lga olib, shunday chiroyli gaplarni gapirdiki, hamma uni olqishlab qarsak chaldi. Shu payt boshlovchi bexosdan:

— Oyingiz ham shu yerdamilar? — deb so‘radi.

Shirin biroz jim turgach, “Ha”, deb javob berdi.

— Qanilar?

— Huv ana, o‘tiribdilar, — Shirin qo‘li bilan xolasiga ishora qildi.

Xolasi o‘rnidan turarkan, yig‘lab yuborayozdi. Hech narsadan xabari yo‘q boshlovchi unga minnatdorchilik bildirdi:

— Sizdek onaga ming rahmat. Qizingizni havas qilgudek tarbiyalabsiz. Iloyim, yaxshi joylarga o‘zingiz bosh bo‘lib uzating. Barcha baxtli kunlarida birga bo‘ling.

Kutilmagan bu maqtovlardan behad ta’sirlangan ayol Shirinning yoniga ildam yurib kelib, mahkam bag‘riga bosdi. Qiz esa o‘zini tutolmay sevinch va iztirob uyg‘unlashgan ko‘z yoshlarini to‘ka boshladi. Ammo u onasini qayta topganidan juda xursand edi...

[pipicron]

Сообщение от Billur

Dilfuza Shirinni bag‘riga bosgancha hayotdan ko‘z yumdi...

Бағрингга бос мени, розиман,
Она бўл бир онга мен учун...
Шу оннинг хаққига қасамёд,
Бағишлай минг умрим сен учун.

Онанинг бир онлик хаққини адо қилишга бутун бир умримиз етмайди. Сизга Онангман деса, бир онга бўлса хам Она бўлса, Оналик қилмадинг деманг, боқмаган деманг, туғмаган деманг, ўгай деманг, Она бўлиб нима қилдинг деманг: у сизга фарзандлик бахтини ато этган оннинг хаққини адо қилишга умримиз етмайди.

Рахмат...