Юрагида йўлбарс ётган шоира: Ҳалима Худойбердиева

[Nigora Umarova]

Тўпламдаги “Сув узатар томирим” (450-саҳифа), “Йиғламадим” (438-саҳифа), “Бугун тунда...” (434-саҳифа), “Кунинг кулсин” (471-саҳифа) сингари шеърлар Амир Темурга бағишланган, унинг бетакрор характерини ёритишга йўналтирилган:
Кетдингиз-у, етим ерга қўпти балолар,
Қавмингизни ҳар ўткинчи, иркит ит қопти.
Сиздан сўнг ҳам келди олтин бошли болалар,
Лек уларни қилич еди, жодилар чопди.
Минглаб кесик бошлар кетди юмалаб, тўзғин,
Сўнг юз йиллаб қон ҳидидан изғиди қузғун!
(“Кунинг кулсин”)
Шоир, ёзувчилар Темур ҳақида тўлиб-тошиб, яйраб-яйраб ёзяптилар. Хўш, Амир Темурни халққа, юртга, туркийларга ким қайтарди? Мегаполис Тошкентимизнинг қоқ марказига суворий Амир Темур ҳайкалини ўрнатишга ким кенг йўл очди? Нафақат Амир Темур, балки озодлик йўлида ҳаракат қилганларнинг номи халқ қалбининг оппоқ дафтарига битилди.
Ким ўйлабди, улуғ Темур шунча йилдан сўнг
Гўрдан чиқиб, болаларин жамламоғини?!
Жаҳонгирга элга қайтмоқ-бахт қутлуғ бўлсин,
Авлодларга қайтган тожу тахт қутлуғ бўлсин!
(472-саҳифа)
“Буюк қушлар” китоби ўзига хос бадиий тазкира тусига кирибди. Унда ўнлаб қалам соҳиблари ҳақида маълумотлар бор. Яссавийдан то Муҳаммад Юсуф, Аъзам Ўктамгача шоирлар ҳақида бадиий фикрлар айтилган..
Тўпламдаги учинчи тоифага муқаддас аёл, унинг она, опа, сингиллари ҳақидаги шеърлар киритилган. Хуллас, “Буюк қушлар” – ранг-баранг, бетакрор характерлар китоби. Уни тунда юлдузлар чарақлаб турган осмонга менгзаш мумкин. Ҳар бир юлдуз ўзига хос олам, айни вақтда тунги осмон фарзанди. Ҳалима характерларни деталлар воситасида очади. Детал, менимча, ўрни-ўрнида ишлатилган олмос, ақиқ, фируза, забаржад... Тўпламда қайта-қайта ишланган тимсол – Нодираи Даврон. Нодира – Моҳларойим деган исм кўп бор тилга олинади-ю, унинг характери, афсуски, турли ракурслардан ёритилмайди. Шундай фикрни Машраб, Усмон Носир ҳақида ҳам айтиш мумкин. “Моҳларойим туғилажак” шеърида улуғ шоира шахсига ҳурмат, Насруллога нисбатан қаҳр, аламзадалик кўзга аниқ ташланади:
Халқим, гарчанд ўткир тиғсан,
Ёлғизланма, қўш-қўш ўтгин
Насруллодай ўғил туғсанг,
Жоним, онам, бепушт ўтгин.
Айтгин, халқим – орим, шаъним
Биз бу йўлдан бормаймиз де.
Қайта топсак... Нодирани
Насруллога бермаймиз де.
(442-саҳифа).
Бу шеърда ўта нозик лирика, қалб изтироби бор. Шу ҳолат ташқи кўринишдаги, баъзи баланд, пастликларни текислаб юборади..
Ҳалима носирдай характер яратиш маҳоратини эгаллаган. Хассос шоира сифатида китобхон қалбига нондай азиз куй, мусиқани жойлай олади. Шоира шеърларида характер манзаралари кўзга яққол ташланиб турса, лиризм қалб малҳами сифатида пинҳона таъсир қилади.
Ҳ.Худойбердиева асарларидаги характер (портрет) масаласи рассом фаолияти мисолида аниқ сезилади. Рассомлар бор, манзара чизади, натюрморт яратади, ҳайкал ишлайди. Ўрол Тансиқбоев, Раҳим Аҳмедов, Неъмат Қўзибоев, Бахтиёр Бобоев сингарилар табиат тасвирчилари, манзарани жонлантириш усталари. Баҳодир Жалолов, Алишер Мирзаев, Жавлон Умарбеков, Акмал Нур сингарилар янги, постмодернизм йўналишидаги ранг тасвир намояндалари. Рассомлар орасида панорама яратувчи, портретнавислар алоҳида эъзоз, эътиборда бўлганлар. Шундай рассомлар сирасига Чингиз Аҳмаров, Абдулҳақ Абдуллаев, Рўзи Чориевлар киради. Портретнавис ҳам лирик ҳолатлар яратувчи нуктадон, ҳам қиёфани жонлантирадиган соҳир уста бўлмоғи жоиз. Дейлик, А.Абдуллаев ижодида автопортретлар кўп. Фақат рассом-у нозик дид мутахассислар автопортретлардаги ўзига хосликларни кўра биладилар. Ҳалима Худойбердиева ўзбек шеъриятига лирик, бетакрор характерни олиб кирган шоиралардан бири. Шоира ижодида йиғлаётган Бобур, руҳий изтиробдаги Зебуннисо, Нодираи Даврон, Абдулла Қодирий, Ойбек диққатга молик. Насрулло Нодирани ёвузона қатл қиларкан, фақат Мадалихон онасинигина кўрди. Ваҳоланки, Нодира ҳамиша жўшқин, ёлқинли шеърлари билан барҳаётлик гувоҳнамасини олиб бўлганди. Нодира шеърлари яшаркан, инсонлар Насруллони қотил, қалбсиз кас сифатида қарғаб ўтадилар.