Нимага саводсизлашиб кетаяпмиз?

[Bekmirzo]

Сообщение от Tulqin Eshbekov

Бироқ, лотин алифбосига асосланган янги алифбомизнинг афзаллигини иккита ҳолатда кузатдим.
Биринчиси, пойтахтимизга ташриф буюрган хорижлик меҳмонлардан бири мени ҳайратга солди. Катта йўл бўйида лотин алифбомизда ёзилган бир шиорни шариллатиб (ўзбекча!) ўқиса, денг. Мен уни ўзбекчани шунчалик яхши билармикин, деб ҳаяжонга тушдим. У бўлса, таржимондан ниманидир сўради. Кейин нима гаплигини мен ҳам таржимондан суриштирдим. Таржимон: “французлар лотин алифбомиздаги сўзларни бемалол ўқиганини ва таржимасини сўраётганини” айтди! Ҳатто, баъзи халқаро атамалар уларга танишлигидан мамнунлигини изоҳлади.
Демак, лотин алифбосида саводи чиққан ёшлар француз ва бошқа дунёвий тилларни осонроқ ўрганиши учун катта имкон яралибди! Бу фикрим қанчалик ҳақлигини билмоқчи бўлсангиз, марҳамат, чет тилларни ўрганаётган талабалардан сўраб кўринг.

To'lqin aka,
bu gaplaringizga qo'shila olmayman.
Men o'zim Toshkentdagi talabaligimning ilk ikki yilini O'zbekiston Davlat jahon tillari universitetining tarjimonlik fakultetida o'tkazganman. Nemis tilini maktabda 4-sinfdan boshlab o'rganib kelganmiz. O'zbek tili yozuvining lotin alifbosiga asoslanishi yoshlarimizning lotin alifbosiga asoslangan Evropa tillarini o'rganishini siz to'lqinlanganchalik darajada osonlashtirib qolmaydi. Alifboni masalan bir oy ichida o'zlashtirib olish mumkin. To'g'ri, qaysidir ma'noda imkoniyat bo'lishi mumkin, ammo chet tilini o'rganishda hech qanaqangi hal qiluvchi masala emas.
Bitta frantsuz yo'l bo'yidagi o'zbekcha shiorni o'qiy olganidan shu darajada to'lqinlanyapsizmi? Nega? Ertaga siz Frantsiyaga borib, yo'l bo'yidagi biror reklama yozuvini (endiii, ularda bizdagi kabi shiorbozlikni uchratishingiz amri mahol bo'lsa kerak. Har qalay, Germaniyada yo'l bo'ylarida shior ko'rmaysiz...) o'qib bersangiz, o'sha frantsuzning tuki ham qimirlamaydi "O'zbek kelib mening tilimdagi yozuvni sharillatib o'qiy oldi-ya!" deb. U bunga oddiy hol sifatida qaraydi.

Лотин алифбосида саводи чиққан ёшлар ўз навбатида криллдаги ёзувларни ўқишга, айниқса ёзишга жуда қийналишади. Демак, лотин алифбоси ёшларимизнинг дунё билан мудом бўйлашишлари учун бебаҳо имкониятдир.

Bunaqa balandparvoz gaplar kerak emas. Bu xulosangiz asossizdir.
Yoshlarimizning dunyo bilan mudom bir pog'onada turishlari uchun (shunga chiqib olish ham kerak hali) Lotin alifbosiga asoslangan yozuvni emas, balki aniq fanlar - matematika, fizika, kimyo kabi - bo'yicha bilimlar borasida ko'krak kerib gapira olish kerak.
Texnik taraqqiyot borasida dunyo bo'yicha oldingiz safga chiqib olish uchun yaponlar o'z yozuvlarini o'zgartirishmagan (!), ular ilm-fanga urg'u berishgan.

Lotincha alifboda savodi chiqqan yoshlarning kirill alifbosidagi yozuvlarni o'qishga qiynalishlari, aytish joiz bo'lsa, ta'lim tizimidagi xatolarga bog'liq. Birinchidan, "Yangisini qurmasdan turib eskisini buzmaslik" kerak edi. Avval lotincha alifboda chiqarilgan kitoblarning ilmiy va adabiy bazasini yaxshilab rivojlantirib olish kerak edi.
Ikkinchidan, kirill alifbosiga asoslangan o'zbek yozuvida ham darslarni parallel ravishda olib boraverish kerak edi. Axir, matbuot muntazam ravishda kirill alifbosiga asoslangan yozuvda ketayotgan bir vaqtda qanday qilib ta'lim tizimini undan uzib qo'yish mumkin? Bu ikkinchidan.
Muammo alifboning o'zida emas. Muammo uning qanday tadbiq qilinayotgani yoki qilinmayotganligida.

Мен бир дўстимизга, лотин алифбосида хориж газеталарини ўқиш қулай бўлаётгандир, деб ёзганимда шуни назарда тутгандим. Унга бошқа бир форумдошимиз (гапимнинг маънисини тушунмасдан!) суратчалар билан кулги қилибди...

O'sha bir forumdoshingiz men edim. Xafa bo'lmang-ku, yana takrorlashim mumkin o'sha "qilig'imni".
Chet tilida biror narsani o'qish uchun o'sha tilni bilish kerak, deyishim ortiqcha gap. Chet tilini bilish uchun alifbomiz o'sha chet tili alifbosi bilan bir xil bo'lishi kerak, deyish asossiz narsa, deyish ham ortiqcha gap bo'lishi kerak.

Устоз ҳақида Нигорахон иккингиз билдирган гўзал фикрларни кўчириб олдим. Эрта-индин уни қоғозга чиқариб, Омонулла акага тақдим қиламан.

Сизга энг эзгу тилаклар ила Тўлқин Эшбек.

Omonulla akaga samimiy salomlarimizni ham yetkazib qo'ying, iltimos.

Salomatlik tilab
kamina

[Lutfillo Tursunov]

Ўзи алифбодан фахрланиш тўғримикан?! Мен лотин алифбомизни назарда тутмаяпман, умуман айтяпман. Қайси алифбодан фойдаланмайлик, хатосиз ёзишни, маънили ва мазмунли гаплар, чиройли асарлар ўқишни истаймиз. Муҳимиям шу эмасми?!

[Lutfillo Tursunov]

Сообщение от Tulqin Eshbekov

Қаранг, техник сабабга кўра ноилож форумда исмим – Tulqin шаклида ёзилгани кимга ҳам ёқарди?

Нега, устоз? "Тo`lqin" шаклида ёзиш мумкинку. Модераторларга илтимос қилсангиз, ўзгартириб беришса керак.

[Behzod Saidov]

Сообщение от Lutfillo Tursunov

"Тo`lqin" шаклида ёзиш мумкинку.

Мумкин эмас. Лотин алифбосидаги Ў ҳарфини ёзишда юқорига қараган вергул кўринишидаги символ ишлатилади. Уни ёза олишмаса ана Tўлқин Эшматовга ўхшаб кириллда ёзиш керак.

[Lutfillo Tursunov]

Сообщение от Behzod Saidov

Мумкин эмас. Лотин алифбосидаги Ў ҳарфини ёзишда юқорига қараган вергул кўринишидаги символ ишлатилади. Уни ёза олишмаса ана Tўлқин Эшматовга ўхшаб кириллда ёзиш керак.

Форумдаги шрифтда юқорига қараган вергулни ўхшатиб бўлмайди, бу ерда икки хил белги бор - (') ва (`). Verdana шрифтида сал қийшайиб кўриниши учун (`) белгисини тафсия этгандим.
Агар "Тo`lqin" шаклида бўлмаса, "Тo'lqin" шаклида ёзавериш керак, ҳарқалай "Tulqin"дан кўра маъқулроқда.

[OmoN]

Сообщение от Tulqin Eshbekov

Бироқ, лотин алифбосига асосланган янги алифбомизнинг афзаллигини иккита ҳолатда кузатдим.

Мен ҳали бу бахтга мушарраф бўлмадим.

Сообщение от Tulqin Eshbekov

Биринчиси, пойтахтимизга ташриф буюрган хорижлик меҳмонлардан бири мени ҳайратга солди. Катта йўл бўйида лотин алифбомизда ёзилган бир шиорни шариллатиб (ўзбекча!) ўқиса, денг. Мен уни ўзбекчани шунчалик яхши билармикин, деб ҳаяжонга тушдим. У бўлса, таржимондан ниманидир сўради. Кейин нима гаплигини мен ҳам таржимондан суриштирдим. Таржимон: “французлар лотин алифбомиздаги сўзларни бемалол ўқиганини ва таржимасини сўраётганини” айтди!

Чет элликлар бизнинг пойтахтимиздаги шиорларни шариллатиб ўқиши уёқда турсин Чорсуда "ками борми" деб нарса сотиб олган тақдирдаям мен бундан ўзбек халқига биронта фойдани кўрмаяпман.

Сообщение от Tulqin Eshbekov

Ҳатто, баъзи халқаро атамалар уларга танишлигидан мамнунлигини изоҳлади.

Лекин, мана бунисига қойил қолиш керак. Яшшавор Василий меҳмон. Ҳатто ўзбек тилида ёзилган халқаро атамаларни ҳам тушунибдими? Яшшавор, ўзбеклар, уруғинг кўпайсин.

Сообщение от Tulqin Eshbekov

Демак, лотин алифбосида саводи чиққан ёшлар француз ва бошқа дунёвий тилларни осонроқ ўрганиши учун катта имкон яралибди! Бу фикрим қанчалик ҳақлигини билмоқчи бўлсангиз, марҳамат, чет тилларни ўрганаётган талабалардан сўраб кўринг.
Лотин алифбосида саводи чиққан ёшлар ўз навбатида криллдаги ёзувларни ўқишга, айниқса ёзишга жуда қийналишади. Демак, лотин алифбоси ёшларимизнинг дунё билан мудом бўйлашишлари учун бебаҳо имкониятдир.

Агар ~26та ҳарфни ўрганиш чет тилини ўрганиш учун бебаҳо имконият ҳисобланса... Мен чет тилларини ўрганаётганимда лотин алифбосига ҳали ўтмаган эдик. Демак роса қийналган эканманда-а. Бечора мен.

[Shomurodov Shohruh]

Мавзуни бошида хар-хил нотугри ёзилган ёзувларни мисол келтирардик, ушани эслаб, бугун курган бир намунани ёзмокчиман:
"Узбекистон Темир Йуллари" ДАЖК кассаларига кириб 3 кассага борсангиз ойнага компьютердан чикариб "1,3,5 кассаларда пластик карточкалари ва наХт пулда ...." деб ёзилган. Эсиз, расмга олиш эсдан чикибди.

[Husen]

Сообщение от Lutfillo Tursunov

Форумдаги шрифтда юқорига қараган вергулни ўхшатиб бўлмайди, бу ерда икки хил белги бор - (') ва (`). Verdana шрифтида сал қийшайиб кўриниши учун (`) белгисини тафсия этгандим.

Буёғи яна ўша мен кўп эсга оладиган "биринчи зарбда белларигача, иккинчи зарбда тиззаларигача..." қабилидаги муҳокамага ўхшаб қолмадими?

[Iymandar]

Ассалому алайкум дўстлар!

Яқинда хизмат сафари билан водий вилоятларида бўлдим. Ҳар хил одамлар билан учрашганимдаги қуйидаги суҳбатларга эътибор қилинг:

Кўчада шеригим билан бирор овқатланадиган жой қидириб, кўчада кетаётган 25 ёшлардаги йигитдан шу тўғрисида сўрадик. У бизга: «мана бу тарафга икки юз - уч юз километр (!) юрсангиз, чойхоналар бор», - деди. Биз унинг хатосини тўғрилаб, «200-300 метр денг», - десак, у бизни эшитмади ҳам.

Бозорчада пўстинлар (дублёнкалар) сотадиган растадаги 20 ёшлардаги йигитдан «Бу пўстин табийми ёки сунъийми?», - деб сўрадим. У тушунмади. Мен яна қайтардим саволимни. У ўйланиб «Короче, оригинал», - деб қўя қолди. Яъни «табиий» ва «сунъий» сўзларини тушунмади.

Бир корхонага кираверишда ўтирган қўриқчи йигит мендан қайси ташкилотдан келганимни сўради. Мен «Фесто компанияси», - дедим. У ёзиб олаётган эди ва «ФСТОЕ» деб ёзиб қўйди. Яъни эшитганини тўғри ёза билмади. Мен унга яна такрорлаб айтсам, «майли, ака, тўғрилаб қўямиз. Сиз ўтаверинг», - деб қўя қолди.

Бундай суҳбатларга жуда кўп учрайман. Бу дегани замондошларимизнинг (ҳамма эмас) саводлилик савияси анчагина баланд эмас.

[OmoN]

Оффтоп:

Оффтоп:

Сообщение от Iymandar

У бизга: «мана бу тарафга икки юз - уч юз километр (!) юрсангиз, чойхоналар бор

Қирғизистонниг Байтовидаги чойхоналарни айтгандирда

Сообщение от Iymandar

Мен «Фесто компанияси», - дедим. У ёзиб олаётган эди ва «ФСТОЕ» деб ёзиб қўйди.

Ёзганига хурсанд бўлсангизчи Бир марта лотин ёзувида ёзилган гувоҳномамни ўқишолмаган