Нимага саводсизлашиб кетаяпмиз?

[Nigora Umarova]

Ўзбек кирилл алифбосидаги айрим ҳарф ва белгилар ўзбек лотин алифбосида қуйидагича акс эттирилади:

1. Ё, Ю, Я ҳарфлари ўрнига қайси ҳарфларни ёзиш улар бажарадиган вазифага боғлиқ:

1) икки товушни (у+ унли) ифодалашга хизмат қилса, yo, yu, ya ҳарфлари ёзилади: ёмҳир-yomg'ir, заём-zayom, юту-yutuq, юрист-yurist, яхши-yaxshi, ядро-yadro каби;

2) ўзидан олдин келган ундошнинг юмшоқ эканини кўрсатишга хизмат қилса, икки хил:
а) асосан бир ҳарф: Ё ҳарфи ўрнига О ҳарфи, Ю ҳарфи ўрнига U ҳарфи, Я ҳарфи ўрнига А ҳарфи ёзилади:
стажёр-stajor, бюджет-budjet, фляга-flaga каби;

б) сўзнинг талаффузи кескин ўзгариб кетмаслиги учун қисман Ё ҳарфи ўрнига yo ҳарфлари, Я ҳарфи ўрнига ya ҳарфлари Ю ҳарфи ўрнига yu ҳарфлари ёзилади:
плёнка-plyonka, бюрократ-byurokrat, славян-slavyan каби.

Демак, Ё, Ю, Я ҳарфларини иккинчи вазифасида қандай ёзилиши бўйича аниқ қоида бериб бўлмайди, бундай ҳарф қатнашган сўзнинг тўғри ёзилиши "Имло луғати"да акс эттирилади.

Саволингизга филология фанлари номзоди, профессор Азим Ҳожиев жавоб бердилар

[Nigora Umarova]

Сообщение от JasurBek Urinboev

Нигора опа!
...ушбу,
вентилятор - ventilator
бюджет - budjet
бюро - byuro
валюта - valuta
дублёр - dublor
дюйм - duym
изолятор - izolator
иллюзия - illuziya
калькулятор - kalkulator сўзлари лотин тилидан таржима қилинганми деб сўрадим.
Чиройли изоҳларингиз учун рахмат ва тўлиқроқ маълумотлар кутиб қоламан.

JasurBek!
Юқорида келтириб ўтилган сўзлар лотин тилидан эмас, инглиз тилидан ўзлашганлиги ойдек равшан-ку, бундан ташқари лотин тили ўлик тил ҳисобланса...
Ундан фақат медицина атамалари, илмий терминларни ишлатишда фойдаланилади.
Сўзларни бир алифбодан бошқа алифбога калькалаболиш мумкин.

[Nigora Umarova]

Сообщение от JasurBek Urinboev

Чиройли изоҳларингиз учун рахмат ва тўлиқроқ маълумотлар кутиб қоламан.

Бундан ҳам тўлиқроқ маълумот керакми?! Бу кетишда номзодлик диссертациясини ёқлаб юбораман, шекилли, ўзбек тилшунослигининг бир неча мактаблари вакиллари қарашларидан мисол келтириб. :-)

Бошқа саволларга асос бўлмаслиги учун Ь белгиси, Ъ белгиси, Ц ҳарфи, Щ ҳарфли рус тилидан ўзлашган сўзлар имлоси, Ы ҳарфли ўзлашган сўзлар имлоси ҳақида ҳам маълумот бериб ўтаман.

[JUS]

Сообщение от Nigora Umarova

JasurBek!
Юқорида келтириб ўтилган сўзлар лотин тилидан эмас, инглиз тилидан ўзлашганлиги ойдек равшан-ку, бундан ташқари лотин тили ўлик тил ҳисобланса...
Ундан фақат медицина атамалари, илмий терминларни ишлатишда фойдаланилади.
Сўзларни бир алифбодан бошқа алифбога калькалаболиш мумкин.

Шунинг учун ҳам тушунтиролмай халакман-да опа!
Қаҳромонжон менга аниқ деб уқтирганлари учун талашдим.

[Nigora Umarova]

Айтгандай, мавзуда www.onatili.uz сайтининг муаллифлари ҳам қатнашишса яхши бўларди.

[Samouchka]

Сообщение от Nigora Umarova

ўзидан олдин келган ундошнинг юмшоқ эканини кўрсатишга хизмат қилса

Yumshoq undosh ham bo'ladimi?

[Nigora Umarova]

Сообщение от Samouchka

Yumshoq undosh ham bo'ladimi?

Қаттиқ Х ва юмшоқ Ҳ ни эшитганмисиз?

Қ ни талаффуз этиб кўринг-чи? У қаттиқ ундош товушми ёки юмшоқ?

[Samouchka]

O'zbek tilining fonetikasida faqat H harfi yumshoq tovushmi?
Nima uchun фляга flaga deb, плёнка plyonka deb yozilishini tushunmadim.
Umuman, ushbu imlo qoidalari juda ham tushunarsizga o'xshaydi.
Yaxshi hamki, haligacha butunlay kirill alifbosidan lotin grafikasi asosidagi alifboga o'tilmagan. Hamma hujjatlarni g'ij-g'ij xato bosib ketardi.
Bu imlo qoidalari islohga muhtojligi ko'rinib turibdi.
Nima uchun byudjet emas, budjet yoziladi?
Flaga so'zining yakka o'zi yozilgan bo'lsa hamma ham tushunmasa kerak. Gap tarkibida uchrasa-ku bir amallab flaga nima ekanligini tushunish mumkindir.

[Nigora Umarova]

Ь белгиси:
1) ундош товушнинг юмшоқлигини кўрсатса, ёзилмайди:
альбом-albom, апрель-aprel каби;

2) айириш белгиси вазифасини бажарса, икки хил:

а) Ю, Я, Е ҳарфларидан олдин келганида туширилиб, ҳарф ўрнига yu, ya, ye ҳарфлари ёзилади:
интервью-intervyu, фортепьяно-fortepyano, премьера-premyera каби;

б) O, U ҳарфларидан олдин келганида белги ўрнига y ҳарфи ёзилади:
павильон-pavilyon, Ильин-Ilyin каби.

[Nigora Umarova]

Ъ белгиси:
1) рус тилидан олинган сўзларда ташланиб, ундан кейин келган Е, Ю ҳарфлари ўрнига ye, yu ҳарфлари ёзилади:
разъезд-razyezd, адъюдант-adyutant каби.

2) араб тилидан олинган сўзларда бу белги тутуқ белгисига алмаштирилади:
маъно-ma'no, санъат- san'at каби.