народный писатель Узбекистана
Сообщений: 226
+ 163
774/218
– 0
0/0
|
Цитата:
ЯНА НЬЮ ОРЛЕАНДА:
Саховат илинжи
Набирасини уйготиб, телефон хакини тўлаб келишни тайинлаган Мохина кампир ён кўшниларникига чикиб “Америкадан телпон бўлган-бўлмаганини” суриштирди. Кизи Америкага кетаётганида “Телпонимиз жавоб килмаса кўшниларга сим кокавер”, деб тайинлаган эди. Америкада кечаси телефон алокаси арзонрок бўлгани сабабли Зарина бу томонларда субх кирган чогда кўнгирок киларди. Хар тун нохуш туш кўраётган кампир хар тонг телефон кўнгирогини кутиб, юраклари эзилиб кетди. Назарида бу тонг кизи кўшниларга телефон килгандай туюлиб, умид билан эшик кокди. Кўнгирок бўлмаганини билиб, умиди синган холда бўшашиб кетаётганида рўпарасидан Муаттар чикиб, истамайгина тўхтаб, сўрашди.
-Айланай, эсон-омонгина юрибсизми? Кеча Халимахонларникида ифторликда учрашармиз девдим, кўринмадингиз-а? Бирам хавотирландим, ифтордан кейин хабар олай десам, уйингизнинг чироклари ўчик экан.
-Вой, хозир ифторингиз юрагимга сигадими?
-Яна нима бўлди, айланай?
-Нима бўларди?..-Мохина кизидан хавотирда эканини унга айтгиси келмади.-Гўрда чиригур ўгрини халиям топишмади.
-Сабр килинг, топилиб колар. Сабр яхши нарса. Кеча отин ойи бирам чиройли маъруза килиб берди, чикканингизда эшитардингиз.
-Сиз чикиб эшитибсиз, оламга татийди,-деди Мохина. Муаттар бу кесатикка эътибор бермай, унинг энсасини баттар котириб, таассуротини айта кетди:
-Сабри йўк одамнинг дини хам бўлмас экан. Бир куни хазрати Умар Пайгамбаримиз алайхиссаломникига келиб карасалар, камишдан тўкилган бўйра устида ётган эмишлар. Юзларига, кўлларига камиш ботиб кетганмиш. Хумчадаги сув билан бир сиким арпаларидан бошка озик-овкатлари йўк экан. Шунга каноат килиб яшарканлар. Буни кўриб хазрати Умар йиглаб юборибдилар...
-Яна бир ифторликка борсангиз эшитганларингизни бира тўласи кўшиб айтиб берарсиз, хозир бозорга етиб бормасам, жойдан курук коламан,-деди Мохина унинг гапини шарт кесиб. Бозорга икки-уч дакика кечикиб борса, осмон узилиб ерга тушмаслиги аник бўлса-да, тилига бошка бахона келмагани учун шундай деди. Муаттар ўзини кечадан бери хаяжонга солган хикматларни айтиб бера олмаганидан пушаймон бўлиб колаверди. Ўтган йили кўшнисини рўза тутишга даъват килганида Мохина кампир “рўзангиз тушмагур ярим кунлик бўлганида жон-жон деб тутардим. Сахардан шомгача очликка чидай олмайман, ичакларим узилиб кетиши мумкин”, деганида “вой ўлайин, Худонинг буйругига бунака аралашманг, тавба килинг”, дейиш билан чекланган эди. Кечаги ифторда отин ойи айтиб берган ривоятни эшитиб, кўшнисининг бултурги гапини эслаган, бу ривоятни унга, албатта, айтиб беришни кўнглига туккан эди. Эшитган ривоятига кўра, факирлардан бири “Йа Расулаллох, факат хурмо еявериб, ичимиз куйди, хар доим мева еймиз”, деб нолиганида Пайгамбаримиз алайхиссалом “Мен хам худди сизлар каби икки ойдирки, мева ейман. Уйда ейишга бошка нарса йўк”, дедилар. Яна бир киши очлик туфайли корнига тош боглаб юраркан. Иссик тош коринга богланганида ошкозондаги очлик азоби бироз чекинаркан. Ўша одам корнидаги тошни кўрсатиб, очликдан шикоят килганида Пайгамбаримиз алайхиссалом хам муборак коринларига боглаб олган тошларни кўрсатган эканлар. Бу ривоятдан мутаассир бўлган Муаттарнинг Мохина кампирга аталган гаплари айтилмай колиб, афсусланди.
Бозорга шошаётган Мохина бир неча кун илгари худди шу пайтда Нью Орлеан полис махкамасида кизининг азоб чекиб ётганини тасаввур хам кила олмасди.
Корадорифурушларга дастёрлик килишда айбланган Зарина узоги билан кечгача озод бўлишидан умидвор эди. Гарчи бу мамлакат конунларини билмаса-да, корадори савдосига аралашиш барча юртларда жазоланишидан хабардор эди. Кечгача икки марта сўрок килдилар. Сўрок якунида “энди сиз озодсиз, камчилик биздан ўтибди, узр” деган жонбахш гапни кутиб, илтижо билан тикилди. Иккинчи сўрок якунида сержант:
-Аслида сени хам, шерикларингни хам хибсга олиш, суд килишнинг хеч хожати йўк эди,-деганда умидвор кўзларида нур чакнади. Аммо кейинги гап нурни сўндирди, хатто жонини сугуриб олгандай бўлди:-Ўша жойнинг ўзида отиб ташлаш керак сендакаларни. Американинг бошига битган балосанлар сенлар!..
Сержант бу захарли гапини Хамелтон ёки Эденбургга айтса ўринли эди. Бирок, айбсиз заифага бундай дейиши ўтмас пичок билан сўйишдан баттар азоб эди. Зарина совукдан эмас, кўркувдан калт-калт титраб, панжара ортида гужанак бўлиб, кисмат хукмини кутарди. Хатто дарчаси хам бўлмаган хибсхонада куннинг ўтганини билиш мушкул эди. Зарина тун кирганини тахмин килиб, тонг отишини умид билан кутаётганда панжара эшигини шараклаб очиб, гавдаси аёлга нисбатан кўпол эркакни эслатувчи жувонни киритдилар-да, “Кўлинг кичишаётган бўлса, ана, хуморингни бос”, деб нари кетдилар. Зарина бу гапнинг маъносини тушунишга улгурмай, эркакшода жувон унга якинлашиб, бошига мушт туширди. Кейин тепди. Заринанинг хушдан кетишига шунинг ўзи кифоя килди. Бу хотиннинг кимлиги, нега камалгани, уришдан муроди не эканини билишга уринолмай хам колди. Хушига келиб кўзини очганда хибсхонада нотаниш хотин кўринмади. Темир панжара ортида турган полициячи “Биров урса индамай ётаверасанми, нега ёрдамга чакирмадинг?” деб кўйди-да, кимгадир кўнгирок килиб “жиноятчининг хушига келганини” билдирди. Дам ўтмай сержант келиб, шу ернинг ўзида яна сўрок бошлади. Саволлар маъноси кечагидан фарк килмади. Сержант асосан Хамелтон ва Эденбург алока килган одамлар билан кизикди. Зарина бу ерда хеч кимни танимаслигини айтса хам, бу жавобдан коникмади. Терговни чўзмай, “янги кўшни келгунига кадар эсингни йигиб ол”, деб бўлажак азобдан огох этди.
Полис махкамаси атрофида умидвор кезаётган Жўра бу онда сахродаги куруб колган кудукдан сув тошиб чикишини кутаётган телба холида эди. Нью Орлеан довул хукмида колган кечаси иккинчи кават зинасида дийдирашиб ўтиришганда Зарина: “Шунака хам бўладими, “одаммисан” дейдиган бир мехрибон хам топилмайдими бу юртда?” деб алам билан хўрсинганида Жўра:
-Мехрибон дейсанми? Валади зинолар билан тўлган, эркак билан эркак, аёл билан аёл никохланадиган юртда кандай мехр-окибат бўлиши мумкин?-деб асабий тарзда жавоб берган эди.
Жўра бу гапларни ўша тун беихтиёр айтиб юборганди. Ўз ахлининг махсули бўлмаган бу фикрни у сафари арафасида дўсти Нуриддиндан эшитган эди. Полис махкамасининг эшигидан хотини чикиб келишини умид билан кутаётган Жўра ўша гапни яна эслади. Сўнг бу ерда ўтираверишдан наф йўклигини англаб, “чикмаган жондан умид” деганларидай биронта мехрибонга йўликтиришни Худодан сўраб шахар маркази томон юрди. Катта дўкондаги иш юритувчининг ёрдамчиси сифатида топиш-тутиши ёмон бўлмаган хамшахридан яна ёрдам сўрашга карор килди. Бу юртга отланганларида кайнонасининг узок кариндоши бўлмиш Хамробекдан умидлари катта эди. Хар холда Хамробек уларга кўлидан келганича ёрдам берди. Аммо кеча “Сизга шунча пулни ким бериб туради? Хўп, берди хам дейлик, карзни кандай узасиз?” деб Жўранинг умид чиннисини синдиришдан ўзга чораси колмади.
Полис махкамасидаги бесамар кутишдан сўнг Жўра синдирилган ўша умид чиннисини гўё тупук билан чегалагандай яна Хамробекка рўпара бўлди.
-Сиз ўртага тушиб карз топиб бераверинг, мен Тошкентга телефон киламан. Кайнонам уйни сотиб, пулини юборадилар. Мен бировнинг хакини еб кетадиган номард эмасман.
-Ака, бу гапингиз Тошкентга ярашади. Бу ернинг битта коидаси бор...
-“Ўзинг учун ўл етим”ми? Бир марта айтгансиз,-деди Жўра асабийлашиб.-Нима, етимлар индамай ўлиб кетаверишлари керакми? Ватандош дегани бир-бирини кўлламайдими?
-“Ватандош” дегани тилдаги ёки газетдаги гап,-деди Хамробек унинг хакикатни тушунишга ожизлик килаётганидан гашланиб.
-Бу ёкка келмасимдан олдин телефонда гаплашганимизда ваъда канака бўлган эди?-деди Жўра таъна охангида.
-Мен ваъдамни бажардим: кутиб олдим, университетга рўпара килдим. Илмингиз уларнинг талабига жавоб бермаса, мен айбдор эмасман-ку?
-Хаммаёк гирром! Хаммаёк муттахамлик!-Жўра шундай деб ижирганди-да, бир оз тин олди. Кейин ўзини босиб сўради:-Нью Йоркка бориб келсам-чи? Абдуолим деган одамнинг бир жамияти бор экан, деб эшитдим, ё у хам ёрдам бермайдими?
-Билмадим...
Хамробек Абдуолимнинг ёрдам бермаслигини биларди. У одам сиёсий бахона билан ўзини “кувгин” либосида кўрсатганларнигина панохига оларди. Жўрага ёки Заринага ўхшаб пул илинжида келганлар билан иши йўк эди. Хамробек бу хакикатни айтсаммикин ё индамай кўйсаммикин, деб иккиланди. Кейин “яна бекордан бекорга сафарга отланмасин”, деган хавотирда бор гапни айтиб, тушунтирди.
Жўра Абдуолимни яхши билмаса хам жамиятининг вазифасини кисман биларди. Шу боис Хамробекнинг айтганлари унга фавкулотда янгилик бўлиб туюлмади.
-Биз хам ўзимизни “кувгин” деб эълон килсак-чи?
-Канакасига?-деб ажабланди Хамробек.
-Масалан, менинг сиёсий карашларим учун илмий ишларимга тўганок бўлишган.
-Шуни исбот кила оласизми?
-Канака исбот керак?
-Билмадим. Бир артист кувгинлигини исбот кила олмаган экан, деб эшитувдим. Хар холда бугун бориб “мени кувгин килишди”, деганингиз билан эртага кўлингизга пул туткизиб кўйишмаса керак. Билишимча, сиёсий ишларига ярасангиз канотига олади, бўлмаса дий-диёйингизни айтиб, чапагингизни чалиб колаверасиз.
-Унда нима килай?-деди Жўра бўгилиб.
-Кутишдан бошка иложингиз йўк.
-Нимани кутаман?
-Судни. Бу ерда терговни чўзишмайди. Полиснинг исботи заиф бўлса, суд хотинингизни озод килиб юбориши мумкин.
Хамробекнинг бу гапи хадик билан тепаётган юракка хотиржамлик бера олмасди. У омади юришмаган олим ватандошига бундан ўзгачарок жўяли маслахат бера олмаса хам эди. Тўгри, у пулдан ёрдам бериш имконига эга эди. Эхтимол Тошкентда шундай зарурат тугилса хасислик килмасди. Лекин мусофир юртда беражак ёрдамининг окибатда сахро кумига сингиб кетган ёмгир томчиси каби йўк бўлиб кетишини билгани учун хам ўзини бундай хотамтойликдан тутишга мажбур эди.
Жўранинг тупук билан ямаган умид чинниси энди парча-парча бўлиб сочилиб кетди. Синик кўнгил билан бошпанасига кайтганда хўжайинининг газабига дуч келди. Майсазорга кимдир сигарет колдигини ташлаган экан, Жўра балога колди. Жўра хотини бошига тушган фожиани айтиб, узр сўраган эди, уй хўжайини эшитишни хам истамай, яна шу хол кайтарилса, ишдаб хайдаб юборажагини маълум килди. Жўранинг хозир ишдан хайдалиши мумкин эмас эди. Чунки ишдан хайдалса кулбадан хам хароброк бу бошпанасидан ажралиб коларди. У кечгача вазифасини бажариб юрди. Кўли ишда бўлса хам кўзи кўча томонда эди. Хотинининг жилмайиб келишини умид билан кутди. Кош корайгач эса Вилли Браунни кута бошлади.
Браун одатича ярим кечада келди. Маст бўлса хам оёкда турар холда эди. Шунга карамай, Жўра одати бўйича уни суяб хонасига кадар кузатди. Эшик очилиб, Браун ичкарига кадам кўйгач, остонада тўхтаган Жўра:
-Мистер Браун, кахва кайнатиб берайинми?-деб сўради.
Бу таклифни эшитган Браун оркасига ўгирилиб, Жўрага ажабланиб каради:
-Кахва ичгинг келяптими?.. Ё... менда гапинг борми?
-Ха, мистер Браун, маслахатингизга мухтож бўлиб колдим.
-Бугун кайфиятим яхшилигини билиб сўраяпсанми? Кани, кир, аввал виски ичамиз, кейин кахва...
Брауннинг хохишини бажо келтириб, унинг эзмалигига дош беришга мажбур бўлди. Унинг “нима гапинг бор?” деб сўрашини сабр билан кутди. Нихоят, савол сўралди. Максад айтилди. Кахванинг ўрнига виски хўплаб ўтирган Браун тобора кисилиб бораётган кўзларини унга кадаб жим колди. Жўра гапим таъсир килди шекилли, деб сал жонланди. Ха, гап таъсир килган эди, бирок, Жўра умид килгандан кўра ўзгачарок тарзда эди бу таъсир. Бир неча нафасдан сўнг Браун кандай мутаассир бўлганини ошкор этди:
-Сен... жиннирокмисан?-деди-да, саволига жавоб кутмай давом этди:-Шунча пул бериши мумкин бўлган ахмок бор, деб ўйлаяпсанми?
Жўра “Кимнинг киммати баланд бўлса, кадр-киймати хам баланд бўлади”, деган хикматни эшитмаган эди. Эшитганда эди, кадр-киймати тубан одам хузурида паст кетмаган бўларди. “Кимга олийхиммат берилган бўлса, унга хамма нарса берилган хисобланади. Кимга берилмаган бўлса, унга хеч нарса берилмаган бўлади”, хадисига мувофик Браун гарчи бадавлат кўринса-да, аслида инсонни Яратган хузурида азиз ва мукаррам этувчи барча нарсалардан бебахра эди. Бу хакикат на унинг ўзига, на мархамат кутиб ўтирган Жўрага маълум эди. Саховати йўк бой суви йўк арикка ўхшайди. Бу мамлакатда бойлар кўп, шунинг баробаринда сувсиз ариклар хам кўплигини Жўра энди-энди фахмлаётганди. У Брауннинг гапидан гашланиб:
-Карз бериб, хожат чикарадиган одам ахмок бўладими?-деб эътироз билдирмокчи бўлди.
-Ха, албатта ахмок бўлади,-деди Браун янада катъийлик билан.-Агар акл билан пул топган бўлса, ахмоклик билан сарфламаслиги керак.
-Камбагал одам бирон нарсага мухтож бўлса нажот топмай ўлиб кетаверадими?-деди Жўра.
-Ахмок одамнинг ўлиб кетишдан бошка яна кандай чораси бор?
Бу шунчаки савол эмас, маст одамнинг алжираши хам эмас, дунёни ўз каричи билан ўлчаб, ўз кўзи билан кўриб, ўз акли билан мушохада этувчи одамнинг акидаси эди. Бу акида хусусида у билан бахс этишнинг ўзи нодонлик эди. Жўра у билан бошка гаплашгиси келмай, ўрнидан турди.
-Сен физикани озми-кўпми биласан, лекин хаётни тушунмайдиган одамсан,-деди Браун.-Менга бегона бўлатуриб карз сўраяпсан. Агар тугишган акам бўлганингда хам сенга бермас эдим бу карзни. Лекин битта маслахат бераман. Шу якин ўртада мусулмонларнинг ибодатхонаси бор, деб эшитганман. Ўшаларга учраб кўр, балки ёрдам беришар.
Жўра унинг гапини эшитгиси хам келмаётган эди. Лекин охирги маслахати хуш ёкиб, кўз олдидаги коронгулик ойдинлашгандай туюлди. Масжид борлигини у хам эшитган эди, бирок пешонаси саждага тегмагани сабабли у жойга боришни шу пайтга кадар ўйлаб хам кўрмаганди. Ўз уйида эканида мухтожларнинг масжидларга мурожаат килганлари ва хожатлари раво бўлгани хакида эшитиб юрарди. Брауннинг акли етган нарсага ўзининг фаросати калталик килганидан афсусланди. Зина остидаги бошпанасига кирмай ташкарида у ёкдан бу ёкка юрди. Масжидга боришни, унда нима дейишни ўйлаб, пишитган бўлди. Тун ярмидан окиб, вакт субхи козибдан хам ўтганди. Тонг ёришганида у иш жойида бўлиши шарт эди. Шу боис соатига караб олди-ю масжид томон шошилди. Масжидга якинлашганда ичкаридан азон товуши эшитилди. Жанозаларда иштирок этиш учун масжидга бориб турган Жўра намоз ўкиш у ёкда турсин, ибодатга кандай тайёргарлик кўришни хам билмасди. Майитни кўтариб масжидга боришгач, жаноза намозини ўкишни кутиб ташкарида туришарди. Хозир ичкарига кирмаганидан, хеч бўлмаса, намоз тартибларига разм солмаганидан афсусланди.
Йигирмага якин одам бирин-сирин ичкари кириб кетгач, имомнинг кироати эшитилди. Намоз ўкиб бўлинганда тонг ёриша бошлаган эди. Кора танли, ок танлилардан иборат кавм таркала бошлагач, Жўра ичкари кириб, имомни сўради. Бошига ок тўр дўппи кийган, жингалак сочли, соколи сийрак кора танли одам “Имом менман”, деб унга жилмайиб каради. Имом масжидга кираётиб Жўрани кўрган, унинг намозга кўшилмаганини хам сезган эди. Шунга карамасдан “Нега сафимизга турмадингиз, бу ерга келишдан максадингиз нима?” деб сўрамади. Аксинча, мулойим охангда “Кўринишингиздан мусофирга ўхшайсиз, каерликсиз, биродар?” деб сўради.
-Ўзбекистонданман,-деди Жўра.
-Ха, хазрати Бухорий юртиданмисиз, келинг, унда бошкатдан кўришайлик, улуг жойларнинг хавосини олиб келибсиз.
Ибодатсиз кимсанинг улуг жойлар хавосини олиб келиши махол эканини имом билса-да, ўша табаррук ва шарафли масканлар хурматидан Жўра билан кучоклашиб кўришишни маъкул топди. Ер юзида шарафланган шахарлар, зиёратгохлар оз эмас. Акли диёнат ўша жойларни бир мартагина бўлса-да, кўришга интилади, бу зиёратни насиб этишни Худодан сўраб, муножотлар килади. Миллионларнинг калбини ўзига тортиб турган ўнлаб масканларда яшовчиларнинг айримлари эса кандай улуг жойда истикомат килаётганини хис эта олмайди. Имом бу хакда кўп ўйлар, ибодатсизларни бошкалар каби айбламас, билакс, уларга ачинарди. Айблайдиганларга танбех берарди-да, “Худо уларни синов дарёсига ташлаб, гарк килишни ихтиёр этган бўлса, “ўлганни устига тепган” кабилида айблашимиз инсофдан эмас. Бунинг ўрнига Аллохдан сўрайлик, уларни чўктирмай, хидоятнинг йўлига солсин”, дер эди.
Хозир хам Жўрани биродарлик мухаббати билан багрига босиб, унга хидоят тилади. “Бир хожат юзасидан келганингни билиб турибман, хожатингни мен раво кила олмайман. Гам-ташвишларингни кўтаргувчи ёлгиз Аллохдир, шундай экан, унинг уйига якин келганинг холда, ичкари кириб нечун саждага бош кўймадинг, Яратганнинг кули эканингни тасдик этмадинг? Бу ахволда нимадан умид киларсан?” деб унинг боши узра маломат тошлари ёгдирмади. Омонлашиб бўлгач, ўтиришга жой кўрсатиб, ўзи хам унинг рўпарасидан жой олди-да:
-Исмим Мухаммад Абдуллох, Аллохнинг шу уйида бахоли кудрат имомгарчиликка ўтиб тураман,-деб таништирди.
Гарчи “дардингизни айтаверинг”, демаган бўлса-да, бу таништирувдан сўнг Жўра гапни айлантирмай муддаога ўтиши лозимлигини англади. Аввал ўзини таништиргач, ахволини баён килди. Гапи якунида юракда тўпланган хасрат тутунини бир “уфф”билан чикармокчи бўлди. Мухаммад Абдуллох уфф тортмок шунчаки дард изхори эмас, ношукурлик аломати хам эканини, хар кандай азобга дуч келган такдирда банда шукр килмоги шартлигини айтиб, насихат бошламади. Маст одамга ичкиликнинг харомлигини тушунтириш мумкин бўлмаганидек, бошига тушган кулфатлардан гангиб ўтирган бу одамга насихат килиш ортикча эканини у англаб турарди.
Одатда бировга дардини айтган одамнинг кўнгли сал равшанлашади. Жўра эса бошига тушган кулфат баёнини охирига етказиб, баттар эзилди.
-Адолатсиз мамлакатдан адолат тилаб юрибман. Бу ёги нима бўлишини билмайман...-деди аламли овозда. Сўнг “Бегона одамга хасратимни дастурхон килишим тўгри бўлдими?” деган хаёлга бориб, бошини эгди. Дўсти Нуриддин “Агар томирларингдаги конда мехр тўлкини жўшиб турмаса, у кон эмас, балчик суви экан”, деб такрорлашни ёктирарди. Жўра бу онда дўстининг шу хикматини эслаб, “Бу одамнинг томирида кандай кон окар экан?” деб ўйлади.
Жўра учун ок дўппили бу кора одам нотаниш бўлгани билан, нажот илинжидаги бу дардли киши Мухаммад Абдуллохнинг назарида бегона эмасди. “Ер юзидаги миллиард-миллиард инсонлар Одам Ато ва Момо Хавво фарзандларидир, барчалари бир-бирларига биродардирлар”, деган акидага кўра яшовчи бу одам дардли биродарининг мушкулини шу ондаёк осон килиб беришга ожиз бўлгани билан, хасратига бефарк карай олмасди.
Бошига кулфат тошлари ёгилаётган биродарининг кейинги аламли гаплари уни танбех беришга мажбур килди.
-Бир-икки инсофсиз одамга дуч келганингиз холда бутун мамлакатни адолатсизликда айблашингиз тўгримикин, биродар?-деди у хилмлик ила.
Мухаммад Абдуллох саволига жавоб кутиб эмас, мехмоннинг ўйлаб олишига фурсат бериш учун сукут саклади. Жўра хозир фикрлайдиган, хаёт фалсафасини тахлил киладиган холатда эмас эди. Шунинг учун:
-Билмадим, бу канака миллат экан, аклим етмаяпти,-деб хўрсиниш билан чекланди.
-Американи айтяпсизми?-деди имом ажабланиб.-Дунёда инглиз миллати бор, деймиз, рус миллати, испан миллати... Лекин америка миллати йўк. Бу китъага кадим асрларда оврупонинг хамма мамлакатларидан одамлар бойлик илинжида бостириб келаверишган. Америка мамлакатининг пойдеворини ана ўша нафс бандалари кўйганлар. Бизнинг аждодларимизни эса кул килиб хайдаб келганлар. Сиёсат мантигига кўра, Америка бирлашмиш штатларига тобе одамлар бор, миллат эса йўк. Рухият мантигига кўра эса бунда сиз айтган адолатсизлар билан бир каторда адолат ва инсоф эгалари хам истикомат этадилар. Менга колса, дунёни хозиргидай миллатларга бўлмасдим. Мен учун инглиз хам, рус хам, бошка миллатлар хам йўк. Мен учун ахли диёнат бор, диёнатсизлар бор; саховат эгалари бор, хасислар бор; мехрибонлар бор, зулмкорлар бор... Сиз иккинчи тоифага дуч келибсиз-у дунё кўзларингизга коронгу бўлиб кўринибди. Коронгулик ортида ёруглик борлигини фахм этмабсиз. Сизга мехрсиз бўлиб кўринган одамлар аслида саховатсиз кишилардир. Аммо уларга бу хакда гапирсангиз, айбларини тан олмаслар, чунки саховатни исроф деб хисоблайдилар. Холбуки, саховат исрофгарчилик ва хасислик ўртасида турган фазилат. Афсуским, буни кўпчилик англамайдир ва шариатга кўра мактовга сазовор бу хулкни инкор этадир. Кимдир ўзида саховат хулкини хосил килмокчи бўлса бунинг учун у сахийлар хаётини ўзлаштирмоги, яъни молни Аллох йўлида сарфлашни ўрганмоги лозим. Нафсга юкланган бу мехнат то табиатга сингиб, хулкка айланиб кетгунча улкан сабр керак бўлади. Качонки киши килган саховатидан лаззат олса, бу саховатнинг юксак даражасидир. Хакикий сахий молини сарфлар экан, лаззатланади. Огриниш, кийналиш унга бегона.
Бу гапларни эшитаётган Жўра имомга ажабланиб каради. Агар Жўра бой бўлиб, бирон ватандошининг хожатини чикаришдан бош тортаётган, хасислик килаётган бўлса ,бу насихат жоиз эди. Хозир бу гапларга не хожат бор эди?
Мухаммад Абдуллох мехмоннинг таажжубини англаган бўлса-да, фикрлари баёнини давом эттирди:
-Мол-дунё бамисоли сув. Бирон ташнанинг чанкогини кондириш учун саховат ахли уни ушлаб туради, бирон мухтожнинг хожатини раво килиш учун уни сарфлайди, бераётганида заррача кийналмайди. Аксинча, лаззатланади. Кайси калб шу даражага етибди, демак, Аллох уни саломат саклабди.
Мухаммад Абдуллох “гапларимга тушундингизми?” дегандай мехмонига каради. Жўра “бу гапларнинг менга нима зарурати бор?” деб юбормаслик учун кўзларини олиб кочди. Имом бир оз сукут саклагач, Жўранинг яширин фикрларини ўкигандай яна гапира бошлади:
-Бошкаларнинг сахийлигидан умидвор одамга бу хикматлар ортикча туюлар. Бирок, Аллохдан нажот тилаган онингизда “Раббим! Бугун мен ёрдамга мухтожман. Эртага хожатим раво бўлгач, мени хам эхсон таркатувчи саховат ахлидан кил!” деб ёлборинг. Бугун сиз эхсонга ташнасиз. Умидсиз бўлманг, калби саломат сакланган биродарлар топилади, инша Аллох. Ўн бир ойнинг султони хукм сураётган кунларда хайр-эхсон килувчилар, закот берувчилар кўп. Сўнг муборак хаж мавсуми арафасида эхсон килувчилар янада кўпаяди.
-Хажга борадиган одам бировга пул берарканми? Бунакасини энди эшитишим,-деб юборди Жўра.
-Биродар, бадбин фикрлардан кутулишга интилинг,-деди Мухаммад Абдуллох танбех охангида. Сўнг овозини кўтармасдан давом этди:-Бир муслим хаж йўлида пирга йўликибди.
-Эй йўловчи, каерга кетяпсан? Гурбат борлигини каёкка олиб боряпсан?-деб сўрабди пир.
-Хажга кетяпман, икки юз дирхам пулим бор,-дебди йўловчи.
-Эй йўловчи, пулларингнинг бир кисмини Аллох йўлидаги мухтожларга, гарибларга, бечораларга бўлиб бер. Уларнинг кўнгилларини ол, рухларининг уфки очилсин! Шу йўл билан илк дафъа кўнглингга хаж килдирган бўлурсан. Шундан кейин тоза кўнгил билан хаж сафарингни давом эт,-деди. Яна дедики:
-Агар сенинг калб кўзинг очик бўлса, кўнгил Каъбасини тавоф кил. Сен тупрокдан деб ўйлаган Каъбанинг асл маъноси кўнгилдир. Жаноби Хак кўзга кўринадиган сурат Каъбасини тавоф килишни кўнгил Каъбасини кирлардан тозалаш учун фарз килгандир. Шуни яхши билки, агар Аллохнинг назаргохи бўлган бир кўнгилни инжитсанг, кейин Каъбага пиёда борсанг хам, ундан олган савобинг ранжида бўлган кўнгил гунохини юва олмайди... Аллохнинг хузурига олтин тўла мингларча коса олиб борсанг хам Жаноби Хак “Бизга бирор нарса келтирмокчи бўлсанг, рози килинган кўнгил келтир. Чунки олтин ва кумуш биз учун маъносиз нарсадир. Агар бизни ва розилигимизни истасанг, буни кўнгилларни ишгол килиш билан амалга ошишини унутма!”деб мархамат килади. Валлохи аълам!
Мухаммад Абдуллох бу ривоятни хар эслаганида “Биродарлар, бу хикматни калбингиз тўрига мухрлаб олинг ва хамиша амал килиш пайида бўлинг!” деб хитоб килгиси келарди. Хозирги холатда хитобга мухтожлик йўк эди. Шу боис гапини бас килиб, мухтож мусофирга кўмаклашишга ваъда берди-да, кўлларини баланд кўтариб: “Расулиллохнинг ўрнак шахсидан ва рухоний дунёсидан бир хисса олиб, эхсон туйгусига ковушганлар накадар бахтиёрлар! Аллохим, бизларни шундай бахт билан шодлантир!” деб дуо килди.
Куёш кўтарила бошлаганини кўрган Жўра ташвишланиб, кетишга ижозат сўради. Имом унга бир сент хам пул бермади, факат калбида умид шамчирогини ёкди. Шу шамчирок Жўранинг коронгу оламини ёритишга аскотди. “Ишларим юришиб кетса, хотиржам ўтириб, шу одамнинг сухбатини оламан”, деб ният килди. Бирок, ниятининг амалга ошмаслиги мумкинлигини, дийдор энди киёматга колажагини ўйлаб кўрмади.
Масканига кайтишда хўжайинининг кахрига йўликишдан хайикди. Бахтига бу уйда истикомат килувчилар хам, хўжайин хам ширин уйкуда эди.
|
|