Нимага саводсизлашиб кетаяпмиз?

[OmoN]

Сообщение от Maestro

Бундан 10 йилча олдин бир дўстим билан бир кун давоми соф ўзбек тилида сўзлашишга уриниб кўрдик.

Бир куни магазинда сотувчига quyiltirilgan sut беринг десам "Нима у?" Ноилож кулим билан курсатдим. У булса "Молоко" демайсизми одамни чалгитмасдан....

Университетда бир курсдошим буларди. Хар доим соф узбек тили у ёкда турсин иложи борича факат китобий тилда гапирарди. Масалан "Овкатланасизми?" эмас "Овкат тановвул киласизми?". Менимча чиройли гапиришнинг хам чегараси булгани яхши экан. Бир куни у билан битта партада утириб колибман. Аксига олгандай уша куни кетма-кет 2 пара "Олий математика". Биринчи парада китобий тилда гапиравериб жонга тегди. Иккинчи парага хам эсон-омон етиб келдик. Танаффусдан кирганимиздан кейин яна гапи бошлади. Менинг сабримнинг хам чегараси бор-ку ахир. Охири чидолмасдан тескари караб утириб олдим. Шунда курсдошим "Нега менинг сухбатимдан бахраманд булишни истамаяпсиз?" деб колса буладими Мен хам "Сизнинг пурмаъно сухбатларингиз жонимга озор еткармактадур, мавлоно" деб жавоб бердим

[Maestro]

Оффтоп:

Сообщение от OmoN

Биринчи парада китобий тилда гапиравериб жонга тегди. Иккинчи парага хам эсон-омон етиб келдик. Танаффусдан кирганимиздан кейин яна гапи бошлади

Гаплашишдан бўш вақтларингизда илм ҳам олгансиз деб умид қиламан ;-)

[OmoN]

Оффтоп:

Сообщение от Maestro

Гаплашишдан бўш вақтларингизда илм ҳам олгансиз деб умид қиламан ;-)

мен хам. Аслида буни гаплашиш хам деб булмайди. Бир киши гапирса иккинчиси эшитмаса нима деб аталишини билмадим.

[JUS]

Оффтоп:

Эээ қойил, шунча ғалвани бошлаб юборибсизлар-а. Аслида мавзуни номи нима эди...? Постларни ўқиб эсимдан чиқиб қолди. Нахотки ўзбек тилида фақат адабий тилни ёритиш керак-а? Билмадиму, бу саводсизликка кирмайдику. Ахир шу тарзда ёзишга, гаплашишга ўрганиб бўлганмизку. Савол туғилади: Қачонгача шундай бўлади деб. Соф адабий тилда гаплашиш, ёзиш учун қанча вақт кетишини ўйлаб кўринглар. Айни дамда нафақат биз, балки давлат намоёндалари ҳам адабий тилда иш олиб бораётганимизда шундай ишлатиб келяпмизку. Ҳар холда кевотти, келутти, тайлайман, боражақман деб ишлатмаяпмизку.
Рус тилидаги сўзларни қўшиб ишлатиш-бу қон-қонимизга сингиб кетган. Рус тилидан умуман хабари йўқ одамлар ҳам ҳозирда рус тилидаги сўзларни ишлатиб гапиришяпти. Агар Чор Россияси бизни худудларни қамал қилишидан олдин Англияни зулмига дучор бўлганимизда, демак, ҳозирда ўзимизни замонавий кўрсатмоқчи бўлиб рус тилини қўшиб гапириш ўрнига инглиз тилини қўшиб гапирармидик. Ёки юқорида келтириб ўтилган (яъни бахсга сабабчи бўлган) сўзларни инглиз тилида ишлатармидик, аниқ ишлатардик.
Яна бир нарса, агар соф ўзбек адабий тилида бирор кимга мурожаат қилсак олдимизда индамасада, ортимиздан устимиздан кулиши аниқ, кулса ҳам майли, тушунармикан. Жудааа, энди у даражада саводли бўлиб кетиш ҳам, саводсизлар олдида саводсизликка олиб келмасин дейманда.
Аслида саводсизликни бу билан баҳоламаслик керакмикаааан...

[Nigora Umarova]

Якинда мухтарам адибимиз Тохир Малик сабок берганларида бахс-мунозарага сабаб булган суз "савод" хакида куцйидаги фикрларни айтдилар. Бунга сабаб- жадидлар чикарган "Саводи таълим" дарслиги эди.

"Савод олдим" ёки "савод бердим" дейишади. Аслида "савод чикарилади". Сабаби "савод" сузи "коралик, кора тус, коронгулик" каби маъноларни билдиради. Шундай экан, жахолатдан узоклашиб, маърифатга якинлашиш - коронгуликдан зиёга томон харакатга тенглаштирилиб, савод чикармак маъносида кулланилади.

[Maestro]

Оффтоп:

Сообщение от JasurBek Urinboev

Эээ қойил, шунча ғалвани бошлаб юборибсизлар-а. Аслида мавзуни номи нима эди...?

Қўявесангиз-чи... Мендек манглаи қора оддий авомнинг 100 та пачоқ фикри ичидан ҳеч бўлмаса 1 та пичоққа илинадигани чиқиб қолар ;-). Шуям чиқса ;-).

Сообщение от OmoN

Бир киши гапирса иккинчиси эшитмаса нима деб аталишини билмадим.

Радио? ;-)

[Lutfillo Tursunov]

Сообщение от Nigora Umarova

"Савод олдим" ёки "савод бердим" дейишади. Аслида "савод чикарилади". Сабаби "савод" сузи "коралик, кора тус, коронгулик" каби маъноларни билдиради. Шундай экан, жахолатдан узоклашиб, маърифатга якинлашиш - коронгуликдан зиёга томон харакатга тенглаштирилиб, савод чикармак маъносида кулланилади.

Кўпчиликдан "саводсиз" деб гап эшитиб юрган кимсалар бу фикрни ўқигандан кейин жуда хурсанд бўлишаркан-да
Яъни, "саводсиз" - қорасиз, қоронғуликдан йироқ.

[Nigora Umarova]

Сообщение от Lutfillo Tursunov

Кўпчиликдан "саводсиз" деб гап эшитиб юрган кимсалар бу фикрни ўқигандан кейин жуда хурсанд бўлишаркан-да
Яъни, "саводсиз" - қорасиз, қоронғуликдан йироқ.

Дархакикат, узбек тилининг бой тиллиги шундаки, корасиз- кораси йук, "сиз корасиз" каби маъноларни бир суз факат оханг жихатидан билдиришида... :-)

[Akbarova Mehribonu]

Men sizga oddiygina misol keltiraman maktab yoshiga yetgan har bir bola yozishni biladi ko'chada ketayotganida ko'chadagi plakatdagi yozuvlarni ko'radi. Plakatlarda esa noto'g'ri yoziladi buni bola ko'rib mana shunday yozilar ekan deb o'ylaydi. U qayerdan ham bilsin u plakatda noto'gri yozliganini. Manashunday e'tiborsizligimiz tufayli savodsizlik kelib chiqadi. Kirill alifbosidan lotin alifbosiga o'tish tufayli bizda savodsizlik kelib chiqdi. Oddiygina yozuvlarda ham noto'g'ri so'zlar orqali yoziladi.

[Nargiza]

Сообщение от Maestro

Бугун тушликка чиқсам ҳам оч қоламан...
ИМХО, 10 йил кейин чиқсам ҳам...
Нақадар ачинарли :-(.

Оффтоп:

O'ynamasangiz bunaqa 'qaltis o'yin' och qolmaysiz :-).

Mana hozir men radio tashkil etgan musobaqani qarab chiqdim(nemischada albatta), so'zlar to'g'risida ekan, yangi so'zlar topish to'g'risida. Nomi "Bizga so'zlar yetishmaydi". Misol uchun: hid bila olmaslik, maza (vkus) bila olaslik ... qanday so'z bilan ifodalash kerak? Nima uchun bizda ham shunday iniciativa yo'q tilni rivozhlantirish uchun?
Umuman o'zbek tili ilmiy tomondan zhuda ham oz o'rganilgan, menimcha to'xtab qolganday hozirgi kunda ilmiy o'rganishlar. Agar adashayotgan bo'lsam tilshunoslarimiz kichkinagina bo'lsa ham statistik ma'lumot berib otsalar, foydadan holi bo'lmas edi.