Ж. Толкиен. Узуклар ҳукмдори

[Shokir Dolimov]

Бу ерда ўтирганларнинг ҳаммаси ўша фожиа ҳақида ва бошқа миш-миш гапларни эшитган, албатта, лекин ҳоббитлар бировнинг оиласига тааллуқли ғийбатга ўларча ўч бўлишади. Бинобарин, илгари эшитган гапни такрор эшитишаверади.

- Ҳа, шундай дейишади, - тасдиқлади қария Хэмфаст Скромби. - Хабарингиз бўлса, мистер Дрого шўрлик мисс Примула Брендизайкка уйланган. У қиз мистер Бильбога холавачча бўлган. Примуланинг онаси қария Тукнинг кенжа қизи эди. Мистер Дрого эса мистер Бильбонинг амакиваччаси бўлади. Бинобарин, мистер Фродо унга она томонидан ҳам, ота томондан ҳам жиян ҳисобланади. Мистер Дрого уйлангач, қайнотаси мистер Горбадок Тукнинг хонадонида тез-тез қоладиган, хотини Примула билан Брендивайн дарёсида қайиқда сузадиган одат чиқарди. Эр-хотин иккаласи дарёга ғарқ бўлишган куни шўрлик мистер Фродо ҳали ёш бола эди.

- Айтишларича, эр-хотин дарё сайлига тўйиб тушлик қилишганидан сўнг чиқишган, - деди қария Пескунс. - Қайиқнинг онтариб кетишига вазни оғирлашиб кетган Дрого сабабчи бўлган.

- Мен эса ўша Дрого хотинини қайиқдан итариб юборгани, сувга тушаётган хотини эса ўзи билан эрини ҳам тортиб кетгани ҳақида эшитганман, - деди ҳоббитонлик тегирмончи Сэндимен.

- Ким нима деса лақ этиб ишонавермаслик керак, - жеркиб берди Сэндименни жини суймайдиган кекса Хэмфаст Скромби. - Кимдир кимнидир итариб, кимдир кимнидир ўзи билан тортиб кетгани ҳақида бемаъни миш-миш тарқатма. Қайиқ деганлари шундоқ ҳам доғули нарса бўлади, фожианинг ҳар хил тутуриқсиз сабабларини тўқиб чиқаришга ҳожат йўқ. Нима қилган тақдирда ҳам мистер Фродо анави ғалати баклендликлар орасида ғирт етим, бир тийин пулсиз қолган. У Брендихолл қишлоғида яшади. Қария Горбадокнинг юзлаб қариндошлари ҳамиша бир ерда яшаган. Мистер Бильбо етим болани хушхулқ жамиятга қайтариб, савоб иш қилди. Бироқ бу Саквиль-Бэггинслар учун мутлақо кутилмаган зарба бўлди. Мистер Бильбо бедарак кетганда уни ўлдига чиқарган Саквиль-Бэггинслар Бэг-Эндни қўлга киритишга умид қилишган. Узоқ чўзилган сафаридан қайтиб келган мистер Бильбо уларни қувиб солди-да, қариш нималигини билмай, ҳалигача отдай бақувват юрибди. Мана энди, томдан тараша тушгандай, меросхўри ҳам пайдо бўлиб, барча ҳужжатлар қонунга мувофиқ расмийлаштирилди. Энди Бэг-Энд Саквиль-Бэггинсларга ҳеч қачон насиб қилмайди.

- Эшитишимга қараганда, Бэг-Энд пулга лиқ тўла эмиш, - деди олис Ерқазар қишлоғидан ғарбий Ширга келган нотаниш киши. - Дўнгликнинг тепа қисмида кўп туннель қазилган бўлиб, ичига олтин, кумуш тангалар, кўпдан-кўп жавоҳирлар солинган яшиклар жойланган экан. Эшитганим шу, агар рост бўлса, албатта.

- Ундай бўлса, мен айтишим мумкин бўлган гапдан кўра кўпроқ эшитибсиз, - жавоб берди қария Хэмфаст Скромби. - Жавоҳирлар тўғрисида бирор нима дея олмайман. Мистер Бильбо Бэггинснинг пули чиндан ҳам етарлича бор, лекин сиз айтган туннеллар ҳақида ҳали эшитмаганман. Мистер Бильбо саксон йил муқаддам топилиб келган кунни яхши эслайман, унда мен ёш бола бўлиб, қария Хольманга ҳали шогирд тушмаган эдим, чол отамнинг амакиваччаси эди. Лекин у мени йиғиб-терилмаган мева ва сабзавотларни қўриқлаш учун ўзи билан Бэг-Эндга тез-тез олиб келар эди. Ўша кунлардан бирида мистер Бильбо дўнгликка пони миниб чиққан, ўзи билан бир нечта қоп ва яшиклар олиб келган эди. Аммо ўша юк бегона юртлардан кўтариб келган ҳазина бўлганига шубҳа қиламан. Нима қилганда ҳам туннелларни тўлдириб ташлашга етмас эди у. Ўғлим Сэм бу масалада кўпроқ билади. Чунки у Бэг-Энддан деярли кетмайди. Мистер Бильбонинг эртакларини эшитиб, роса завқ олади. Мистер Бэггинс унга ёзиб-чизишни ўргатиб, саводини чиқариб қўйди. Умид қиламанки, пухта савод болага зарар қилмайди. «Қўй ўша эльфлар-у, аждарларингни, бизга карам билан картошка фойдалироқ. Бировнинг ишига бурнингни суқма, пушаймон еб қоласан», дейман мен унга. Худди шу гапни бошқаларга ҳам айтишим мумкин, - деди у, анави нотаниш киши билан ҳоббитонлик тегирмончига ўқрайиб.

Бироқ қария ўз тингловчиларини ишонтира олмади. Бильбонинг битмас-туганмас бойлиги ҳақидаги афсона ёш ҳоббитлар авлодининг онгига сингиб кетган.

- Ўзи билан олиб келган ҳазинага яна ҳазина қўшиб келгандир-да, - деди тегирмончи, умумий фикрни ифода этиб. - Унинг тез-тез гум бўлиб турадиган одати бор. Уйига тез-тез ташриф буюриб турадиган ажнабийларни кўрмайсизми: кечалари гномлар келадими-ей, анави шляпа кийган кўзбойлоқчи чол чой ичиб турадими-ей, қисқаси меҳмони кўп унинг. Нима десангиз денг-у, оқсоқол, лекин Бэг-Энд жуда ғалати жой, унда яшайдиган одамлар ҳам ғалати.

- Сиз кўнглингиз тусаганча алжирашингиз мумкин. Ўтирган жойингизда туҳмат қилиб ўтирганингизни ҳамма билади, мистер Сэндимен, - эътироз билдирди кекса Хэмфаст, тегирмончини янада баттар ёмон кўриб. - Айрим ғалати нарсаларга кўникишимиз мумкин, Ҳоббитонда яшайдиган баъзи шахслар, кулбасининг девори соф олтиндан бўлса-да, уйига келган меҳмонга бир коса пиво ҳам таклиф қилмайди. Аммо Сэм бир нарсани аниқ билади: айтишича, катта зиёфат уюштирилиб унга ҳамма таклиф қилинар экан.