Моё меню Общее меню Сообщество Правила форума Все прочитано
Вернуться   uForum.uz > ТЕМАТИЧЕСКИЕ ФОРУМЫ > Образование > Ижод хусусида сўз
Сообщения за день Поиск
Знаете ли Вы, что ...
...нарушения правил форума наказываются. Старайтесь их не нарушать.
<< Предыдущий совет - Случайный совет - Следующий совет >>

Ижод хусусида сўз Ижод аҳли, уларнинг ғояси, ҳаёт қараши, мақсадлари, ютуқлари, орзу ва армонлари.... (Все о творчестве, о людях творчества, их идеях, взглядах, достижениях и целях, мечты…)


 
 
Опции темы Опции просмотра
Старый 21.10.2011 15:45   #11  
Real ID Group
Аватар для Masud Mahsudov
Оффлайн
Freelancer
consultant
Сообщений: 1,749
+ 4,053  3,248/1,245
– 266  151/145

Uzbekistan
Шу ўринда айрим ракамларни келтириб ўтмокчимиз. Баъзи хисоб-китобларга караганда, дунёдаги мавжуд 6 минг 700 тилнинг ярмидан кўпи йўколиб кетиш хавфи остида. Чунки Франция Фанлар Академияси замонавий инсоният 3000 та тилда мулокотда бўлишини хисоблаб чиккан.
Ўртача хар ўн беш кунда битта тил муомаладан чикиб кетади. Мавжуд тилларнинг 96 % ида куррамизда истикомат килаётган одамларнинг атиги 4 % гина сўзлашади.
Мавжуд тилларни мухофаза килишнинг энг самарали йўли мактабларда шу тилда таълим беришдир. Масалан, Хиндистонда турли даражадаги мактаб таълимида 80 га якин тилдан фойдаланилади. Хинд мактабларида хатто кичик элатлар тилида хам дарс ўтилади. Европада эса таълим ишлари Европа Иттифокига аъзо давлатлар тиллари билан чекланиб колган.
Энди Бангладешга келсак, у ерда истикомат киладиган ахолининг 98 % и бангла тилида мулокот килади. Ахолининг колган 2 % и чакма, сантали, марма, трипура, гаро, танчангья, мронг каби элатлар вакилларидир.
Айни дамда ер куррасида хитой тили 1 млрд. 113 млн киши учун она тили хисобланади. Бу инглиз тилини ўз она тили деб билувчилар (372 млн) сонидан уч марта кўп. Америка олимларининг хисоб-китобларига караганда, 2050 йилда дунёда хитой тилида сўзлашувчилар сони 1 млрд. 384 млн. бўлади. Хинд ва урду тилларини ўз она тили деб билувчилар сони эса 556 млн. га етади. Бу вактга келиб, инглиз тилининг она тили сифатидаги ўрни учинчи погонада бўлиб, 508 млн. кишини ташкил килади. Испан ва араб тилларининг доираси хам кенгайиб боради. Чунки 2050 йилга келиб испан тилида 486 млн., араб тилида эса 482 млн. киши сўзлашади, деган тахминлар бор.
XXI аср янги технологиялар асри деб аталгандан буён яна бошка бир хавф пайдо бўлди. У хам бўлса, кам сонли миллатлар тилининг тан олиниши мушкуллигидир. Чунки хаммага таниш, илмий адабиётларда кайд этилган ва барча тан олган технологик атамалар кенг таркалган, халкаро мулокотдаги тилларга оид сўзлардир. Интернетда танилмаган тил замонавий дунё учун гўё йўк, мутахассислар тили билан айтганда “мавжуд эмас”. Чунки “Бутунжахон ўргимчак тўри” да бир хусусият борки, у хам бўлса, электрон мулокот соддалиги ва электрон рейтинг тушунчаларидир. Масалан, инглиз тилидаги интернет-нашр билан, дейлик, Бангладешдаги трипура элати тилида таркалаётган электрон нашр орасидаги рейтинг фарки канча эканини тасаввур килиш кийин эмас. Ёки худди шу тилда фильм суратга олиш ва уни намойиш этиш, ёхуд жахон поп ёки рок кўшиклар хит-парадида шу тилдаги кўшик билан иштирок этиш имконияти… Хозирги глобаллашув шароитида бу каби имкониятлар деярли йўкка чикиб, имконлар имконсиз бўлиб бормокда.
Шу сабабли хам 2001 йилда ЮНЕСКО «Маданий хилма-хиллик тўгрисидаги Умумжахон декларацияси» ни кабул килди. Бу хужжат тиллар турли-туманлигини «инсониятнинг умумий бойлиги» деб атади ва тилларни инсоният кадр-киммати билан баробар турувчи ахлокий кадрият сифатида мухофаза этишни лозим деб топди.
Халкаро она тили куни хар йили бирон вокеага багишланади. Масалан, 2006 йилда бу сана Африка Иттифоки ташаббуси билан Африка тилларига багишланган. Чунки бу китъада 2 минг 11 та тил мавжуд бўлса-да, таълим асосан, собик истилочи давлатлар тиллари – инглиз, француз, испан ва португал тилларида олиб борилади. Шу боис бу китъада Африка тиллари академияси таъсис этилди. Академия китъанинг йўколиб кетиш хавфи остида колган тилларини ўрганиб, уларни тиклаш имконини излаш, яъни бу тилларда таълим бериш, халк огзаки ижодини ёзиб олиш ишлари билан шугулланади.
Лотин Иттифоки эса Лотин Америкаси ерли ахолиси тилларини асраб колиш йўлида мехнат киляпти. Чунки Лотин Америкасида хам миллий тиллардаги мактаблар жуда оз бўлиб, болалар асосан испан, француз ва португал тилларида савод чикарадилар.
Олимларнинг айтишларича, тил яшаб колиши учун унда камида 100 минг киши мунтазам равишда мулокот килиши керак экан. Бизнинг мамлакатимизда эса 20 миллионга якин киши ўзбек тилини ўз она тилиси деб билади. Бу йил 21 октябрда бизнинг она тилимизга давлат тили макоми берилганига 20 йил тўлади. Ўзбекистонда Давлат тили тўгрисидаги Конуннинг кабул килиниши бизнинг мустакиллигимиз дебочаси бўлган эди, десак, муболага бўлмайди.
Ажаб хикмат, мамлакат мустакиллиги аввало она тилининг кадр топиши учун курашдан бошланар экан. Бунга Халкаро она тили байрамининг тарихи гувох бўла олади.
Маълумки, миллий давлатчилигига эга бўлган хар бир халк давлат тилига эга, у хукукий даражада ўз тилининг ривожланиши тўгрисида кайгуради. Ва шу билан бирга хар бир демократик давлат ўз худудида яшаётган ва шу мамлакатни ўз Ватани деб билган миллатлар, халклар ва элатларнинг она тилисини хурматлашни ўзи учун бурч деб билади. Бугунги кунда Ўзбекистон мактабларида ўзбек тилидан ташкари, рус, тожик, туркман, козок, киргиз, коракалпок, уйгур ва бошка шу каби тилларда болаларга таълим берилади. Ўзбекистонда биргина туркман тилида таълим бериладиган мактабларнинг сони 60 га якинлиги фикримизнинг яккол тасдигидир. Мутахассисларнинг айтишларича, у ёки бу жамиятда болаларнинг 30 % и ўз тилини ўрганмай кўйса, она тили йўколиш хавфи остида колар экан.
Тўгри, инсоният яратгандан бери тиллар дунёга келган, вакт ўтиб, улар хеч кандай из колдирмай йўколиб хам кетган. Дунёда бир тилли мулокотга интилиш хам бўлган. Бунга сунъий равишда яратилган эсперанто тилини мисол килиб келтириш мумкин.
1954 йилда БМТ Бош конференцияси эсперанто тили халкаро интеллектуал алмашинув борасида ЮНЕСКО максадларига мос келадиган ютукларни кўлга киритганини тан олган. Шундан кейин ЮНЕСКО ва Жахон Эсперанто Асоциацияси (UEA) ўртасида маслахат муносабатлари хам ўрнатилди. 1985 йилда ЮНЕСКО халкаро ташкилотлар ва иштирокчи давлатларга мурожаат килиб, эсперанто тилини мактабларда ўрганиш ва бу тилдан халкаро хамкорликда фойдаланишни таклиф килди. UEA шунингдек, ЭКОСОС (БМТ Иктисодий ва Ижтимоий Кенгаши), ЮНИСЕФ (БМТ Болалар фонди), Европа кенгаши, Америка давлатлари ташкилоти ва Стандартлаштириш бўйича Халкаро ташкилот (ISO) хузурида хам маслахат макомига эга. Айтиш керакки, эсперанто хам факат она тили воситасидагина маданий ва ижтимоий тараккиётга эришиш мумкинлигини тан олади. Чунки поляк олими Людвик Заменгоф эсперантони ихтиро килишда тилларнинг асосий грамматик принципларидан фойдаланган. Ва бу тил факат халкаро мулокотлар учун ёрдамчи тил бўлиб олиши мумкинлигини эътироф этган.
Демак, маколамиз бошида эслаган шеъримиздаги охирги мисрани биз хам бемалол айта оламиз. Бизнинг она тилимизда ўлмас “Хамса”лар, “Бобурнома”лар ёзилган эканми, 20 миллион киши учун алла ўзбек тилида айтилар эканми, у ўлмайди!

www.talaba.zn.uz сайтидан олинди
__________________
Мой ЖЖ
Ответить 
 




Powered by vBulletin® Version 3.8.5
Copyright ©2000 - 2025, Jelsoft Enterprises Ltd. Перевод: zCarot
Advertisement System V2.5 By Branden
OOO «Единый интегратор UZINFOCOM»


Новые 24 часа Кто на форуме Новички Поиск Кабинет Все прочитано Вверх