Минг йиллик илдизлар

[kanishka]

Сообщение от Alisher Asror

Vatan , xalq, millat tarihini bilish har bir INSON yuragidagi so`nmaydigan alanga - otash. Turkiyadan to SUARgacha , Hindistondan to Qozongacha bo`lgan juda ko`p turkiylar yashaydigan joylarda bo`lganim, ular bilan muloqat qilganim sababli (asosan savdo yuzasidan ) ularning tili va tashqi ko`rinishidagi o`hshashlik va farq tamonlariga e`tibor bermay ilojingiz yo`q.Mening fikrimcha( bu faqat mening fikrim bo`lmasa kerak) til tamonidan hozirgi o`zbek tiliga eng yaqini bu uyg`ur tili, tashqi ko`rinishi esa tojiklar(turkiy bo`lmasa-da). Men o`zbek va tojikni ikki tilda so`zlashadigan bitta xalq degan bo`lar edim.Endi savol tug`uladi:
Bunga sabab(o`zbek bilan tojikni bitta xalq deyishimga sabab) qadimgi turkiylar bilan yerli so`g`dlarning aralashib ketishi, ya`ni assimilyatsiyasining mahsuli emasmi?

Kanishkaga iltimos, yag`nob tili va unda so`zlashadigan hozirgi zamondagi xalq haqida ma`lumot bersangiz.

Фикрларингиз жуда тўғри. Фақат битта томони бор: тожик тилининг сўғд тилига алоқаси йўқ. Тожик тили эрон тилларининг ғарбий гуруҳига мансуб, унинг асоси бўлган тил бу ерларга араб истилоси даврида келиб қолган (ёлғон, ундан олдин ҳам бўлган, лекин кам тарқалган).

Дарвоқе, ўзбек тилининг маъно нозикликларига келсак. Корейс сериалларида чайнаб юборилган бир бирикма менга жуда маъқул тушган: “Уларни қириб юборинглааар!!!” .

Хуллас, араб истилоси йилларида сўғдийларнинг 1/3 қисми қириб юборилган, 1/3 и Шарқий Туркистон ва Хитойдаги колонияларига қочиб кетган, яна шунчаси қолган. Тахминан, албатта.

Самарқанд, Бухоро сингари шаҳарларда 730-йилларга бориб бирорта сўғд қолмаганди. Истилочилар маҳаллий аҳолини батамом сиқиб чиқаради. Сўғд тили чекка қишлоқларда XII асргача, Шарқий Туркистонда XIV асргача сақланиб қолади. Шу тариқа бу ҳудудларда форсии дарий тили тарқалади, унинг давомчиси эса тожик тилидир.

Ўзбек тилининг айрим қадимий шевалари Шимолий Афғонистон ва Жанубий Ўзбекистонда VIII-IX асрлардаёқ вужудга келганди, лекин унинг (ва уйғур тилининг) асоси XI асрда Шарқий Туркистон ва Фарғонада шаклланади. Бу ерларда ва Тошкент-Жанубий Қозоғистонда сўғдий аҳоли турк тилига ўтади, Марказий Ўзбекистонда эса форс тилидан турк тилига ўтиш кузатилган. Шунинг учун тожиклар билан ўзбекларнинг қиёфаси бир-бирига ўхшаш, маданиятлари бир хил, бир асосда, бир жойда шаклланган миллатлар, аслида икки тилда сўзлашувчи битта миллат деса ҳам бўларди, 1924-йил бўлмаганида .

Яғноб тилига келсак. Мустақилликка эришган Тожикистон негадир этник камчиликларни хушламайди. Уларни бутунлай йўқ қилишга ҳаракат бор. Яғнобилар нари борса 5000 киши қолгандир, уларни ҳам тожик тилига ўтказишга ҳаракат қилишмоқда, аҳоли рўйхатдан ўтказилганда улар тожик деб ёзилади. Билмадим, уларнинг нима зиёни бор экан Тожикистонга...

Яғнобиларни матчои деб ҳам аташади. Ажойиб халқ, тасодифан омон қолган сўғдийларнинг бир бўлаги. Эркаклари жуда консерватив, аёллари бегона эркакларнинг ёнида умуман хонадан чиқишмайди. Ислом динида деб ҳисоблашса ҳам ўзларини, аслида дин билан унча ишлари йўқ, афсус-ки, камчилик бўлганлари учун аҳолининг маданий савияси ҳам жуда паст. Сўғдий маданиятни сақлаб қолганлар. Менга энг маъқул тушган нарсаси – улкан патир нонлари . Шундан билганман-ки, Самарқанд нонлари сўғдийлар даврида ҳозиргидай ажойиб ёпила бошлаган. Ахир Самарқанд, Бухоро сингари шаҳарларга улар асос солишган.