Ж. Толкиен. Узуклар ҳукмдори

[Shokir Dolimov]

Орқада қолган қуёш тепаликлар устига етиб қизғиш тус олди. Бир неча миляга чўзилган узундан-узоқ йўлга чиқиб олишганда кун поёнига етди. Шу ерга келганда йўл чапга оғиб Жейл текислигига тушар экан, шарқий йўналишидаги қадимий эман ўрмонига иланг-биланг кириб кетди.

- Мана бизнинг йўлимиз, - эълон қилди Фродо.

Кўп ўтмай йўловчилар улкан дарахтга етишди. Кўхна дарахт ҳали батамом қуриб битмаган, танасидан чиққан ёш новдаларда янги барг кўкариб турибди. Бироқ дарахт танаси ковак бўлиб, йўловчиларнинг ҳаракат йўналишига тескари томонида кенг тирқиш ҳосил бўлган. Ҳоббитлар дарахт ковагига кириб, ҳазон ва деярли чириган ёғочдан ҳосил бўлган тўшакка жойлашиб ўтиришди, дам олиб, енгил тамадди қилиб олишди. Шивирлаб суҳбатлашар экан, вақти-вақти билан теварак-атрофга қулоқ тутиб ўтиришди.

Қош қорайган маҳалда сайёҳлар йўлни давом этишга аҳд қилишди. Ғарбдан эсаётган шамол дарахтлар орасида шовқин солиб, баргларини шитирлатмоқда. Бироздан сўнг қош қорая бошлади. Дарахтлар устидаги осмоннинг шарқий этагида ёрқин юлдуз кўринди. Ҳоббитлар тетикликни сақлаб бориш мақсадида ёнма-ён, бир хил қадам ташлаб юришмоқда. Осмон юлдузларга тўла бошлагач бироз тинчланган йўловчилар туёқ товушини илғаш ҳаракатини бас қилишди, юриш давомида, айниқса, тунаш жойига яқинлашиб кўнгил кўтарилганда ҳоббитлар орасида удум бўлгандай қўшиқ айтиш одатига кўра паст овозда куйлай бошлашди. Аксарият ҳоббитлар бундай пайтда кечки овқат ёки уйқу ҳақида қўшиқ чўзиб қолишади, бироқ мана бу учаласи юриш ҳақида куйлашмоқда. Қўшиқ матнини бир замонлар Бильбо Бэггинс ёзган бўлиб, мавзуси анави дўнглик сингари эски. Бильбо бу қўшиқни Фродога Шир далалари-ю ўрмонлари бўйлаб бирга сайр қилиб, саргузаштлар ҳақида суҳбат қуриб юришган йиллари ўргатган.

Қўшиқ мисралари қуйидагича:

Уйқусираган уйимиз, хонаси совимаган,
Ўчоғида кули оз, чўғи ҳануз ўчмаган.
Биз уйғондик эртароқ, энди йўлга чиқайлик,
Сафарда қизиқарли манзаралар кўрайлик.

Кўрайлик қишлоқларни, боши оппоқ тоғларни,
Шошиб оққан сойларни, кенг дала-ю боғларни.
Қувонар кўзларимиз, юлдузлар ҳамроҳимиз,
Давом этар йўлимиз, келди яна уйқумиз.

Тоғ остидан юрармиз, осмонларга чиқармиз,
Ўтказиб юборсак гар, йўлимиз яна тушар
Ер куррасин айланиб, қуёш, ойга эргашиб
Қайтдик уйга биз яна, ўчоққа тез ўт қала.

- Фақат уйга эмас, дарахт ковагига кириб олдик, - киноя қилди Пин.

- Жим! - деди Фродо. - Назаримда, туёқнинг дупури эшитилгандай бўлди.

Йўловчилар кескин тўхтаб, теварак-атрофга қулоқ тутишди. Орқа томондан чиндан ҳам туёқ товуши эшитилди. От шошмай келаётганига қарамай, туёғининг зарбаси аниқ янграмоқда. Ҳоббитлар зудлик билан йўлдан чиқиб, эманларнинг қуюқ кўланкасига бекиниб олишди.

- Узоқ кетманг! - пичирлади Фродо. - Бизни кўрмаслиги керак, лекин мен унинг кимлигини билмоқчиман. Балким бошқа Қора отлиқдир у.

- Яхши! - деди Пин. - Фақат унинг исковучлигини унутма.

Туёқ дупури яқинлашмоқда. Ҳоббитларнинг дарахт соясидан кўра дурустроқ панагоҳ қидиргани вақти йўқ. Сэм билан Пин улкан дарахт ортига бекинишди. Фродо эса йўлга бир неча ярдга яқинроқ эмаклаб борди. Йўл қоронғиликда хира кулранг тусда баъзўр кўринмоқда. Осмон гумбази юлдузларга тўла бўлса-да, ой йўқ.

Дупур-дупур тинди. Иккита дарахт орасидан диққат билан разм солган Фродо йўлнинг кулранг тусини кесиб ўтиб, кескин тўхтаган кўланкага эътибор қилди. Кўланка ҳоббитлар йўлдан чиққан жойда тўхтаб, у ён бу ёнига тебрана бошлаганча, пишқирган товуш чиқарди. Кўланка паст энгашиб, ҳоббитлар бекинган жойга писиб яқинлаша бошлади.

Фродонинг вужудини яна Узук тақиш истаги қамраб олди. Ушбу истак бу сафар илгаригидан кучли кечди. Нима қилаётганини идрок этишга улгурмаган Фродо қўли киссасига кирганини ҳис этди. Шу фурсатда кимнингдир вазмин қўшиқ айтиб, кулгани эшитилди. Тиниқ овоз аллақандай ёғду ёрган ҳавода янграмоқда. Ҳоббитларнинг изига тушган қора шарпа қаддини ростлаб, ортга чекинди-да, баҳайбат отига миниб, зимистонга кириб кетди. Фродо бироз нафас ростлади.

- Эльфлар! - пичирлаб хитоб қилди Сэм хириллаб қолган овози ила. - Кўряпсизми, сэр, эльфлар!

Агар кийимидан маҳкам ушлаб қолинмаганда Сэм дарахтни тешиб ўтиб бўлса ҳам ўзи билмаган ҳолда анави нотаниш отлиқнинг ортидан қувиб кетган бўлар эди.

- Ҳа, эльфлар, - деди Фродо. Вуди-Энд ҳудудида улар кам учрайди. Эльфлар Ширда яшашмайди, лекин баҳор ва куз фаслларида ўз ҳудудини тарк этиб, миноралар ортидаги тепаликлар томон йўл олишганда шу ерлардан ўтишади. Бунинг учун улардан миннатдорман! Анави Қора отлиқ отидан тушиб, биз томонга писиб келаётганини, эльфларнинг овозини эшитиб жуфтакни ростлаб қолганини кўрмадиларинг.

- Эльфларни кўриб келсам майлими? - сўради ҳаяжони тийилмаган Сэм, аллақандай отлиқ борасида ташвиш тортмай.

- Эшит, улар шундоқ ҳам биз томон келишяпти! - деди Фродо. - Бироз сабр қилсанг бас, кўрасан.