Озод инсон изтиробларини акс эттирган адиб, публицист, адабиётшунос: Хуршид Дустмухаммад

[Nigora Umarova]

Ватан, инсон ва тафаккургина эмас, изтироб хам озодлик истайди. Истиклолга етишган озод изтироб чексиз коинотни, бепоён дунёни, халки, узлиги, кадрияти ва маънавиятини янада чукур, янада теран идрок этолмаётганидан озор чекади.

Мухтарам форумдошлар!

Навбатдаги сухбатдошимиз адиб, публицист, адабиётшунос - фикрга ташна зиёли Хуршид Дустмухаммаддирлар.
Демак, ижодкорлар билан буладиган маърифий сухбатларимиз давом этади...

[Nigora Umarova]

Ассалому алайкум Хуршид ака!
Авваламбор форумимизга хуш келибсиз!
Сухбатимиз маънавият, маърифат, ижодкор ва ижод хакида булади.
Хисобли умрнинг уз фасллари бор, бизнинг замондошларимиз эса, мана, ун йилдан ошдики, кайта англаш фаслида яшамокда. Дунёни кайта англаш имконига- изтиробу кувончларга тула бу саодатли дамларга етказгани учун хам Яратганга беадад шукр!
Фикрлаш эркинлиги... Сизнингча у нима?

[Xurshid Dustmuhammad]

Сообщение от Nigora Umarova

Фикрлаш эркинлиги... Сизнингча у нима?

Ассалому алайкум!
Нигорахон, биласизми дунёда фикрлаш эркинлигидан кура буюкрок неъмат йук. Фикри озод булмаган одамнинг узи озод хисобланмайди. Турли заминий кучлар одамни истаган куйига солиши мумкин, хатто унинг тафаккурига зулм утказишдан тоймаслиги мумкин, лекин энг каттол шароитда хам фикр_озоддир!
Фикрни бугишдан кура тубанрок, разилрок гунох йук, аммо-лекин фикрдан кура буйсунмасрок куч хам йук. Куз очган, "оёкка" туриб олган фикр-фикр эгасидан хам кудратли, энди у теварак - атрофдаги одамларга, дунёга, бутун оламга уз таъсирини утказа бошлайди. Жисм улади, лекин фикр колади. Хар кандай заминий ёвуз куч хам фикрни улдиришга ожизлик килади.
Чунки фикр- илохий, самовий ходисадир!

[Husen]

Ижод ахлининг бошкарув тизимида, қисқаси сиёсатда фаолият юритишини шахсан ўзингиз қандай қабул қиласиз?
Чунки, сиёсат ва ижод назаримда, бир-бирига қарама қарши бўлган манфий ва мусбат қутбларни эслатади.
Ижодкор саройда эмас, халқни орасида юргани маъқул эмасми?

[Xurshid Dustmuhammad]

Сообщение от Husen Tangriyev

Ижод ахлининг бошкарув тизимида, қисқаси сиёсатда фаолият юритишини шахсан ўзингиз қандай қабул қиласиз?
Чунки, сиёсат ва ижод назаримда, бир-бирига қарама қарши бўлган манфий ва мусбат қутбларни эслатади.
Ижодкор саройда эмас, халқни орасида юргани маъқул эмасми?

Бу – азалий савол. Уни баъзан, “шох ва шоир”, “шох ва дарвеш” кабилида хам ифодалашган. Тўгри, сиёсат билан бадиий ижод табиатан бир-биридан йирок тушунчалар. Бу йироклик нимада кўринади? Хаёт, одамлар, муносабатлар, вокеа-ходисалар хакида сиёсатнинг ўз мезон ва ўлчамлари бор, бадиий ижоднинг ўз мезон ва ўлчамлари бор. Аксарият холларда ана шу икки кутб максадлари ва нуктаи назарларини аралаштириб юборамиз-да, нотўгри ва асоссиз хулосалар чикарамиз, тушунмовчиликлар келиб чикади, бошимиз котади. Вахоланки, уларнинг хар биридан ўз жойида, ўз талабларидан келиб чикиб иш тутилса, олам гулистон!
Ижодкор саройда эмас, халкнинг орасида юриши маъкуллиги хакида. Кечирасиз, саройда кимлар ишлайди, кимлар фаолият юритади? Шу халк вакиллари эмасми? Улар хам ўз халкимизнинг бир кисми эмасми? Колаверса, саройда юрган мансабдорнинг кенг халк оммасидан узоклашиб кетиш-кетмаслиги унинг виждонига, ундаги адолат туйгусига боглик. У истаган вактда кўчага чикиши, оддий одамлар окимига кўшилиб кетиши, ўша мухитда нафас олиб, ўша мухит “об-хавоси”дан бохабар бўлиши катта муаммо эмас. Шахсан ўзимга келсак, юкори идоралар оламини билиб-билмай калам тебратиб юраверганимда кўплаб хаётий хакикатлардан бебахра ўтиб кетган бўлар эдим деб хисоблайман.

[Xurshid Dustmuhammad]

Мустакиллик бизга ана шу бемисл мархаматни кайтариб берди. Хар бир инсонга бу ёруг оламнинг энг олий хакикатларини англаб етиши учун имкон яратди. Хаётнинг энг олий хикматларини белгилаб яшай олмай яшаш накадар аянчли эканини, зуравон ва ёлгон хакикатларга алданиб умр совуриш накадар кечирилмас фожиаларга олиб келиши мумкинлигини намоён этди.

[Masud Mahsudov]

Assalamu alaykum, Xurshid aka... Avvalambor forumimizga xush kelibsiz

Сообщение от Xurshid Dustmuhammad

Мустакиллик бизга ана шу бемисл мархаматни кайтариб берди. Хар бир инсонга бу ёруг оламнинг энг олий хакикатларини англаб етиши учун имкон яратди. Хаётнинг энг олий хикматларини белгилаб яшай олмай яшаш накадар аянчли эканини, зуравон ва ёлгон хакикатларга алданиб умр совуриш накадар кечирилмас фожиаларга олиб келиши мумкинлигини намоён этди.

Ya'ni, Mustaqillikka qadar yozuvchi/shoirlarda bugunchalik erkinlik yo'qmidi?... Siz erkinlik deb aytayotgan, aslida esa nisbiy tushuncha bo'lgan chegaralanishlar hamma davrga ham xos emasmikin?...

Savol: Bugungi kunda nega yengil-yelpi asarlarning yomg'irdan keyin chiqqan qo'ziqorindek chiqib ketishiga yo'l qo'yilayapti? Yozuvchilar uyushmasida kitobxonlarga taqdim etilayotgan asarlarni ko'rib chiqish yuzasidan biror qo'mita faoliyat yuritadimi?

[Husen]

Сообщение от Masud Mahsudov

Bugungi kunda nega yengil-yelpi asarlarning yomg'irdan keyin chiqqan qo'ziqorindek chiqib ketishiga yo'l qo'yilayapti?

Бунда халқимиз ҳурматини қозонган ёзувчи адибларимизнинг ўзларининг ҳам тузукина ҳиссалари борга ўхшайди. Масалан, бир курсдошимиз бир куни томдан тараша тушгандек, "қиссам чоп этилди" дея китобини дарсга олиб келиб ҳаммага тарқата бошлади. Биз эса унинг қисса ёзишга лойиқ даражада истеъдоди борлигидан бехабар эканмиз. Кейинчалик, сирини сезиб қолдик - қиссани катта пул эвазига мен ҳурмат қилган ёзувчиларимиздан бири ёзиб берган экан.
Яна бир ёзувчи бутунлай бошқа бир тахаллус билан ҳар куни у ёки бу сариқ матбуот сахифаларида хикоялари билан пайдо бўлади. Беихтиёр хикоя ишлаб чиқарувчи фабрика дейсиз...
Аммо, ўз тахаллуси билан эълон қиладиган асарларини булар билан солиштирсанггиз, ўз тахаллусидаги асарларнинг савияси анча юқори эканлигига гувоҳ бўласиз.
Аксарият, ёзувчиларимиз эса сариқ матбуот нашрларига сармоя киритиб, даромад ҳам қилмоқдалар. Суҳбатдошимиз ҳам ушбу мулоҳозаларга қўшиладиларми?

[Husen]

Сообщение от Husen Tangriyev

Бунда халқимиз ҳурматини қозонган ёзувчи адибларимизнинг ўзларининг ҳам тузукина ҳиссалари борга ўхшайди. Масалан, бир курсдошимиз бир куни томдан тараша тушгандек, "қиссам чоп этилди" дея китобини дарсга олиб келиб ҳаммага тарқата бошлади. Биз эса унинг қисса ёзишга лойиқ даражада истеъдоди борлигидан бехабар эканмиз. Кейинчалик, сирини сезиб қолдик - қиссани катта пул эвазига мен ҳурмат қилган ёзувчиларимиздан бири ёзиб берган экан.
Яна бир ёзувчи бутунлай бошқа бир тахаллус билан ҳар куни у ёки бу сариқ матбуот сахифаларида хикоялари билан пайдо бўлади. Беихтиёр хикоя ишлаб чиқарувчи фабрика дейсиз...
Аммо, ўз тахаллуси билан эълон қиладиган асарларини булар билан солиштирсанггиз, ўз тахаллусидаги асарларнинг савияси анча юқори эканлигига гувоҳ бўласиз.
Аксарият, ёзувчиларимиз эса сариқ матбуот нашрларига сармоя киритиб, даромад ҳам қилмоқдалар. Суҳбатдошимиз ҳам ушбу мулоҳозаларга қўшиладиларми?

Мулоҳаза тарзида ёзилган ушбу постимиз сўнггида ҳам савол билан мурожаат қилган эдик. Назардан четда қолмайди деган умиддамиз! Олдиндан раҳмат.

[Xurshid Dustmuhammad]

Сообщение от Husen Tangriyev

Бунда халқимиз ҳурматини қозонган ёзувчи адибларимизнинг ўзларининг ҳам тузукина ҳиссалари борга ўхшайди. Масалан, бир курсдошимиз бир куни томдан тараша тушгандек, "қиссам чоп этилди" дея китобини дарсга олиб келиб ҳаммага тарқата бошлади. Биз эса унинг қисса ёзишга лойиқ даражада истеъдоди борлигидан бехабар эканмиз. Кейинчалик, сирини сезиб қолдик - қиссани катта пул эвазига мен ҳурмат қилган ёзувчиларимиздан бири ёзиб берган экан.
Яна бир ёзувчи бутунлай бошқа бир тахаллус билан ҳар куни у ёки бу сариқ матбуот сахифаларида хикоялари билан пайдо бўлади. Беихтиёр хикоя ишлаб чиқарувчи фабрика дейсиз...
Аммо, ўз тахаллуси билан эълон қиладиган асарларини булар билан солиштирсанггиз, ўз тахаллусидаги асарларнинг савияси анча юқори эканлигига гувоҳ бўласиз.
Аксарият, ёзувчиларимиз эса сариқ матбуот нашрларига сармоя киритиб, даромад ҳам қилмоқдалар. Суҳбатдошимиз ҳам ушбу мулоҳозаларга қўшиладиларми?
Мулоҳаза тарзида ёзилган ушбу постимиз сўнггида ҳам савол билан мурожаат қилган эдик. Назардан четда қолмайди деган умиддамиз! Олдиндан раҳмат.

Ёзувчи, журналист ёки оддий бир каламкаш сифатида халкнинг хурматини козониш хар кимга хам насиб этавермайди. Халкнинг хурмати мисколлаб йигилади, афсуски уни бой бериш худди хозирги бозорларда пул сарфлашга ўхшаш – жуда осон! Ўзини ёзувчиман деб билган одамлар бу хакикатни мендан хам яхши ва чукуррок тушунишади. Бордию, кимдир шуни ўзига раво кўраётган бўлса, чин маънодаги ижод нуктаи назаридан окламаслик мумкиндир, лекин бир банда сифатида унга маломат тоши отишдан ўзимни тийган бўлур эдим.
Одамлар бозор муносабатларига кўникиш жараёнида кай кўчаларга бош сукиб кўрмаяптилар! Ахли калам хам ўша одамлар катори одам... Кимгадир асар ёзиб бериш, тахрир килиб бериш ёки “сарик” матбуотда катнашиш ўзича гунох эмас, аксинча истеъдодли инсоннинг оммабоп нашрга ёрдамлашиши катта мехнат талаб килади, пиравордида ўша оммабоп нашр савиясининг ортишига кўмаклашади.