[Без оффтопа] Мактабларда информатика дарси/дарсликлари

[OmoN]

Ўтган йили (балки ундан олдинги йилдир, короче Беҳзод Саидов танловда ноутбук ютиб олган йил) танловда қатнашиш учун қуйидаги "мақола"ни тайёрлагандим. "Мақола"нинг савияси расво бўлгани учун жюри аъзоларининг вақтларини бекорга сарфламасликлари учун танловда қатнашмаганмандим.

Ўрта мактабларда информатика дарси.

Бу мақолани ёзишимдан асосий мақсад, ўрта мактабларда ўтиладиган дастурлаш тилини таҳлил қилиш ва мутахассис сифатида информатика қитувчиларига айрим тавсиялар бериш эди. Лекин ўрта мактабнинг 5-8 синфларигача мўлжалланган дарсликларни кўриб чиқиб фикримни бироз ўзгартиришга қарор қилдим.
5 ва 6 синфлар дарсликларини кўриб чиқиб дарсликлар муаллифларининг машаққатли меҳнатлари самарасига гувоҳ бўлдим. Чунки дарсликлар мукаммал тарзда эътирозга ўрин қолдирмайдиган даражада тайёрланган. Улардаги мавзулар қулай кетма-кетликда жойлашган бўлиб ўзлаштириш учун жудаям қулай. Мавзуга оид амалий машғулотлар эса ўқувчилар билимини мустаҳкамлашда катта самара беради.

5-синф дарслиги

Дарсликда ёритилган Paint дастури билан ишлаш 5-синф ўқувчиларининг ёшига мос тарзда берилган. Бу ўқувчиларни информатика фанига қизиқтиришда катта ёрдам беради деб ўйлайман.

6-синф дарслиги

Бу дарсликда асосий эътибор матн муҳаррирларига, хусусан MS Word дастурига қаратилган бўлиб, бу дарслар 5 синфда Windows операцион тизими билан танишган ва Paint дастури билан ишлашни ўрганган ўқувчилар учун қийинчилик туғдирмайди. MS Word матн муҳарририда ҳужжатлар тайёрлаш ва матн устида турли амаллар бажариш(матн форматини ўзгартириш, нусха олиш, бошқа жойга кўчириш), жадваллар ҳосил қилиш, расмлар жойлаштириш батафсил келтириб ўтилган.

7-синф дарслиги

6-синф дарслигини кўриб чиқиб, 7-синф дарслигида MS Office пакетининг яна бир ажралмас қисми бўлган MS Excel ҳақида гап кетса керак деб ўйлагандим. Лекин дарсликнинг мундарижасига кўз югуртириб MS Excel га тегишли ҳеч қанақа мавзу тополмадим.
1-дарс: Информатика фани нимани ўрганади.
Бу дарсда информатика фани ва ахборот(информация) ҳақида умумий тушунчалар берилган.
Шу ерга келганда битта савол пайдо бўлди. 7-синфда “Информатика фани нимани ўрганади” деган мавзу бўлса ўқувчилар 5 ва 6 синфларда қайси фанни ўқишган?
2-дарс: Ахборотнинг кўринишлари, хусусиятлари ва турлари.
Бу дарсда ахборот тушунчаси кенгроқ ёритилган бўлиб, ахборотнинг кўринишлари, хусусиятлари ва турлари батафсил тушунтирилган. Шу билан бирга ахборотлардаги қонуниятлар ҳам бажариладиган машқларда келтириб ўтилган.
3-дарс: Ахборотлар устида бажариладиган амаллар.
Бу дарсда асосан ахборотли жараёнлар, ахборот устида бажариладиган амаллар, уларни ташувчи воситалар, ахборотни қайта ишлаш ва узатиш ҳақида керакли маълумотлар мисоллар билан берилган.
4-дарс: Ахборотларни кодлаш.
Яъни ахборотларни “бегона кўзлардан пана қилиш”. Аввалги ўқув йилларида Paint ва MS Office дастурларини ўрганган ўқувчилар бу йил ахборотларни кодлашни ўрганиши керак. Бу мавзу анъанавий Морзе алифбоси, ҳарфларни тартиб рақамлари билан алмаштириш ва аралаштирилган алифбо усули ёрдамида ёритилган. Шахсан мен бу мавзу 7-синф ўқувчилари учун ортиқча деб ҳисоблайман. Ахборотларни кодлаш олий ўқув юртларида махсус фан сифатида ўтилади-ку. Тўғри, ҳамма нарсани болаликда ўрганиб қўйган маъқул, лекин, ўқувчиларнинг ҳаммаси келажакда информатика соҳаси бўйича мутахассис бўлмайди-ку. Масалан, доктор ёки тикувчига ахборотни кодлашнинг нима кераги бор?
5 ва 6 дарслар бутунлай саноқ системалари ва улар устида амаллар бажаришга бағишланган.
Яна ўша “ота-боболаримиздан қолган” саноқ системалари. Яъни “0 “ва “1”лар кетма-кетлиги. 7-синф ўқувчиларининг бошини саноқ системалари билан қотиришнинг нима кераги бор? Ундан кўра юқорида айтиб ўтганимдай MS Excel дастури ёки компьютерга янги дастурлар ўрнатиш каби кўпроқ қўл келадиган билимлар ўргатилса мақсадга мувофиқ бўлмайдими? Тўғри, компьютерда барча ахборотлар ва амаллар иккилик саноқ системаси асосида сақланади ва амалга оширилади. Лекин шуни деб ҳамма фойдаланувчилар саноқ системаларини билиши, сонларни бир саноқ системаларидан иккинчисига ўтказа олиши, ва улар устида амаллар бажара олиши шарт эмас-ку. Масалан оддий бир котиба иккилик саноқ системасини мукаммал билгани билан MS Office дастурлар пакетини, хусусан MS Word , MS Excel, MS Power Point ва MS Outlook дастурларида ишлашни билмаса ҳеч қаердан иш тополмайди. Дарсликда эса иккилик саноқ системаси камлик қилгандай қадимги мисрликлар ва мексикаликларнинг рақам ва сонлари ҳам келтириб ўтилган.

8-синф дарслигида 7-синф дарслигидага баъзи мавзуларни айнан такрорлаган. Масалан 8-синф дарслигидаги 4-дарс 7-синф дарслигидаги 5-дарсдан ал-Хоразмийнинг расми билан фарқ қилиб турибди. Ҳатто қадимги мисрликлар ва мексикалик ацтекларнинг рақам ва сонлари ҳақида келтирилган мисоллар ҳам бир хил. Битта нарсани икки синфда айнан такрорлашнинг нима кераги борлигини тушунишга менинг ақлим камлик қилди.
Бу дарсликда ҳам саноқ системалари ҳақида батафсил маълумот берилган. Фақатгина 3-боб, 11-дарсдан бошлаб компьютерлар ҳақида маълумот бериш бошланган. Эътибор беринг, 5-синфда Paint дастури, 6-синфда MS Word матн процессорини ўрганган болалар 8-синфга келиб 3-йилдан бери ўрганиб келаётган компьютерлар ва уларнинг тарихини ўрганишмоқда. Саноқ системалари шунчалик муҳим нарсами? Наҳотки ўрта мактабда бир ярим ўқув йили давомида ўрганилиши шарт бўлган даражада муҳим бўлса?
8-синф дарслиги фақатгина ахборт ва саноқ системалари билан чегараланиб қолмаган. Унинг 5-бобидан бошлаб ўқувчилар 6-синфда ўзлаштирган матн муҳаррирлари ва матн процессорлари ҳақидаги мавзулар бошланган. Битта мавзуни икки синф дарслигида такрорлашнинг нима кераги бор эди? Балки ўқувчилар 6-синфда ўрганганларини 7-синфда саноқ системалари ҳақида бош қотираётиб унутиб қўйганликлари учундир?
9-синф дарслигини тополмаганим учун кўриб чиқолмадим. Балки 9-синф дарслигида мен айтган MS Excel ва MS Power Point дастурлари ўргатилгандир...

[Abdurohman]

OmoN, бек сиз билан тортишиш ниятим йогу, лекин сизга бир савол бермокчи эдим.. Бу билан нима демокчисиз?!...
Менинг фикримча, бу форум, блог эмаски, сиз бошингиздан утказган хар бир муаммони "масалани" кутариб чиксангиз... Форумни охирги ойларда укиб, менга шунака "иммунитет" хосил булдики.. канча бу ерда фикр мулохаза юритсангиз, барибир бефойда экан.. Яхшиси ким нима деётган экан деб шундайга куз югуртириб утаман. Лекин ...

[OmoN]

Сообщение от diploboy

Бу билан нима демокчисиз?!...

Информатика дарсликларини қайта кўриб чиқиш керак демоқчиман.

Сообщение от diploboy

Менинг фикримча, бу форум, блог эмаски, сиз бошингиздан утказган хар бир муаммони "масалани" кутариб чиксангиз...

Бу мени бошимдан ўтган муаммо эмас. Агар постни бошидан бошлаб ўқиган бўлсангиз мақола нима мақсадда ёзилгани ҳақида гапирганман.

[Colorado]

Сообщение от diploboy

OmoN, бек сиз билан тортишиш ниятим йогу, лекин сизга бир савол бермокчи эдим.. Бу билан нима демокчисиз?!...
Менинг фикримча, бу форум, блог эмаски, сиз бошингиздан утказган хар бир муаммони "масалани" кутариб чиксангиз... Форумни охирги ойларда укиб, менга шунака "иммунитет" хосил булдики.. канча бу ерда фикр мулохаза юритсангиз, барибир бефойда экан.. Яхшиси ким нима деётган экан деб шундайга куз югуртириб утаман. Лекин ...

Мени хам танкид килишга, бахо беришга ва акл ургатишга иштахам зур. Лекин хар сафар уйлайман, узим нима иш килдим, кулимдан нима келади ....
Шунинг учун ОмоН ни пости уринли ва фойдали деб хисоблайман.
Келинг, сизам "акилли" фикр юритинг шу мавзуда, биз эса олкишлаймиз

[Abdurohman]

Сообщение от Colorado

Мени хам танкид килишга, бахо беришга ва акл ургатишга иштахам зур.

Мен танкид килиш учун ёзганим йук. OmoN, бек мени кандай "танкидчи" эканлигимни биладилар.

Сообщение от Colorado

Келинг, сизам "акилли" фикр юритинг шу мавзуда, биз эса олкишлаймиз

Мен бу мавзуда тухтовсиз фирк юритишим мумкин. Лекин бир нарсага 100% ишончим комилки, мен бу ерда ёзган барча фиркларим, шу форумнинг логига колиб кетади, фойдаси булмайди. Чунки бу форумни хар ким хам укимайди. Яна бир нарсаки, ёши утган домлоларга интернетнинг умуман кераги йук. Жон куйдуриб ёзиш бефойда.
Фикрларимга келадиган булсак, бейсик ва паскални дасрликлардан олиб ташлаш кераклигини хатто уша ДОМЛОЛАР хам билишади. Куп маротаба АСМ олимпиадаларига борган эдим. Хар гал бу мавзу кутарилади ва "Кейинги йили хар киламиз" деб жавоб беришган. Мана карангки, кейинги йилнинг 4 таси утиб, 5 чиси хам келиб копти. (Хар йили Октябр ва Ноябр ойининг охирларида АСМ олимпиадалари булиб утади)...

[OmoN]

Сообщение от diploboy

Фикрларимга келадиган булсак, бейсик ва паскални дасрликлардан олиб ташлаш кераклигини хатто уша ДОМЛОЛАР хам билишади. Куп маротаба АСМ олимпиадаларига борган эдим. Хар гал бу мавзу кутарилади ва "Кейинги йили хар киламиз" деб жавоб беришган. Мана карангки, кейинги йилнинг 4 таси утиб, 5 чиси хам келиб копти. (Хар йили Октябр ва Ноябр ойининг охирларида АСМ олимпиадалари булиб утади)...

Бейсик ва Паскални дасрликлардан олиб ташлаш ҳақидаги фикрингизга қўшилмайман. Булар мактабда дастурлаш асосларини (ўзгарувчилар, константалар, тармоқланувчи жараёнлар, такрорланувчи жараёнлар...) ўргатиш учун бемалол ярайдиган дастурлар (мен кўпроқ Паскал тарафдориман нимагалигини билмадим). Менимча мактабларда ўқувчиларда дастур ва дастурлаш ҳақида бошланғич тушунча берилади. Қайси тил ёрдамида тушунтирилиши унчалик ҳам муҳим эмас (агар юқори даражадаги тиллардан фойдаланилса албатта. Мен учун Паскал айни муддао).

[Abdurohman]

Сообщение от OmoN

Бейсик ва Паскални дасрликлардан олиб ташлаш ҳақидаги фикрингизга қўшилмайман. Булар мактабда дастурлаш асосларини (ўзгарувчилар, константалар, тармоқланувчи жараёнлар, такрорланувчи жараёнлар...) ўргатиш учун бемалол ярайдиган дастурлар (мен кўпроқ Паскал тарафдориман нимагалигини билмадим).

Кушилмайман. Чунки Институтга келиб хам шу армисок Паскал ва Бейсик дастурлари яна кайтадан давом этттирилади. АСМ га келиб эса Делфи да ишлаш мумкин эмаслигини эслатишади. С++ эса 4 курс 2 семестирида бошланади. (Диплом ишлари билан бирга..) Шу шу.. биздан Билл Гейтс ва Марк Цукенберглар "якин" орада чикади..

Сообщение от Bekmirzo

Gapingizning shu joyi ja qo'pol chiqibdi-da domlalarga nisbatan...

Хм.. "ДОМЛО"лар шогирдларига берган жавобларичи?!..

[Bekmirzo]

Сообщение от diploboy

...
Хар гал бу мавзу кутарилади ва "Кейинги йили хар киламиз" деб жавоб беришган.
...

Оффтоп:

Gapingizning shu joyi ja qo'pol chiqibdi-da domlalarga nisbatan...

[Manuchehr]

[/QUOTE]Фикрларимга келадиган булсак, бейсик ва паскални дасрликлардан олиб ташлаш кераклигини.....
[/QUOTE]

Бундай хулоса чикаришдан олдин BASIC дастурлар тилининг мазмун мохиятини тушуниш ва таржимасига эътибор бериш мақсадга яқинроқ бўлармиди? Мактаб таълимида ўқувчи ёшларда бошланғич дастурлаш асослари ўргатилади. BASIC ва PASKAL дастурлаш тили бошловчилар учун энг қулай ва содда дастурлаш тиллари бўлиб ёшларни дастурлашга йўналтириш учун мақбул танловдир. Қолаверса бизни Республикамизда таълим турлари кетма-кетлигига амал қилинган ҳолда хар бир мавзу оптималлаштирилган яъни мактаб таълимида берилган бошланғич тушунча (дастурлаш масаласида) ўрта-махсус касб ҳунар тизимида чуқурлаштириб ўқитилади. 18 ёшли шахснинг дастурлаш борасидаги тушунчаси билан 5-8 синф ўқувчисининг тасаввури, фикрлаши, лаёқат ва қобилияти бир хил маслиги ҳар ҳолда сир бўлмаса керак. Шу нақтаи назар билан қарайдиган бўлсак, бир бўғинни таҳлил қилишдан олдин кетма-кетликда ҳамма бўғин маълумотлари билан танишиш мақсадга мувофиқ бўлар эди. Сиз назарга тутаётган бошқа дастурлаш тиллари ўқувчи-ёшларнинг касб-ҳунарга йўналтириш жараёнида ўрганилиб уларнинг танловига кўра кейинги таълим босқичида ўргатилиши мумкинлигини ёдда сақлашимиз керак. АКТ йўналишидаги касб-ҳунар коллежларида бошқа дастурлаш тиллари ўргатилади. Информатика ва АКТ фанларини ўқитиш 5 синфдан эмас балким компьютер ҳақидаги тушунчалар мактабгача таълим тизимидан бошлаб ўргатилади. Ўзбекистонда узлуксиз таълим тизимини таҳлил қилмасдан туриб таълимнинг бир бўғини ҳақида хулоса чиқариш адолатсизлик бўлади. Интернетда, форумда ҳар хил фикрларни олға суриш мумкин ҳамда осондир. Бироқ бу билан бир тизим ҳақидаги бир-неча интернет шайдоларини чалғитиш яхши нарса эмасдир. Дунёнинг эксперт-мутахассислари таълимнинг "Ўзбек модели"ни тан олиб турганда бу билдирилган фикр асоссиз ва хато деб уйлайман!!! Зеро ки таҳлил таълим тизимининг кетма-кетлигида олиб борилмаган. Билдирилган фикр бир китобдаги асарнинг ўртасидан 4 варақ олиб ўқиш ва хулоса чиқариш билан бирхилдир.

[Гани Ражабов]

Omon informatika darsligi haqidagi fikrlaringizga to'liq qo'shilaman.