Мактаб ўқувчисига уяли телефон керак...ми?
 

Ҳаммамизга маълумки, ҳозирги кунда мобил телефони, яъни уяли телефон жудаям кенг тарқалиб, оммалашган даври. Кўча-куйда кимни кўрманг, деярли ҳамманинг қўлида уяли телефон кўрасиз. У ким, нафақат сотувчи, оддий одам, ҳайдовчи, талаба, балки мактаб ўқувчиларида ҳам учратамиз.
Яқинда бир воқеани гувоҳи бўлдим. Бир мактаб ўқувчиси уйига бориб онасига "Сотка" олиб беринг дея дағдаға қилган. Нима эмиш, мактабда фақат шундагина телефон йўқ экан. Шунинг учун у ҳам телефонли бўлишни ҳохлаб қолибди. Онаси ҳозир унга телефон олиб беришга имкони йўқлигини ва керак бўлса ўзи пул топиб олишини айтгач, вақтинчалик мактабга бормасдан мардикорлик қилиб пул ишлаб, орзусига эришибди. Ҳўш энди у уяли телефонни нима қилади? Кимлар билан гаплашади? Қандай муҳим иши борки, унга телефон керак? Нима деб ўйлайсиз, худди шундай ҳолатлар ҳам болаларни заҳарламаяптимикан?:crank:

Гап телефоно бор йуки йуклигида эмас. Бу хар кимнинг хохишига боглик. Гап ундан кандай фойдаланишида.
Мисол учун, талабага калькулятор ёки компьютер керак ми? деган савол йук ку.

Янада хар бир шахс-талаба узининг мулки-телефон билан нима килиши ва ким билан гаплашиши унинг шахсий иши. Бунга аралашиш ёки очик мухокома килиш конунимизга зид.

Кечирасиз, ман ҳали балоғатга етмаган мактаб болалари ҳақида гап очдим. Тўғри айтганингиздек, ўзини йўлини топганларни ишига аралашиш қонунимизга зиддир, лекин эндигина ўсиб келаётган болаларга аралашмасак, қай йўлдан кетиши мумкин?

"Мактаб укувчисига уяли алока воситаси керакми ёки йук?" - бу масалага кай тарика ёндошишимизга боглик.

Демак, бу давр талаби.


Боланинг тенгдошларида бор нарсани узида хам булишини хохлаши табиий хол. Бирок бу уринда она керак булса фарзанди узи пул топиб олиши кераклигини айтиб, нотугри иш килибди. Бола бу пулни угирлаб телефон олганида нима киларди?! Тагин хам халол йул билан мехнат килиб олибди. Бирок мактабга бормай бу ишни килиши...
Мана мактабга бормасликнинг бир сабаби.

Уяли алока воситасидан ота-она фарзандидан вакт-бевакт хабар олиб туриши , назорат килиши учун керак. Болаларга улардан тугри фойдаланиш этикетини ургатиш даркор.

Талабалар эмас, ўқувчилар хакида гап кетмокда.

Уяли телефон керакми?
Калкулятор ёки компютер керакми?
Бу иккала савол ўртасида ер билан осмонча фарк бор. Калкулятор ёки компютер ўқиш фаолиятида кўп аскотиши мумкин. Шу боис, ундан фойдаланган ўқувчи ёки талабага каттакон рахмат. Аммо, телефон?!!! Хусусан, ўқувчидан мобил телефон бўлиши - уни ўқишдан факат ва факат чалгитади.
Масалан, мен ўқитувчиман. Иқтисодий қурбим мобил телефонга етмайди дейлик. аммо, ўқувчиларим кўз олдимда мобил телефонини кўз-кўз қилиб ўтирса... Ўқитувчи ҳам одам. Бу мени рухиятимга таъсир қиладими? Қилади!!! Бу эса педагогик фаолятимда - дарс бериш жараёнида самарадорликка путур етказадими? Етказади!!! Ана энди битта мактанчок ўқувчининг деб натижада бошқа синфдошларининг яхши ўқишига хам путур еткзиб қўйишим мумкин.
Муаммони биттагина ўқитувчи мисолида очдим. Ўша ўқувчининг синфдошларига бўладиган таъсири ҳақида ҳали гапирмадим.

Агарда аралашиш зарур булса, бундай холатда факат ота-онаси оркали таъсир этиш мумкин. Чунки усмрлага ота-онаси жавобгар

Мани кизим 4 синфда укийди. Тугилган кунимга телефон олиб беринг деб илтимос кивотди. Анчадан бери ман билан ойиси шу хакда уйлаб юрибмиз, лекин бир карорга келмадик хали. Гап шундаки, кизимиз мусика мактабида хам укийди, бундан ташкари яна ракс тугарагига катнашади. Мактаб уйимиздан 2 бекат нарида. Биз кизимиз билан доим алокада булишни хохлаймиз. Айникса, бу фикр, болаларни кимдир кайсидир мактабда олиб кочибди деган миш-мишларни эшитганда жуда тез пайдо булади. Ман уйлайманки, шу жихатдан, яъни ота-она уз фарзанди билан доим алокада булиши жихатидан мобил телефон жуда кулай ва шунинг учун мобил телефон мактаб укувчилари учун хам керак. Иккинчи томондан, мобил телефон боланинг укишига салбий таъсир килиши мумкин.

Биласизми, қишлоқ жойларида болалар кўз-кўз қилиш учунгина олиб юришади. Уларнинг отасида ёки онасида бунақа телефон йўқ, лекин фарзандини қўлида бор. Қолаверса у ёғларда, ўзи кичкинагина қишлоқ бўлсада ота-она фарзандидан хабар олиб туриши учун телефон олиб бермайди ҳам ва унчалик ҳавотирга ўрин ҳам йўқ. Узр ман бошида воқеани тўлиқ баён қилмаган эканман, мана шу воқеа ҳам айнан ўша кичкинагина қишлоқда содир бўлган эди. Ҳўш шаҳардаку майли ҳавотирланиб телефонлашиб турса, қишлоқларда нима керак? Ҳамма билади, уяли телефон деганини минути пул бўлса, бекордан- бекорга сарф-ҳаражат қилиш яхшимикан?

Бир пайтлар мактабда укиганимизда бизга калькулятордан фойдаланишни маън этишганди. Хисоб- китобни онгимизда килардик.

Фикрингиз асосли. Бу ерда сиз укувчиларни кибр-хавога берилиб кетиши хакида ташвишланмокдасиз.
Дарс бошланишидан олдин укувчига уяли алока воситасини учириб куйиш кераклигини айтсак, яхши булади. Уларга телефондан фойдаланиш маданиятини ургатиш керак .

Бу мавзуда телефоннинг бор йуклиги, талабага калькулятор ёки компьютер керак ми?деган маънода мавзу очилмаган деб уйлайман.Балким мактаб болалари уяли телефонни нима қилади? Кимлар билан гаплашади? Қандай муҳим иши борки, унга телефон керак? Нима деб ўйлайсиз, худди шундай ҳолатлар ҳам болаларни заҳарламаяптимикан?Деган саволлар билан мурожат килган агарда кузларим алдамаётган булса албатта.
Бу мавзу, албатта долзарблигига шубха йук.Мениниг фикримча мактаб болаларига уяли телефонни асло хожати йук.

Демак, ота-она бу ерда боласининг кайсидир жихатдан хавойи булишига "уз хиссаси" ни кушмокда.

Юкоридаги фикрларни биз шахар нуктаи назаридан тахлил килдик.

Юкорида ман уз фикримни билдирдим. Шу хакда нима дейсиз? Такдирида нима булса шуни куради деб уз холига куйган яхшими еки мобил телефон оркали алокада булган яхшими? (Албатта, молиявий масала бу ерда ахмиятга эга эмас.)

Мана ўзингизни "кимдир кайсидир мактабда олиб кочибди деган миш-мишларни эшитганда" деган гапингиздан келиб чиқсак, у ҳали ёш бола бўлса, устига-устак телефон олиб бердингиз ҳам дейлик, қизингиз телефонини йўқотиб қўймаслигига, ўғирлатиб қўймаслигига кафолат бера оласизми? Буниси ҳам майли, кичкинагина бир қизчада мобил телефони, кимни эътиборини ўзига жалб қилмайди? Сиз қизингизни осойишталигини ўйлаб телефон олиб берасиз. Лекин ўша ўғирловчи ўғрилар ҳам нимасинидир кўриб, ўзини манфаатини кўзлаб, пул ундириш мақсадида ўғирласа керак. Аввало худо кўрсатмасину, бундай ҳолат бўладиган бўлса қизингиз сизларга телефон қилишга улгуради деб ўйлайсизми? Аксинча ўзингиз шунақа бўлишига сабабчи бўлмасмикинсиз?
Яна бир нарса, бу уяли телефоннинг зарарлари ҳақидаям билсангиз керак? Яқинда мана шунинг зарари туфайли бир инсон оламдан ўтибди. Ёш болани ҳозирдан зарарлаш яхшимикан? Бу нарсаларданам хабарингиз бўлса керак?

Уяли алокадан мунтаззам равишда 10 йил фойдаланиш инсон эшитиш йулларининг саратон хасталигига йуликиш эхтимолини 50-60 % гача оширар экан. Олимлар буни катта одамлар мисолида урганган. Демак, ёш болаларда, тула ривожланмаган организмларда бу касалликларга йуликиш учун 10 йилни кутиш хам шарт булмаса керак.

Юкоридаги фикирларингизга JasurBek Urinboev дан менимча етарли даражада жавоб олган булсангиз керак деб уйлайман.Молиявий жихатини хисобга олмаган,аммо унинг зарарини айтмайсизми. Аввалом бор худони узи асрасин.

Такдирида нима булса шуни куради деб кул ковуштириб туриш хам яхши эмас албатта,аммо унинг мобил телефон оркали алокада булиб туриш болага зарарли.

Мани саволимга жавоб берган хамма шахсларга миннатдорчилигимни билдираман. Аммо, сизларнинг фикринга кушилмайман. Аввало, зарар тугрисидаги фикрларингизга. Агар малол келмаса зарар тугрисидаги фикрларингизни исботловчи далилларни келтирсанглар. Линк борми? :)
Мани фикрим, мобил телефонни зарари телевизор зараридан куп булмаса керак. Атроф мухитнинг ифлосланишидан келадиган зарар, мобил телефон келтирган зарардан купрок булса керак. Ва х.к.
Мунозора учун рахмат.

Аслида ҳамма инсоннинг ўзини фикри бўлади, ўзи ҳохлаганини қилади. Зарарлари тўғрисида юқорида Ҳусен Тангриев қисқача маълумот бериб ўтган, манимча шуни ўзи етарли бўлса керак. Ҳўп телевизор зарари, атроф муҳит ифлосланишидан келадиган зарарга қўшимча қилиб телефон зарарини ҳам қўшиб қўйдик ҳам дейлик. Лекин зарар кўпайса кўпайдики, камайиб қолгани йўқ. Агар ҳамма зарарларни ўзимизга қабул қилаверсак, унда инсон баданига АНТИВИРУС ўрнатиш керак бўлиб қолмасмикан?

Mening fikrimcha maktab o'quvchisiga uyali telefon tutish zarar qilmasa kerak. Chunki ota-ona o'z farzandini maktabda yurgan paytida ham nazorat qilishi mumkin bo'ladi. Faqat o'quvchi dars jarayonida o'qituvchiga halal bermasligi, ya'ni dars paytida telefonni o'chirib qo'yishi yoki ovozsiz qilishi lozim deb o'yliman.

Манимча сиз юқоридагиларни ўқимаган кўринасиз, агар ўқиган бўлсангизда мана шу фикрларингизни янада тўлиқроқ беришингизни сўрардим.

Кеча яқин бўлиб ўтган воқеани эътиборингизга ҳавола этмоқчиман. Шаҳар мактабларидан бирида бир ўқувчининг деярли барча ўртоқларида уяли телефон бор экану, у болани қандайдир хўрлиги келиб юраркан. Юқоридаги постларимда айтиб ўтганимдек, у бола ҳам ҳар куни уйида телефон билан боғлиқ жанжал кўтаравергач, отаси ўзини янги олган NOKIA 63.00 маркали телефонини ўғлини қўлига тутқазиб қўйибди, аниқроғи бир-икки кунга. Биринчи куниёқ у телефонни ўғирлатиб қўйибди, уйига ушбу шум хабарни олиб келгач, отаси уни фарзандга бериладиган жазоданда ортиқроқ тарзда жазолабди. Хўш мана телефонам йўқолди, йўқ жойдан фарзанд яхшигина жазоланди. Телефон ва уни сотиб олишга кетган пул энди қайтмайди.
Бунга қанақа фикрдасизлар???:dash2:

Менинг фикримча уяли телефонга мунособат соддарок булиши керак.

Усмир кулида телефон бор-йук лигида эмас балки тарбиясида. Яхши тарбия бериш усмир ота-онасиниг бурчи.

Бундан ташкари афсуски бизнинг жамиятимизда "телефондан фойдаланиш тарбияси" деган тушунчани узи йук. Балки шундан бошлаш керакдир?

Келтирилган мисолларнинг купи ёмон тарбия берилган усмирлардан келиб чикади. Телефоннинг узи бунга таълукли эмас.

Саволга яқинроқ ёндашишингизни сўрайман. Савол: Мактаб ўқувчисига уяли телефон керак...ми? Унинг тарбияси ҳох яхши бўлсин, ҳох ёмон бўлсин, музокара телефон керак ёки керакмаслиги тўғрисида кетяпти. Ўша ёмон тарбия кўрган бола ҳам айнан мана шу телефон туфайли яна ўз тарбиясини намойиш қилмаяптимикан? Агар телефонни ўзи бунга таълуқли бўлмаганда, савол бошқача тарзда бўлган бўларди.

ихтисослаштирилган мактаб-интернатларда тахсил олувчи яъни факат дам олиш кунларигина уйига борадиган укувчиларга уяли телефон керак. Ота-онасини согинади, керакли пайтда маслахат сурайди. Айникса, мактаб-интернатнинг харбий ва ички ишлар олийгохларига тайёрланаётган битирувчиларига зарур! Сабаби-ки, улар кириш имтихонларига хужжатларини деярли ярим йил аввалдан тайёрлашади. Бу ишни купрок ота-оналар кумагида килишади. Шундай пайтларда мобил алокага катта эхтиёж сезилади.

Кутарилган мавзу керакли ва долзарб. менинг фикрим, бу хар бир ота онанинг уз фарзандига булган муносабатига боглик. шу хам эсдан чикарманги ки, боланинг кулидаги телефон, фарзандингизни куринмас текширув остига олганингизни билдиради.
хохлаган вактингизда унинг кунгирокларини текширишингиз мумкин бу бир, ва ким балан мулокот килетганини биласиз бу икки. агар фарзандингиз енингиздаги мактабга борса яхши, агар узокка борсачи, иккинчи сменада укисачи, иккита ёки учта траспортда уйга кайтсачи? фарзандларимиз 15 ёшдан коллежларга чикиб кетаяти, улар хам узок ва якинга боришади. бир таёкнинг икки учи бор, буни хам эсдан чикармайлик ва форзандларимиз билан доимий мулокотга имконимиз бор экан, шундай имкондан унумли фойдаланишимиз керак.

Men o'zim ham uyali telefondan foydalanaman. Lekin afsuski, o'g'irlatib, ota-onam cho'ntaklariga "yaxshigina" zarar keltirishimga to'g'ri keldi. Bu mening ehtiyotsizligim bo'lish bilan bir qatorda , telefonning salbiy tomoni ham deb hisobladim. Lekin, o'sha telefonsiz o'tkazgan bir haftam davomida telefonning naqadar kerak ekaniga amin bo'ldim.

Fikrimcha, maktab o'quvchisiga uyali aloqa vositasining umuman keragi yo'q. Buning asosiy sabablari:



- o'quvchining o'qishga bo'lgan e'tiborini pasaytiradi, va natijada bolaning bilim darajasini pasaytiradi;

- bolada moddiylikdan ruxlanish (kibr)ning shakllanishiga olib keladi... Bu esa, sinfdagi boshqa, telefon ishlatmaydigan bolalarga psihologik jihatdan ta'sir qiladi. Natija esa aniq - o'smir depressiya holatini keltirib chiqaradi;

- ba'zilarning aytishi bo'yicha, telefon - bolani nazorat qilishning eng yahshi vositasi bo'lar ekan... Bu qanchalik tog'ri fikr bilmadim-ku, lekin 15 yil oldin o'qiganimizda, hech bir o'quvchining qo'lida telefoni yo'q bo'lsa ham, o'qish darajasi, hozirgiga nisbatan ancha yuqori edi. xulosa: bolani nazorat qilishda telefondan emas, boshqa tarbiya metodlaridan foydalanish kerak;

- Telefon - bu vaqtni behuda ketkazilishiga sabab bo'luvchi vositaga aylanib bormoqda, aksariyat maktab o'quvchilari uchun. Ota-onalar o'quvchiga telefon olib bergandan ko'ra, uni optimal vaqt boshqaruvini (time management) ta'minlab berishlari kerak.

- o'quvchi muomala madaniyatini yetarlicha bilmasligi;

- ota-onaning cho'ntagiga oshiqcha xarajat; (muqobil hol: telefondan ko'ra, o'uvchiga zarur bir nechta kitob sotib olishi mumkin.);

- o'quvchilar orasida har-xil (yosga to'g'ri kelmaydigan) video, audio yoki text file larni tarqalishiga sabab bo'ladi... Bu esa, yosh niholning tarbiyasiga sezilarli ta'sirini ko'rsatmay qolmaydi)...

P.S. bunday sabablarni yana o'nlab keltirishim mumkin...lekin, asosiylari sifatida mana shularni yozib qoldirmoqdaman.
yuqoridagi fikrlarim bo'yicha, har qanday e'tirozga javob berishga tayyorman

Men Firdavs bilan birgalikda hisoblayman: uyali telefondan o'quvchi tomonidan soat 8 dan soat 14 gacha (1-chi smena uchun) foydalanish mumkin emas.
Shunday tartibi Rossiyada va Hindiston bir nechta tumanlarida tashkil etilgan.
Natijada bilimlar darajasi yuqoriga edi.

Hozir bolalar dars davomida boshqa maktablarda o'qigan o'quvchilarga qo'ng'iroq qilyaptilar, hamda musiqa, videokliplar, o'yinlar ishga tushiryaptilar.

Qarshi uchun Yana bir sabab - eski davrlarda biz telefonsiz maktabga kelgandik.Hech nima bulgan yoq,yashaymiz.

Yana albatta qimmatli telefon - boshqa odamlardan jinoyat harakatlari bajarishga imkoniyat.

PS. Agar adabiyot hatolar qilsam - kechiring.

Яхши савол. Кимдир керак деяпти кимдир керак эмас деган фикрда. икки томоннинг хам фикрини асослашга далиллари бор. Хозир хаммада телефон. Зарурият учун ишлатиганлар хам, олифтагарчиликка олиб юрганлар хам бор. Аммо менинг фикримча қатъий қарор чиқаришдан олдин бир фикрни эътиборга олиш керак. Аввало телефондан фойдаланиш маданиятини ревожлантириш керак. Телефон мақтанчоқлик белгиси эмас, заруриятга айлансин. Хозирда ёшларимизда телефон бўлиши мақтанчоқликдан бошқа нарса эмас. Хеч кузатганмисиз, жамоат жойларида, жамоат транспортларида асосий бошоғриқ уяли телефон билан боғлиқ. Жамоат жойидаги телефон сўзлашувлари эшитиб, хайрон қоламан. Нахотки шу даражада сўзлашув одобини йўқотган булсак. Телефон жоиворга рахмим келиб кетади. Соатлаб гаплашишга тутаб кетмаганига қойил қоласан. Одамларни асабига тегиб музика эшитиш умуман соғ одамнинг иши эмас. Бизда эса мумкин. Огоҳлантирсанг жавоб битта. Телефонни сотиб олганман. Нима ишинг бор?.
Мактаб укувчилари хакида гапирсак, уларнинг хам телефон ишлатишга хакки бор. Аммо дарс пайтида эмас. Ёки бошқаларни ғурурига тегмаслик шарти билан (Бу масалани ота-оналар назорат килиши керак.)

assalamu alaykum

Aynan Siz aytgan o'sha haqni ota-onalar cheklab qo'yishlari kerak... Aks holda, maktab o'quvchilari kelajagi achinarli holga kelib qoladi... Bu masalani davlat darajasiga kotarish kerak deb o'ylayman... Umuman olganda esa, nafaqat telefonni, balki maktab formalarini joriy qilish masalasiga katta e'tibor qaratish kerak...

O'zimiz ham xali talabamiz.Shu bilan birga darslarda uyali aloqa vositalarini o'quvchilarga ijobiy tomonlaridan ko'ra salbiy tomonlarini ko'proq ko'ramiz. Sabab shu:Bir ovozdan bu narsa o'quvchini darsdan chalg'itadi. Zerikkan o'quvchi esa doim telefonini titkilash bilan ovora bo'ladi, bu narsa esa o'quvchini darsga bo'lgan qiziqishini susaytiradi. Sinfni saviyasi esa yanada pasayadi.Ayrim hollar bundan mustasno. Ya'ni zarur hollarda undan foydalanish kerak. Yuqoridagi postlardagi kabi avvalo "Uyali aloqadan foyalanish odobini" to'liq egallagandan so'ng.

Дарс пайтида хеч кандай айрим холатлар булиши мумкин эмас. Дарсда нафақат телефондан балки чалғитувчи хар қандай воситаларни таъқиқлаш керак.

Olimbek,Sizning fikringiz 100 foiz to'g'ri. Lekin gap shundaki, Abduganiyev Murod telefon foydalanish mumkin bo'lgan mustasno holat deganda dars vaqtini nazarda tutmagan, adashmasam. Darsdan tashqari, lekin maktab hududida telafondan foydalanish zarur bo'lgan holatlar bo'ladi. Masalan, o'quvchi biror munosabat bilan o'qishda ko'proq qolib ketishiga to'g'ri kelsa va buni ota-onasiga aytib qo'yishining boshqa iloji bo'lmasa, yoki (unday bo'lmasinu) biror baxtsiz hodisa yuz bersa, ro'y bergani haqida ota-onasiga darxol xabar berish zarur bo'lgan biror voqea bo'lsa, ruxsat etilmagan bo'lsada, maktab hududida telefondan foydalanish mumkin. Shunday bo'lsada, dars vaqtida o'quvchining telefoni yoqiq turishiga mutlaqo qarshiman.
Agar avvalgi (bir necha yil ortga boqish kifoya) vaqtlar bo'lganda edi... Unda bolalar o'z uylariga yaqin, uylari tegishli bo'lgan maktablarga borardilar. Va o'z-o'zidan ota-onalarning farzandidan havotirlanib, qo'liga telefon tutqazib qo'yishlariga zarurat tug'ilmasdi. Lekin, bugun ahvol o'zgacha. O'quvchilarning aksariyat qismi uylaridan ancha uzoqda bo'lgan maktab va gimnaziyalarda o'qiydilar.(Men o'zim ham uyimdan 15 kilometr masofadagi gimnaziyada o'qiganman.) Bugungi kunda qiz bolaning ko'chada yurishi xatarli ekanidan havotirga tushgan ota-onam menga ham uyali telefon olib berganlar. Lekin, uning salbiy tomonlaridan foydalanishimga yo'l qo'ymaydilar. Men o'zim ham ularning ishonchlarini oqlashga harakat qilaman.

Barakalla...
Lekin hamma maktab (yoki boshqa o'rta ta'lim 'quv yurti) o'quvchilari ham Sizdek, ota-ona ishonchini oqlamaydi-da... Buni ham hisobga oling... Aksincha, telefonlardan aloqa vositasida emas, balki boshqa (ko'ngilochar o'yinlar, har xil video, audio fayllardan foydalanish) maqsadlarda foydalanmoqdalar... Buning o'qishga biror ijobiy tarafini ko'rsatib berish mumkinmi?...
Fikrimcha, aynan shu masalani davlat miqiyosiga ko'tarish va aynan maktab o'quvchilarining telefondan foydalanishlarini taqiqlab qo'yish kerak... (IMHO)
Yuqorida aytilgan istisno holatlarda, bemalol maktabdagi shahar telefonidan ham foydalanish mumkin... bu bahona bo'la olmaydi...

Juda chiroyli fikrlar... Avvalo rahmat, lekin ayni hozir o'sha telefon ko'tarishni biladigan, telefonni tushunadigan o'smirlar, ayni o'tish davrida. Telefondagi har xil bo'mag'ur kliplar, har xil iflos narsalarni ko'payib borayotganini guvohi bo'lyapmiz. Man shu narsalar, mana shunday xolatlar ularni ongiga, qolaversa bilim olishiga ta'sir ko'rsatmaydi deysizmi? Bunaqangi narsani bir kishi ko'rib xayratlansa, ikkinchisi qiziqmaydi deysimi? Hozirgi yoshlarimiz, telefonni ota-onalaridan ham yaxshi tushunishadi. Ustiga-ustak ota-onalar ham kelchi, telefoningni tekshirib qo'yaychi demaydi va telefon foydalanuvchisini o'zi ham telefonini u joy, bu joyga qo'yib ketmaydi, ayni mana shu yoshdagilar.

"Xalq so'zi" (2008-yil, 4-iyun)gazetasida quyidagi maqolani o'qib qoldim. Ko'tarib chiqilgan mavzuga xos ekan:

Sotka ko'targan bolakay Bir kuni to'ydan qaytayotgandik, yon qo'shnim Bektemir aka imlab qoldi. -Uka , vaqtingiz bormi? - dedi u. - Shu kenja o'g'lingiozning oshnasi holi-jonimga qo'ymaydi. "Sotka obering", deb quloq-miyamni ezib yubordi. Men bu "jonivor" sotkani uncha tushunmayman. O'g'lim "xotiras"si, "fleshka"si, "bluts"i, keyin har xil o'yinlar, yana "MP 3" i ham bor telefonni topib kelishimni so'ragan. To'g'risi, bular nima ekanligini bilmayman. "Sotka" sotuvchi bolalar ustimdan kulib yurmasin. Birgalikda xarid qilsak. Yashirmayman, bu gapdan ensam qotdi. Ammo qo'shnichilik, bu yog'i Bektemir aka yaxshi odam, sodda, samimiy. Amal-taqal qilib, so'rab-surishtirib, sotuvchining ta'rifiga ko'ra "dahshat" sotka olindi. Ikkalamiz xaridimizdan mamnun holda bekat yonida picha gurunglashdik. Shu payt bir bolakay, yoshi nari borsa, 9-10 atrofida, o'ziga -o'zi baqirib, qo'llarini havoga niqtab, asabiy holatda gapirayotganligining guvohi bo'lib, hang-mang bo'lib qoldik. Bektemir aka menga qaraydi, men unga. "Sho'rlik bola, mazasi yo'q shekilli,"- pichirladi sherigim. Ochig'i, nima deyishimni bilmadim. Men ham shu fikrda edim. Ertasimi-indinimi, 11 yoshni urib, allaqachon o'zini yigitchaday his etib qolgan kenjatoyim menga "Ota-onalar majlisiga borarkansiz"deb qoldi. Bordim . O'qituvchi qiz yoshgina, ko'zlari chaqnab o'quvchilarning muvaffaqiyatlari, kamchiliklariga alohida to'xtalib o'tdi. E'tiborimizni ular bilan ko'proq suhbatlashishga, o'qishi, yurish-turishi bilan qiziqib turishimizga qaratdi. Uning o'z ishini puxta bilishidan, bolalarning sevimli murabbiysiga aylanganidan quvondim. Oxirida o'qituvchi "sotka" masalasini ham tilga oldi. - Hozir axborot asri. Zamonaviy texnologiyalar davri. Qolaversa, hayotimiz kundan kunga farovonlashib borayapti. Tabiiyki, bolalarimiz uchun hamma narsani muhayyo qilgimiz keladi. Lekin hali tafakkuri, ichki dunyosi endigina shakllanayotgan bolalaringizga qo'l telefoni olib berishingiz shartmi? Axir, murg'ak bolalar uni aloqa vositasi emas, ko'proq o'yinchoq sifatida qabul qilishadi. Xafa bo'lmanglar-u, qo'l telefonini bola aqlini tanib, mas'uliyatni his eta boshlagach olib bergan ma'qulroq, nazarimda... Ota-onalardan kimdir o'qituvchining mulohazasiga qo'shildi, kimdir "O'qituvchi zamondan orqada qolib ketibdi" deya istehzoli kuldi. Qay biri "Bu majlisda ko'taradigan masala emas", deb yuzini tirishtirdi. - Bir qaraganda, haqiqatan ham, bu jiddiy masala emasday,- deydi biz bilan suhbatda Sog'liqni saqlash vazirligining bosh nevropatologi Baxtiyor G'afurov.- Ammo u hayotimizga tobora chuqurroq kirib bormoqda. Mobil aloqa- bu tezkorlik degani, ishni tashkil qilishda tezkor va qulay vosita. Binobarin, bolalariga qo'l telefoni olib bergan ota-onalar bir qator xotirjam bo'lishlarini ham unutmaslik zarur. Qo'l telefoni tufayli farzandlardan ko'proq boxabar bo'lish, nazoratda tutib turish mumkin. Tabiiyki, mobil aloqani kattalar ham, bolalar ham suiste'mol qilmasliklari lozim. Aks holda, u muammolarni keltirib chiqaradi. Xususan, undan ortiqcha foydalanganda bosh og'rishi, bosh aylanishi kuzatiladi. Yosh bolalarda esa asab tizimi birikmalarida salbiy o'zgarishlar yuz berishi mumkin. Umuman, yosh bolalarda mobil aloqa madaniyatini shakllantirishning payti keldi. - Har yigirma yilda butun jahonda ommaviy texnologik ishtiyoq paydo bo'ladi va bir-ikki avlodning e'tiborini o'ziga tortadi, maftun etadi., - deydi Toshkent shahar xalq ta'limi bosh boshqarmasi boshlig'ining o'rinbosari Humoyun Akbarov. - Bundan yigirma yil oldin ommalashgan "video" ishqibozligini eslang. Xuddi, shuningdek, hozir yer yuzida qo'l telefoniga kuchli ishqibozlik jarayoni kechmoqda.. Ertaga nevaralarimiz mutlaqo boshqa texnologik yangilikka ko'ngil qo'yishlari mumkin. Bu- tabiiy taraqqiyot jarayoni. Undan orqada qolish dunyodan orqada qolish bilan barobardir. Shu ma'noda, bizning yoshlar bu sohada ishtiyoq bilan olg'a qadam tashlashlari tabiiy bir holdir. Lekin texnologik ishqibozlikning musbat va manfiy tomonlari mavjud. Xususan, uning amaliy ustivorligi hamda noo'rin qo'llanilishi bir-biridan keskin farqlanadi. Agar o'rta ta'lim nuqtai nazaridan bu hodisani baholasak, maktabning bitiruvchi sinf o'quvchilari, kollej-litsey o'quvchilari undan nafaqat aloqa vositasi sifatida, balki ishchan dastyor sifatida foydalanayotganliklari ijobiy hodisa. Hozirgi zamonaviy qo'l telefonlarida kalkulyatordan tashqari, internet tarmog'iga ulanish va boshqa axboriy dasturlarga kirish imkoniyatlari bor. Bir tomondan, bu vaqtni tejaydi, zamon ruhiga yarasha faoliyat olib borishni ta'minlaydi. shu bilan birga, u o'quvchining asosiy vazifasi- mukammal bilim olishdan ozmi-ko'pmi chalg'itadi. Men bu o'rinda barcha yoshdagi o'quvchilarni nazarda tutyapman. Bolakaylarga kelsak, ularni qo'l telefoni bilan siylash, erkalashdan boshqa narsa emas. Zero, haddan tashqari ko'p axborotni o'zlashtirish taqozo etadigan davrda yashayapmiz. Hali aqlini tanimagan, suyagi qotmagan kichkintoylarni mobil aloqa qiynab qo'yadi, charchatadi. Bundan tashqari, "sotka"ichidagi o'yinlarga e'tibor berganmisiz? Aksariyati fazoviy va aql bovar qilmas afsonaviy janglar, urushlar asosiga qurilgan. Endi ayting, 7 yashar bolaga bu ruhdagi o'yinlar qanday ta'sir ko'rsatadi?.. Aslida biz ota-onalar uchun qo'l telefoni bugungi kunda juda muhim, maishiy turmushimizning ajralmas bir qismiga aylanib ketganki, u bizga naqadar beminnat xizmat qilsa, jajji bolajonlarimizga ham shu qadar xizmat qiladi, deb o'ylaymiz.Biz undan huda-behuda emas, ish yuzasidan, o'zaro aloqaning tezkor vositasi sifatida foydalanamiz. "Bolajonlarimiz ham shu tariqa, zarurat tug'ilganda ishlatishadi, loaqal, biz ulardan xabardor bo'lib turamiz" degan fikrda o'zimizni ovutamiz. Mobil aloqa nima va u nima uchun kerakligini bolalarimiz tushunishadimi? Ha tushunishadi. Undan foydalanishni bilishadimi? Ha, bilishadi. Biroq tiyilishni,, me'yorni bilishmaydi. Ularga bu haqda uqtirilgandayam amal qilishmaydi. Sababi oddiy. Bola, bolada, o'yinchoq eskirib, titilib ketmaguncha qo'lidan qo'ygisi kelmaydi. Mukkasidan ketib, astoyidil berilib o'ynayveradi... Xosh, bu masalaga qanday yechim topmoq kerak?! 7 yoshdan 11 yoshgacha bolakaylarga qo'l telefonidan foydalanishni man qilish lozimmi? Yo'q. U holda biz bolalarimiz huquqini cheklagan, ularga ozor yetkazgan bo'lamiz. "Sotka" ko'tarib yurayotgan bolalarimizga undan foydalanish madaniyatini o'rgatishimiz lozim. Bir-ikki kun burun Bektemir akani yana uchratib qoldim. Aka yakkayu yolg'iz o'g'lini ko'chaning o'rtasida qulog'iga tugmachasini qo'yib "sotka"dan musiqa eshitib kelayotganida mashina urib yuborishiga bir bahya qolganing aytib, "sotkaning bahridan o'tdim" deb tusmollandi. "Osha kuni bir bolakayning o'zini g'ayritabiiy tutishini ko'rib ajablangan edik. Esingizdami? O'shanda u "sotka"da gaplashayotgan ekan, biz esa..." dedim. Aka xanda otdi. Kechqurun "Menga sotka olib bering" deb so'rab qoladigan o'g'limga bu voqeani aytib bersam, sharaqlab kulib yubordi. "Bektemir amakim ham o'yin o'ynashni o'rganibdilar. ShohruH shaxmat o'yinini yozib kelgan ekan, qiziqib qolibdilar, har kecha erinmay shaxmat o'ynab chiqarkanlar. Ana shunaqa..." Indamadim. O'g'lim bilan ayni paytda bahslashish, uni bu masalada nimagadir ishontirish qiyin ekanligini tushunib yetdim. Lekin ichimda sotka ko'targan bolakaylarimizga, albatta, kezi kelganda, asosli tarzda uning foydayu zararidan so'z ochib turishimiz ham zarurligiga ishonch hosil qildim....

Inson zamon bilan hamnafas yashagani yaxshi albatta, lekin bu xolatda ijobiy tomonlaridan, salbiy tomonlari ko'pligi yaqqol ko'rinib turibdi. Shunday emasmi?

Hamma narsaning salbiy tomonini ko'ravermaslik kerak-de...

T'aqiqlash orqali hech narsaga erisha olmaymiz, balkim shu narsani yaxshi tarafga yo'naltirish kerak.
Birgina misol:
O'quvchilar Furqatning "Sayding qo'ya ber sayyod" musaddasini yodlashga ancha qiynalishdi. O'zingizga ma'lumki, musaddasning estrada talqinini Ziyoda, mumtoz talqinini Tavakkal Qodirov ijro etganlar. Qo'shiqni eshitishda dars mobaynida sotkadan foydalanib, asar matnini tingladik va Ziyoda ijro etgan qo'shiqdan matn buzilishi holatini kuzatdik. O'quvchilarni she'r yodlashlarida Tavakkal Qodirov ijro etgan qo'shiq yordam berdi.

Agar shunday xolat yana bir ikki takrorlansa ba'zi bir oilalarda sotka olib bering degan janjallar, endi boshqacharoq talqinda bo'larkande-a? Man darsimni tayyorlashim uchun, qo'shiq o'rganishim va she'r yodlashim uchun sotka olib beringlar! Judayam oson bahona.Lekin o'zi ortiqcha pul ketkazmaslik uchun telefon ishlatmagan, aniqrog'i ololmagan otalarga bu qanchalik og'ir bo'lishini tasavvur qilib ko'ryapman.

Bunday bo'lmaydi deb o'ylayman, sababi shu guruhdagi hamma bolalarda sotka bor. O'quvchilarga sotkani foydali tarafga ishlatish yo'lini bitta tarafinigina ko'rsatdim, xolos.
O'qituvchi biror ishni qilayotganda shu guruhdagi vaziyatga qarab yo'l tutadi. Men sizga birgina guruh miqyosida ish olib borganimni aytdim.