Oqibat
 

Инсонларнинг ўзаро меҳр ришталаридан бири - оқибат деган тушунча билан боғлиқ. "Ўзбек тилининг изоҳли луғати"да унга шундай таъриф берилган: "ОҚИБАТ (а) Қадрдонлик, дўстлик туйғуси, меҳр, муҳаббат ва шундан келиб чиқадиган яхши муносабат; мурувват".
Одамлар орасида юрарканман, гоҳида қулоққа "оқибат қолмаган..." деган гап чалинганида негадир дилим ғаш бўлиб, кўнглим ўксийди.:cray:
Бу борада мухтасар фикрларимни баён этишдан илгари доно форумдошларимнинг оқилона фикрлари билан танишиш истаги пайдо бўлди.:buba:
Сизнингча, чиндан ҳам оқибат қолмаганми? :dash2:
Оқибат деганлари қачон ўзининг нурли чўққисига чиққан? :shok:
Келгусида оқибат қай даражада бўлиши мумкин?:clapping:

Таълимни тарбиядан ажратиб бўладими? Таълим-тарбия эгизак тушунчалар-ку. Оқибат туйғуси миллий тарбиямиз жараёнида шаклланишини изоҳлашга ҳожат бўлмаса керак. Оқибат тўғрисида кўплаб шарқ донишмандларининг ҳикматга бой китобларида ҳам битиклар ўқиганмиз. Демак, у таълимга ҳам дахлдор, дейишга ҳақлимиз.

Тажрибали педагог Нигорахонда оқилона хулоса чиқариш имконияти ҳам бор!!
Менимча, масаланинг моҳиятидан келиб чиқиб фикр алмашсак мақсадга мувофиқ бўлур эди...

Ажратса бўлади, албатта... : )
Таълим (образования) билан таълим (воспитания) - икки хил нарса... яъни бир-бирига яқин бўлсада аммо улар икки хил нарса...

Ҳеч ким Нигорахонимни тажрибасиз деётгани йўқ, балки бу холис таклиф... нокамтарлик бўлсада : ) аммо камина - "тажрибали" интернетчи тарафида айтилган...
Мақсад эса - ҳамма нарсани ўз жойида кўришга таклиф...

Қуйидагича ўқилсин...

Оффтоп:

Таълим (образования) билан тарбия (воспитания) - икки хил нарса... яъни бир-бирига яқин бўлсада аммо улар икки хил нарса...

Масаланинг моҳиятига яқинроқ мавзуда сўз юритсангиз яхши бўларди. Гап таълимнинг турлари, бир-биридан фарқлари ҳақида эмас, бугун одамлар орасидаги оқибат қай даражада эканлиги тўғрисида бораётганини англаб турибсиз-ку.
Сизни анча-мунча ҳикматга бой китоблар ўқиган зиёли сифатида ҳурмат қиламан. Оқибат ҳақида ўқиган ҳикматларингиз билан ўртоқлашсангиз хурсанд бўлардик.

Майли мана : )

Ҳақиқий оқибатни Исломдан ўрганиш керак... Ислом йўқ жойда оқибат ҳам бўлмайди, балки мажбуриятлар бўлади...
демак "ҳақиқий оқибат" бўлиши учун... динимизни ўрганишимиз керак...

Бу бирёқлама фикр. Исломгача ҳам аждодларимиз оқибатли бўлишгани ҳақида бирор маълумот йўқми?

Бугунги кунда бирикма шаклида ишлатилиб келинаётган "таълим-тарбия" ибораси кўпчилик ўринларда бу иборанинг устига юклатилган асл маънодан анча бошқача бўлиб қўлланилиб келинмоқда. Аслини олганда таълим бу шахсга илм, фан ва табиат ва жамиятдан маълумотлар, билим бериш. Тарбия эса унинг шахсига, шахсий хусусиятларига янгилик, ўзгариш, шакллантириш киритишлар билан белгиланади. Бу ҳолат психология тили билан айтганда шахснинг психикаси, руҳияти билан боғлиқдир. Тўғри, шахс ўз хусусиятларида бўлмаган, ҳали ўзи билмаган ўз хусусиятларига керакли баъзи кўникмаларни, уларга боғлиқ тушунчаларни, билимларни ҳам тарбия борасида ўрганиши, билим сифатида биринчи бор қабул қилиши бор. Аммо бу шахснинг ўз хусусияти билан боғлиқ ўта тор йўналиш.

Оқибат борасидаги юқоридаги иборага келсак, менимча бу ибора форумдош томонидан чуқур ўйланмасдан ишлатилиб юборилди. Бу иборани агар шундайлигича қабул қилсак бошқа дин вакилларини, умуман ҳар бир дунёдаги оқибатли инсонларни ҳақорат қилиб қўямиз. Маълумки, ислом ҳеч бир динни камситмайди, "Аҳли китоб"ни ҳурмат қилади ва уларнинг ҳаммасини оқибатли, Ягона яратганга итоат қилувчилар деб қабул қилади. Келинг, бағрикенгроқ, сўз ва тушунчаларни ишлатишда эҳтиётроқ бўлайлик.

Ҳурматли Тўлқин ака, Махмуд акалар гапларингизни тасдиқлаш учун фактларни ҳам келтириб ўтсангизлар ёмон бўлмасди...

Инсон дунёга келганидан буён бошқаларга, ҳайвону жонзотларга меҳр оқибат кўрсатиб яшаб келаяпти. У шундай қилмаганида инсон сифатида унинг ўзи ҳам йўқ бўлиб кетар эди. Биргина мисол: инсоният бундан беш, олти минг йиллар илгари ёзиб қолдирилган сопол тахтачаларни сақлаб келмоқда. Ушбу тахтачаларда бутун инсониятга тааллуқли, унинг ҳамма муқаддас китобларида кейинчалик қайд этилган ривояту ақидалар келтирилган. Муқаддас китобларнинг салкам ҳаммасида сўзма сўз такрорланадиган ўн васиятлар ўша сопол тахтачаларда бор. Мана сизга мисол ва тасдиқ. Демак, инсоният ўз ақлини билганидан буён оқибатлилик қилиб келаяпти. Ахир исломгача бўлган динларнинг ҳаммасида ушбу динларнинг асосий талаб ва истаклари инсонларни оқибатли бўлишга чақиришдир. Бунинг ҳаммаси балким Одам атонинг ўз биринчи хотини Лилитни оқибатга чақиришидан бошлангандир. Яна ким билади, дейсиз. Оқибатли бўлайлик. Тарихни унутмасликнинг ўзи оқибат. Исломгача ҳам тарих ва тарихимиз бор эди. Миллат тарихи ва дин тарихини аралаштирмаслик керак. Қабул қилинган дин деб миллат тарихни унутмаслик керак, бу ҳам бир оқибат. Ҳар қандай дин, ишонч, иймон ўз онглилиги билан кучли ва қадрлидир, бу эса оқибатнинг энг юқори нуқтасидир балким.

Ислом дини 7 асрда "пайдо" бўлмаган... Аллоҳ таоло одам отани яратганидан то Мухаммад алайхиссалом даврларигача Ислом бўлган, пайғамабарлар бўлган...

Атамалар алмаштирилиб қўлланилиши мумкин эмас. Ҳар бир диннинг ўз муқаддас китоби бор ва ҳар бир дин мана шу муқаддас китоб орқали ўзини намоён қилади. Демак, ислом дини ва унинг муқаддас китоби ЕТТИНЧИ аср билан ўз умрини бошлайди. Буни тан олиш ҳам исломга нисбатан кўрсатилган оқибат саналади. Ислом сўзига келсак, тобелик, ҳа инсонлар исломгача ҳам бошқа динларга тобелик кўрсатиб келган ва улар ҳам ўз номлари билан аталади. Биз буддавийни ҳам, хиристианни ҳам ва бошқа дин вакилларини ҳам исломий деб атасак уларга малол келмайдими.... Акс ҳолда исломнинг қачон ва қандай, айниқса нимага таяниб бошланганлигини ким қандай исбот қилади. Балким мен бирон нарсани тушунмаётгандирман. Билмаганни Худо кечирсин.

буни қайси масжидда қилган маъқул?
ҳақиқий оқибат бўлса сохта оқибатни бошқа дин вакилларидан ўрганамизми?

Окибат инсонни диндор ёки динсизлигидан билинмайди, хамма нарсани диний "рамка" билан улчаш яхши эмас!

Умуман динга ишонмайдиган кишилар ўртасида ҳам оқибат борлигини ҳеч ким инкор эта олмайди.

Кечирасиз! Нимани қайси масжидда қилиш кераклигини сўраяпсиз? Бироз тушунарсиз?
Агар сиз динни ўрганишни қаерда қилиш кераклигини сўраётган бўлсангиз, бунинг жуда кўп манбалари бор. Қолаверса, Интернет (www.islom.uz).
Агар сиз оқибатни қаерда ўрганишни сўраётган бўлсангиз, яна ўша манбаларга бемалол қарашингиз мумкин.

Ҳурматли Умиджон!
Бу ерда оқибатни муҳокама қилар эканмиз, айнан оқибат тушунчасининг «рамка»си нима?
«Диний рамка» дегани нималигини бир кенг ёритиб берасизми?

Ҳурматли Mahmud Jurat!
Ислом дини деб охирги динни кўзда тутаётган бўлсангиз, у еттинчи асрдамас милодий 593-йиллари, яъни олтинчи асрда тушган.
Исломий деб аталиши умумий аталиш. Ўзингиз таъкидлаб қўйибсиз, «ислом» тобелик деб (тўғрироғи «таслим»). Демак, барча китобий динлар (Одам алайҳиссаломдан тортиб яхудийлар, насоролар (христианлар) ва охирида мусулмонларгача) вакиллари исломий, яъни Аллоҳ берган ва Пайғамбарлар ўргатган оқибатни кўзда тутишган. Мана шу нозикроқ ва шу жумладан жўн тушунчани тушуниб олишимиз керак. Янаям Аллоҳ билгувчироқ.

Сиз назарда тутган нарса том маънодаги оқибат эмас... бу бошқа нарсалар... "оқибат" динсиз одамда бўлиши мумкин, албатта. Лекин у қандайдир моддий ёки дунёвий сабабга боғлиқ бўлади - мажбуриятлар, урфлар ва ҳк...лар аммо улар ҳақиқий оқибат эмас... оқибат эгаси савоб умидида оқибатли бўлади... савобни эса Аллоҳ таоло беради...

Масалани чуқур ўрганиш учун майли тарихга саёҳат қиламиз...

Яқин ўтмишга саёҳат...

Гитлер даврида фашистларда оқибат бўлганми?
Яъни, (ўзаро бўлсада) қадрдонлик, дўстлик туйғуси, меҳр, муҳаббат ва шундан келиб чиқадиган яхши муносабат; мурувват...

...ақли заифларни ҳам йўқ қилиниши, пастки ирқлардан ҳам дунёни тозалаб ташлаш иштиёқи нимагадир меҳр, нимагадир муҳаббат туфайли бўладида ахир... яъни ўзларининг тушунчасига кўра бирон нарсани “яхши” ҳисоблаб, шу нарсага ўзларини мажбур қилишади... ўзлари тўқиб олган “яхши” ёки “ёмон” тушунчаларга банда бўлишади...

Коммунистларда ҳам оқибат бўлганми?
37-39 йилларда миллатимизнинг гулларини хазон қилган коммунистларда ҳам ўз ғояларига садоқати, ўзаро дўстлик, ўзаро меҳр- муҳаббат ва ҳоказолар бўлмаган деб айта олмаймиз... ўзларининг тушунчаларига кўра бўлган ва шу оқибат учун жонларини ҳам беришган...

Аслида эса нима “яхши” ёки нима “ёмон” буни Аллоҳ билади ва бизларга шуни ўргатади... Бизлар эса шунга кўра нима яхши ёки нима ёмон эканлигини биламиз...

Савоб умидида оқибат кўрсатиш?! Ахир, бу таъмага айланиб қолмайдими? Етмиш, саксон ёшли айрим зиёлиларнинг динга ҳам муносабати ўзгача. Улар диншунослар билан суҳбатларида бу масалага илмий ёндашиб, фикрини исботлай оладилар. Бироқ, нимадир умидида оқибат кўрсатишмайди... :)

Йўқ, ака! Бу таъмага айланмайди. Таъма ва таъмагирлик бошқа. Яъни унда нафс деган нарса ўртага чиқади. Бу ерда эса фарз, вожиб, суннат, бурч, ният, ҳурмат, ҳалоллик, умуман ҳидоят, диёнат, инсоний муносабатлар каби тушунчалар туриши мумкин эмасми? Савоб умидида деганда кенгроқ маъно бор бўлиши керак. Ҳар холда сохта обрў орттириш, ёки бирор моддий нарсага эга бўлиш мақсадида «оқибат» кўрсатишдан кўра ҳақиқий савоб умидида оқибат кўрсатиш яхшироқ бўлса керак?

[MOD]OmoN, Iymandar, offtop qilmanglar....[/MOD]

Мазкур масала, яъни оқибат ва яна шунга ўхшаш олийжаноб инсоний фазилатлар хақида сўз борар экан гап айланиб бориб дийнга тақалади. Чунки, ҳар қандай фазилатнинг энг тўғриси, нималарга амал қилинганда аниқ намоён бўлишини Ислом дийнидан бошқа на бир фалсафа, на бир тузум ёхуд бирор Халқ намойиш этиб бера олмаган. Ҳоҳ у оқибат бўлсин, ҳоҳ мурувват, ҳоҳ саҳоват бу фазийлатларнинг қай тариқа ривож топтириш, уларнинг инсонлар орасида кенг ёйилишини таъминлаш учун барибир бориб Асл манбага мурожаат қилинади.
Лекин минг афсус-ки, хеч қандай нотўғри ғоя ва фикр, тузум ёки гуруҳнинг балчиққа ботган мафкураси эмас, оддий хақиқат сўзланса ҳам, орамизда мазкур нарсаларни қабул қила олишга ўз нафсини мослай олмаганлар, ўзларининг тайинлик фикрлари йўқлиги етмагандек, кинояли гаплар ва турлик пропагандалар қилишлари кўнгилга ботади.
Асли шу ҳолат ҳам хақийқий оқибатнинг нима эканини билмаганликнинг яққол кўриниши.
Шу ўринда яна бир икки фикрларга тўхталсак.

Бундай тушунчани кўпроқ Тарихни ўрганиш чоғида нохолис манбалардан олинган маълумотларга таяниш келтириб чиқаради. Аслида Аллоҳ Таоло ҳамма авлодларга Исломни дин қилиб берган бўлса ҳам, ҳар замон ва маконга ўзига хос шариат берди. Ва еттинчи асрга келиб, Аллоҳ таоло айтади: «Бугунги кунда Мен сизнинг динингизни мукаммал қилиб бердим. Сизга неъматимни батамом қилдим. Ва сизга Исломни дин деб рози бўлдим».

Бундай нозик масалаларда фикр юритаётганда "диний рамка" ва яна қандайдир ўхшамаган ибораларни ўйламасдан гапириш яхши эмас. Ундан кўра, муҳокама қилинаётган мавзу хусусида жўялироқ гап айтган яхши-ки, Иймандар номлик иштирокчи каби.

Билишимча, форум айни пайтда юртимиз Зиёлиларидан саналиб турган Тоҳир Малик ва Турсуной Содиқова каби адиблар билан яхши алоқада. Келинг админга мурожаат қилсак, Тоҳир ака ва Турсуной опалар ҳам Оқибат ҳақида ўз фикрларини айтишса. Балким уларнинг бирор китоб ёки рисолаларида бу хусусида тўхталиб бўлингандир. Биз "Одамийлик мулки", "Ақл ва Оқил", "Келинлар дафтарига" каби маънавий озуқаларга бой китоблар мутоаласидан кўра Ғарбнинг "классика"сига берилиб кетгандирмиз.

Оқибатли одамлар орасида кўп юрганим боисми, "оқибат йўқолмоқда" деган бирёқлама гапни сира ҳазм қила олмайман. Наздимда, ўзи оқибатсизлар шундоқ дейдиганга ўхшайди... :)

Оқибат деганларини дастлаб оилада, сўнг мактаб ва маҳалла-кўйда кўрганман. Илк бора таълим берган азиз ўқитувчиларимнинг шогирдларига кўрсатган оқибатлари олдида ҳамон таъзимдаман.

Қуруқ ваъзхонликдан аниқ мисолларга ўтадиган бўлсак, шахсан ўзим журналистика соҳасидаги илк устозларим - "Иштихон" газетаси муҳаррири Зайниддин Баҳриддинов, ўринбосари Ибодхон Баҳодиров, ходимлари Гулчеҳра Усмонова, Муқаддам Ҳайитова ва "Қибрай садоси" газетаси муҳаррири Абдуҳамид Фозилов, ўринбосари Дилором Аюпова, масъул котиби Қўзи Йўлдошев (раҳматли), мухбирлари Шоюсуф Мирюсуфзода, Қосим Муллабоев каби одамохун, хушфеъл, самимий инсонларнинг фаолиятларида, ўзгаларга муносабатларида оқибатнинг бетакрор нурларидан баҳра олганман. :)

1980 йилда Тошкентга йўл оларканман, "ўқишга таниш-билишсиз кира олмайсан..." деган ғайришуурий гаплардан бошим ғувлаб кетганди. Ўшанда журналистика факультети декани, уруш ногирони Анвар Шомақсудовнинг қанчалик оқибатли инсон, ҳақиқий устоз-мураббий эканлигига тан берганман. Умрбод бу ОҚИБАТЛИ УСТОЗ олдида таъзимдаман!
Ўқишга таниш-билиш орқали кириш мумкин, деган жирканчли гапга ўшанда тупурганман! Шундан буён олий-ўқув юртларига киришга бел боғлаган ёшларнинг онгини заҳарлашга чиранадиганларга дуч келсам... у ёғни ўзига айтаман! :p

Malades, domla.
Bitta savol: oliy o'quv yurti talabalaridan baho uchun pul oladigan domlalarga duch kelsangiz, ularga tupurasizmi yoki yo'q? Shunday vaziyatda siz qanday oqibatlilik qilgan bo'lardingiz?

Талабадан пул олишдек ғаразли мақсадда юрган "домла" наинки домла эмас, балки инсонийликдан ҳам йироқдир. Сиз айтганча, шунақаларга дуч келиб қолсам, қўлимдан келганча жазога торттираман.:dash2: Умрим бўйи шунақа салбий иллатларга қарши курашиб келаётганимни ошкор этсам қайсидир қитмирлар албатта мақтанчоқликка йўйишидан истиҳола қиламан...:shok:
Танганинг иккинчи томони, деганларидек, айрим домлалар қачон, қай ҳолатда "олишга мажбур бўлади" деган ғайришуурий саволга ҳам жавоб изласак яна бир ҳақиқат ошкор бўларди. Яъни, айрим талабалар дарсларга келмайди. Етарли даражада маърузаларни тингламагач, китоб ўқимагач, билимсиз бўлиб қолади. Баҳо қўйиш пайтига келганда эса, эрсиз хотиннинг ҳимоячиси кўп бўлганидек шунақа "талаба"ларга баҳо қўйдириш учун гоҳо казо-казолар "илтимос" ё дағдаға қилади. Масалан, бир куни сиз ҳам пайдо бўлиб қолишингиз ҳеч гапмас. "Мен ўша Бекмирзоман!" десангиз, албатта қувониб кетаман. Жимжимадор гапларингиз билан ҳайратга солишингиз мумкин. Кейин биттаси фалон-фалон сабаб билан дарсларга кела олмаганини, бироқ, фалон жойда ишлаётганини ва ҳоказо гапларни қалаштириб ташлайсиз. Мен барибир талабадан ўқиш ва "ўзлаштириш иши" ёзишни талаб қиламан, вазифалар бераман, шуларни бажарса баҳо қўйишимни айтаман. Сиз "бугун охирги кун экан, илтимос, баҳо қўяверинг, кейин топшириғингизни бажаради! Бечора стипендиядан қолиб кетмасин" деб даллоллик қиласиз. Борингки, ишониб баҳо қўяман. Кейин... "Бекмирзо орқали олибди..." деган гап албатта қулоғимга етиб келади.:dash2:
Айтинг-чи, бундай ҳолда кимга жазо бериш керак: Бекмирзогами, талабагами, домлагами?:buba:
Ҳаққа, ҳақиқатга интилиб, оқибат учун кураш шахсий шиоримга айланганини фахр билан айта оламан-у... "мақтанибди" деб қопиб олишларидан истиҳола қиламан. Чунки, бундай туйғулардан йироқ кимсалар, афсуски, бундай улуғворликни ҳазм қила олмайди...:buba:

Комиликка интилиш оқибат пойдеворини мустаҳкамлашга ҳам хизмат қилади! Бундай фазилат соҳиблари сафини кенгайтириш мақсадида ҳам ушбу мавзуда дилда борини ёзяпмиз. Бироқ, бу гапларимизни кимки мақтанчоқликка йўйса, у маънавий қашшоқдек кўринади. Қанийди, сиз ҳам сафимизда бўлсангиз! ;)