Неологизм
 

Рус тилида бир мавзу очган эдим, бироқ буни ўзбек тилида муҳокама қилиш тўғрироқ бўлар эди.
Қизиқ бир ҳабар топдим. Россиянинг ИМХОНЕТ порталида "Сўз ижоди" (словотворчество) номли мусобақа ўтказилмоқда.
Мусобақанинг мақсади - интернет тармоғи (ва бошқа соҳалада) пайдо бўлаётган янги тушунчалар учун рус тилида муносиб номлар топишдир.
Бу ерда бир қанча мавзуларда ўзбек тилининг ахборот технологиялари учун мослашмаганлиг муаммоси кўтарилган эди. Балки шу муаммони оз бўлса-да ҳал қилишга муносиб сўз ва ибораларни топиш қўл келар?
Мисол учун, кенг тарқалган ва машҳур "@" белгисини биз нима деб атайлик? "Кучукча" сўзини қаердан олдик? Русча "собачка" терминининг келиб чиқишини русларнинг ўзи ҳам айта олмайди. Менимча бу белги учун ўзбек тилида "манзил белгиси" каби ном тўғри келар эди. Шунда falonchi@biryoqda.uz ибораси "фалончи, манзили бирёқда, нуқта уз" каби ўқилади.
Фикрлар?

бир хил сўзларни ўзбекчага таржима қилса жуда ғалати чиқадида .

шу кучукча сўзини нимаси ёқмаяпти?

Қаердадир "@" белгисини "одамча" деб ишлатишганларини эшитгандим :)
Менимча, маъқул вариант: "электрон почта белгиси".

Гап таржима ҳақида эмаску! Шунчаки ўша "@" белгисига ном бериш керак. Кимдир уни "собачка" дейди, кимдир "кучукча", яна кимдир "одамча"... Менга: Лутфилло Турсунов "электрон почта белгиси" яндекс нуқта ру, дейиш қулайроқ.

To'g'ridan-to'g'ri tarjima qilish - rostdan ham g'alati. Undan tashqari ba'zi iboralarga ko'nikdik. Yaxshisi tushunchaga va quloqqa g'alati tuyulgan so'zlarni ko'rib chiqish kerak.
Masalan - "ma'lumot ombori" iborasi ruscha "база данных" iborasining to'g'ridan-to'g'ri tarjimasi. Lekin bu erdagi "ombor" so'zi ma'no jihatdan noloyiq. Aksan, bu erda "to'plam", "yig'indi" kabi so'zlar o'rinli.

ха тўғридан тўғри таржима қилиш ғалати . бу нарсаларга ТВ ва радиода ишлайдиганлар этибор беришмайди ва бир хал нарсаларни эшитганингизда ва ўқиганингизда кулгингиз келади .

Мен бу жумлани "маълумотлар базаси" шаклида ишлатаман. "База" сўзи бошқа ҳолларда ҳам ишлатилади, масалан: "база станцияси", "билимлар базаси" каби. "Ахборот-коммуникация технологиялари" изоҳли луғатида ҳам шундай келтирилган.

@-символининг узининг номини ишлатсакчи, [at] менимча хеч канака бошка маънони хаёлга келтирмайди.

"подсистема" сўзининг ўзбекчаси нима бўлади :) (бу саволни аввал ҳам сўраган бўлсам керак). Университетда эшитган вариантларим: нимтизим, қуйи тизим, ост тизим, қисм тизим.

Fransuzlar o'z madaniyatiga va tiliga qanday e'tibor berishini bilasiz. Mana bu sahifada "Fransiyaning iboralar bo'yicha bosh qo'mitasi" OAV uchun axborot texnologiyalariga oid maqbul iboralarni tasdiqlagan. Qizig'i - o'sha @ belgisi uchun yangi iboraning kelib chiqishi arabcha.

Menga "quyu tizim" yoqdi.

"Тизимости"чи?

Quyi tizim-ancha tushunarliroq va haqiqatga yaqinroq ekan..

Masalan, men uni alfa (@) deb atayman. Afsuski, uni aytayotganda yonida izoh bilan : "sobachka" bor-ku, deyman. Hamma savol nazari bilan qaraydi-da!

Нима деб ном бермайлик, барибир ҳамма (@)ни "кучукча" деб билади. Бошқа ном берилса, тушунмовчилик пайдо бўлади.

Уни содда қилиб, "Замин" FM дагилар эфирда электрон почта белгиси деб айтишади. Менга кўпроқ шу ёқади. Масалан, Рустамбек электрон почта белгиси бк нукта ру

Agarda yangi atamalar ommaviy axborot vositalarida tez-tez tilga olinsa, ular tezda odatiy mulohazalarda ishlatila boshlaydi.
Bir misol - телевидение atamasi. O'zbek tilida uning keng tarqalgan tarjimasi - oynai jahon. Menimcha juda chiroyli va ma'noli ibora chiqdi. Quloqni buzmaydi. Bu adabiy tilda ko'proq ishlatiladi, va OAV uni qollaydi. Ommada ham ozroq ishlatiladi.
Buni qanaqa amalga oshirish haqida misolni yuqorida fransuzlarni tilga olib aytib o'tgan edim.

Bunaqa atamalar ko'p, faqatgina "kuchukcha" emas.

@ ni kuchukcha deb nomlanishi yahshi bo'lmasa kerak. Men xam @ belgisining elektron pochta belgisi deb nomlanishi maqsadga muofiq deb bilaman.

Man lekin biron joyda, OAVdan kelgan jurnalistlar "Biz oynai jahondan keldik" deganini eshitmadim. Aminmanki, siz ham eshitmagansiz. Ular "Biz TELEVIDENIYAdan keldik" deydi.
OAV "Oynai jahon"ni balkim yozishda qo'llar, lekin muloqotda qo'llamaydi.

Қозоқларда @ белги айқұлақ (ойқулоқ) деб аталади,
японларда эса удзумаки (яп. 渦巻 -гирдоб, водоворот).
Менга иккинчи вариант ёқди....

Оффтоп:

яхшиям ОМЕГА демас экансиз унақада жудаям чалкаш бўларди

қарасам бу ерда фақат @ ни мухокама қиляпмиз . бошқа сўзлар хам борку . мана масалан WEB буни нима теб таржима қилса бўлади ? ёки модем , шрифт , конференция чат . қарашимча бу ерда кўпилик олий малумаотли . шу нарсаларни таржамасини биласиларми ?

Бир вақтлар газетани рўзнома деб қолишувди. Аслида бу сўз тожикчадан олинган.

Ўргимчак тўри деб :))

Yana "robita" degan so'z bor. U aloqa degan so'zga to'g'ri keladi. She'riyatda "robitai olamiyon" kabi ko'rinishini uchratganman. Yana "UzDunRobita" tashkilotning nomida ishlatilgan edi.

Мен бироз тушунмадим. Бу ерда четдан келган сўзларнинг ўзбекча таржималарини (ёки атамаларини) ўйлаб топиш керакми, ёки баъзи белги, предметларга номлар ўйлаб топишми? Агар таржималарини ўйлаб топиш керак бўлса, биринчидан бу осон иш эмас. Иккинчидан уларни тадбиқ қилишни бир тасаввур қилинг. Масалан, монитор, дисплей, болт, гайка, мотор, камера, стрелка, брошюра ва ҳоказо сўзларнинг таржималарини ўйлаб топи шва уларни тадбиқ қилиш амри маҳол иш. Энди маъноси ҳам бўлмаса керак? Биргина «ручка» (ёзма қурол) сўзини биргина сўз билан ўзбекчада атай олмаймиз.
Аммо @ белгисига келсак, уни албатта, ўзбекчада аташ керак. Асло «кучукча» деб эмас.

Robita-arabcha so'z. Bu tilimizdagi minglab arab so'zlarining yana biri.

Strelka-ko'rsatkich, yo'naltirgich;

Motor-yurgizgich;

Broshyura- risola, kitobcha;

Monitor-displey-ekran...

Albatta, bu so'zlarni so'zlashuv tiliga ko'chirish juda qiyin. Biroq men syujet tayyorlayotganda albatta uni o'zbekcha muqobilini aytib ketaman. Ya'ni..deb..

"Robita" so'zining ma'nosi-aloqa, bog'lanish; zanjir; tartib, qoida.

Hurmatli Azizaxon, :naughty:
Aslida men tilimizdagi xalqaro, chetdan kirib kelgan so'zlarning keng yoyilib singib ketganlaridan misol keltirdim. Ular juda ko'p. Ammo...
"Ko'rsatkich" deganda aynan "strelka" deb faraz qilishimiz qiyin. Chunki uni "показатель" ma'nosida tarjima qilinadi.
"Yurgizgich" so'zi "мотор"ning o'rnini bosa olmasa kerak:clapping: .
Huddi shunday "kitobcha" va "брошюра" ham.
"Monitor"ni o'zbekcha (!) "displey" yoki "ekran"ga almashtirdingizmi?:biggrin:

Обращение к модераторам:

Адашмасам мавзу 2009 йилда ўзбек тилига кириб келган янги сўзларга бағишланган. Ёки адашаяпманми? ;)

Avvalgi yillarni ham inobatga olyapmiz, chunki avval ular ko'zdan kechirilmagan. Umuman olganda, bu katta mavzu. Fikrlarlar ham talay.

O'rta asrlarda ilm-fan rivoji yuqori bolgan. Unda faqat arab tili qo'llanilgan, adashmasam? Yana qanday so'zlar borki, ularda zamonimizga qo'llay olamiz?